صبح ساحل نوشت: ساخت پل خلیج فارس (از جزیره قشم به بندرعباس) از اوایل دهه نود آغاز شده است، اما مدت طولانی به دلیل عدم تامین اعتبار متوقف شده است. در دولت سیزدهم نیز با پیگیری رئیس جمهور ساخت پل خلیج فارس ادامه پیدا کرد و اگر این پل افتتاح شود، اتصال از مسیر قشم به بندرعباس به صورت زمینی برقرار خواهد شد. ساحل جزیره قشم نیز با پیگیری دادستانی رفع تصرف و آزادسازی شد و هم اکنون مردم می‌توانند به صورت رایگان از سواحل بازدید کنند. جزیره قشم که در خلیج فارس ایران قرار دارد، بزرگترین جزیره غرب آسیا بوده و اتصال این جزیره به سرزمین اصلی ایران یکی از آرزوهای دیرینه جزیره نشینان است. از طریق پل خلیج فارس، بندر کاوه واقع در جزیره قشم به سرزمین اصلی ایران متصل و در کنار این پل ۹۲ کیلومتر بزرگراه و ۸۶ کیلومتر راه آهن ایجاد و به خطوط مواصلاتی سراسری ایران وصل خواهد شد.
اهمیت ژئواکونومیکی پل
به نظر می‌رسد ایده نخستین پروژه پل خلیج فارس در گذشته بیشتر معطوف به ارتباط قشم و بندرعباس بود و شاید اهمیت استراتژیک این پروژه در مسائل کلان اقتصادی مانند امروز مورد توجه قرار نمی‌گرفت. اما اکنون با آغاز عملیات افتتاحیه این پروژه، انتظار می‌رود با تکمیل آن، منطقه آزاد قشم با استفاده از نتایج این تلاش به عنوان «دروازه تجاری جدید ایران» در آب‌های خلیج فارس نقش‌آفرینی کند. با توجه به پتانسیل عملکردی قابل پیش بینی برای پل خلیج فارس، می‌توان از آن به عنوان یک پدیده راهبردی و شاهرگ حیاتی آینده جزیره قشم و منطقه آزاد نام برد. از همین روی، می‌توان قشم را در موقعیت دیگر هنگ کنگ به عنوان یک مرکز تجاری جدید منطقه‌ای در چهارراه ارتباطی و تجاری بین اروپا و آسیای جنوبی قرار داد. با توجه به اینکه نقش جغرافیایی مناطق آزاد در پیوند اقتصاد داخلی با اقتصادهای جهانی و منطقه‌ای بهترین دلیل برای نقش ژئواکونومیکی پل خلیج فارس پس از بهره برداری، تاثیر قابل پیش بینی آن بر اقتصاد منطقه آزاد قشم است. براساس گزارش وبسایت «اسپیشسل اوراسیا»؛ مطالعات انجام شده پیش‌بینی می‌کند که پس از افتتاح پل، منطقه مرکزی جزیره به دروازه‌ای تبدیل و به سرزمین اصلی متصل می‌شود و به طور بالقوه منجر به افزایش جمعیت خواهد شد. این امر، می‌تواند گردشگران را از طریق راه‌های مختلف به جزیره جذب کند. قشم به عنوان اولین ژئوپارک ایران و خاورمیانه دارای ژئوسایت‌های قابل توجهی است. علاوه بر این، قشم با دسترسی آسان به فرودگاه بین‌المللی، قابلیت تبدیل شدن به یک شهر فرودگاهی را دارد. این شهر می‌تواند به بخش‌های مالی، بانکی و هتلداری مجهز باشد. پس از اتصال پل خلیج فارس، امکانات گردشگری در اطراف فرودگاه قشم توسعه می‌یابد و بر این اساس تعداد گردشگران داخلی و خارجی افزایش خواهد یافت. برقراری ارتباط قشم با سرزمین اصلی از رشد صنایع و تولید داخلی نیز حمایت و امکان صادرات کالا از این منطقه را فراهم می‌کند. پروژه‌های زیرساختی بزرگ، مانند بنادر محموله و کارخانه‌های شیمیایی، از جمله تأسیسات تامین LNG، می‌توانند توسعه یابند. این تحولات احتمالا شرکت‌های خارجی را برای سرمایه‌گذاری در جزیره جذب و فضای اقتصادی مناسبی را تکمیل می‌کند.
توسعه کریدور شمال-جنوب
جدایی جزیره قشم از سرزمین اصلی مهمترین مانع بر سر راه عملیاتی کردن توانایی‌های بالقوه آن است. این مشکل با ساخت و اجرای پل خلیج فارس در نزدیک‌ترین فاصله به سرزمین اصلی که توسعه کریدور شمال-جنوب را به همراه دارد، قابل حل است. علاوه بر این، ساخت این پل می‌تواند مزیت‌های مختلف دیگری را در ابعاد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به همراه داشته باشد. در این رابطه به عنوان مثال می‌توان به افتتاح خطوط ترانزیتی تجاری با کشورهای همسایه و اتصال آسیا یا اروپا از داخل ایران اشاره کرد. ساخت پل خلیج فارس نقش مهمی در پیشبرد کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) و توسعه همه جانبه در سراسر جزیره قشم ایفا می‌کند. ایجاد شبکه حمل و نقل ریلی و جاده‌ای منجر به کاهش هزینه‌ها و زمان ترانزیت کالا از قشم می‌شود. ساخت پل خلیج فارس به طول ۲.۴ کیلومتر، از دیرباز برای پیشرفت اقتصادی این منطقه به ویژه در تقویت گردشگری، بخش نفت و گاز و تسهیل فعالیت‌های ترانزیتی ضروری تلقی شده است. نقش این پل، اتصال مسیرهای ساحلی قشم به شبکه حمل و نقل ریلی و جاده‌ای کشور و تسهیل ارتباط با فعالیت‌های ترانزیتی و صادرات و واردات آسیای مرکزی است. این ابرپروژه ملی شامل چهار خط برای خودرو، قطار، خطوط اضطراری و مسیرهای عابر پیاده است. کریدور شمال-جنوب، از دریای خزر و آسیای مرکزی تا هند بوده و با عبور از تنگه هرمز شامل جزیره قشم نیز می‌شود و از این طریق، منطقه آزاد اقتصادی ایران در آن منطقه را تقویت می‌کند. به طور خاص، بنادر روسیه ماخاچ کالا و آستاراخان به همراه بندر آکتائو قزاقستان، بندر باکو آذربایجان، بندر انزلی و منطقه صنعتی-تجاری انزلی در منطقه دریای خزر به آن متصل هستند. پس از تحولات ژئوپلیتیکی اخیر به ویژه پس از جنگ اوکراین، روسیه و ایران همواره به دنبال توسعه کریدور شمال-جنوب هستند تا بتوانند به هدف مشترک خود یعنی دور زدن تحریم‌های غرب دست یابند. همچنین، با توجه به موقعیت جغرافیایی بسته و عدم دسترسی مستقیم کشورهای آسیای مرکزی به آب‌های آزاد بین المللی، ارتباط ترانزیتی از طریق ایران و منطقه آزاد قشم برای این کشورها به عنوان مرکز لجستیکی و پشتیبان تجارت و حمل و نقل منطقه از نظر اقتصادی کاملا ضروری و مفید محسوب می‌شود. در واقع، با احداث پل خلیج فارس، قشم بخشی از شبکه کریدورهای ترانزیتی داخلی بندر انزلی به بندرعباس و چابهار در خلیج عمان خواهد بود.
حضور چینی‌ها ؟
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در آبان سال جاری در تازه‌ترین اظهارات خود از مذاکره با خارجی‌ها برای احداث این پل خبر داده بود که به باور کارشناسان، با توجه به رابطه تهران و پکن حضور چینی‌ها در ساخت این پل محتمل‌تر است. قشم از از طریق بندرعباس، بافق، مشهد و سرخس به ترکمنستان و کشورهای آسیای میانه مانند ترکمنستان و ازبکستان از یک سو به شبکه راه آهن چین و از سو دیگر متصل می‌شود. باید توجه داشت که اخیرا بحث تهاتر نفت در ازای زیرساخت با چینی ها مطرح شده است که باید منتظر ماند و دید که آیا پل خلیج فارس نیز شامل این سیاست خواهد بود یا خیر؟ پکن به دنبال منابع انرژی مطمئن و پایدار برای تنوع بخشیدن به واردات انرژی خود با هدف کاهش خطرات احتمالی مرتبط با تحریم‌های ایالات متحده است. بنابراین، عرضه نفت و گاز در ازای توسعه زیرساخت مطرح شده است.
46