هر چند فروش «راه آبی ابریشم» به اندازه‌ای نیست که بتوان آن را استقبال از این فیلم دانست، اما عنوان «فیلم فاخر» توانسته کاری کند همین اندک تماشاگر از سالن‌های سینما راضی بیرون بیایند.
محمد بزرگ‌نیا در «راه آبی ابریشم» دوباره سراغ دغدغه‌ها و علاقه‌مندی‌های خودش رفته است، دغدغه‌هایی که می‌توان رد آن را از اولین ساخته‌های او یعنی «کشتی آنجلیکا» تا فیلم‌های بعدی او یعنی «طوفان» و «جنگ نفتکش‌ها» پیدا کرد. بزرگ‌نیا در این گفت‌وگو وسوسه ساخت این فیلم را از همان زمان فیلم «کشتی آنجلیکا» می‌داند و با ذوق و شوق خاصی از دریانوردی ایرانیان و شگفتی‌های آن می‌گوید.
طرح ابتدایی فیلم چگونه شکل گرفت؟
این طرحی بود که از زمان ساخت «کشتی آنجلیکا» با آن برخورد کرده بودم. زمانی که تحقیقات این پروژه را انجام می‌دادم با موضوع اولین سفر ایرانیان به چین و آغاز سفرهای این‌چنینی برخورد کردم و همیشه هم معتقد بودم، چنین طرحی ظرفیت نمایشی خوبی دارد.
در همان زمان برای تحقیقات، کتاب‌های زیادی مطالعه می‌کردیم. به طور نمونه «تاریخ دریانوردی ایرانیان» کار اسماعیل رائین. در این کتاب به کتاب دیگری به عنوان «شگفتی‌های جهان باستان» که نسخه اصلی آن در یکی از کتابخانه‌های پاریس است و ما کپی آن را در کتابخانه ملی داریم، اشاره شده است.
با استناد به این مکتوبات مشخص بود سفری از بندر سیراف درخلیج‌فارس تا بندر خانفو در چین با همین کشتی‌های بادبانی برای اولین بار انجام گرفته و این مسیر تجاری باز شده است. این یک فکر اولیه بود که در همان زمان در حد یک طرح یک صفحه‌ای باقی ماند.
پس دغدغه «راه آبی ابریشم» را از همان زمان داشتید؟
همیشه فکر می‌کردم این موضوع جالبی است و اگر شرایط تولید آن فراهم شود، قطعا آن را می‌سازم. تا این‌که در زمان مدیریت آقای جعفری‌جلوه در شبکه اول در جلسه‌ای که مربوط به موضوع دیگری بود، این طرح مطرح شد و این همزمان بود با ادعاهای پوچ کشورهای همسایه درباره هویت پارسی خلیج‌فارس.
من در همان زمان طرح را پیشنهاد دادم وعنوان کردم اگر وارد چنین پروژه‌ای شویم بدون شعار می‌توانیم بر هویت ایرانی خلیج‌فارس تآکید کنیم و بخشی از تاریخ پر افتخاردریانوردی ایرانیان را تصویر کنیم. طرح برای ساخت یک مجموعه تلویزیونی تصویب شد و قرار شد آقای بشکوفه که در همان زمان درگیر تدارکات «مدار صفر درجه» بودند، تهیه‌کنندگی کار را به عهده بگیرند. حدود 20 قسمت به صورت سیناپس نوشته شده بود که با رفتن آقای جعفری‌جلوه از مدیریت شبکه اول سیما به معاونت سینمایی، ساختن سریال منتفی و طرح بایگانی شد.
دوباره بعد از مدتی در ملاقاتی با ایشان، از من خواستند در صورت امکان طرح را به یک فیلم سینمایی تبدیل کنم که من هم پذیرفتم و کار با تشکیل یک گروه چهار نفره تحقیقاتی دوباره شروع شد.
تحقیقات به صورت میدانی و کتابخانه‌ای انجام شد و حدود یک هزار فیش در ارتباط با تمام مسائل دریانوردی ایرانیان جمع‌آوری کردیم، نه تنها در آن دوره خاصی که در فیلم مطرح می‌شود، بلکه 100 سال قبل و بعد از آن مورد بررسی قرار گرفت و در این ارتباط سفر نامه‌هایی که اشاره‌ای به دریا داشت هم مطالعه شد.
برای گرفتن صحنه‌های خارج از کشور از مشاوره افراد این حرفه در همان کشورها نیز استفاده کردید؟
امروزه حضور اینترنت کمک بزرگی به ما می‌کند. به راحتی می‌توان درباره تاریخچه کشورهای دیگر جستجو کرد و اطلاعاتی به دست آورد. درباره اکثر کشورها اطلاعات نسبتا کاملی در فضای اینترنت وجود دارد. پروین صفری خیلی از اطلاعات را از همین طریق به دست آورد. در گریم هم آقای ملکان مطالعات زیادی انجام داد و اطلاعات بسیاری از طریق اینترنت به دست آورد.
در ساختن چنین فضاهایی مانند صحنه‌های مربوط به جزیره ناشناخته، آیا فیلمی دیده بودید که از آن الهام گرفته باشید؟
من فیلم زیاد می‌بینم. این‌که چنین صحنه‌هایی با همین مختصات دیده باشم، یادم نمی‌آید. تقریبا در تمام فیلم‌هایی که بحث سفر به مناطق ناشناخته و بحث اکتشاف است، شما قطعا با چنین مناطقی روبه‌رو می‌شوید. مهم نوع نگاه شماست. ما این اطلاعات را از فیلم‌ها به دست نیاوردیم، بلکه از راه تحقیقات به این فضاها رسیدیم.
در انتخاب بازیگران چطور به این ترکیب رسیدید؟
من در تمام فیلم‌هایم از حضور آقای انتظامی بهره برده‌ام. در فیلم «کشتی آنجلیکا» در خدمت داریوش ارجمند بودم. با کیانیان در «جایی برای زندگی» به عنوان مسئول انتخاب بازیگران همکاری داشتم. پیام دهکردی هم با بشکوفه در «مدار صفر درجه» پیش از این همکاری کرده بود. از طرف دیگر ما نیاز به یک ستاره یا چهره در فیلم داشتیم، بهرام رادان به دلیل موقعیتی که در سینمای ایران داشت، انتخاب مناسبی بود. پگاه آهنگرانی هم بسیار انتخاب بجایی بود.
بازیگران خارجی چطور انتخاب شدند؟
بازیگران خارجی از میان بازیگران تایلندی و چینی انتخاب شدند. این افراد به زبان مادری خود صحبت می‌کردند، اما در نوع بیان و لحن از آن‌ها خواسته می‌شد تا حد توان به زبان قدیمی منطقه خود نزدیک شوند.
58301