در سال‌های اخیر که با آمدن انواع رایانه و وسایل جانبی آن‌ها و به روز شدن مادام وسایل ارتباطی، مردم هرچه بیش‌تر به دستیابی و خرید تکنولوژی و ارتباطات مشتاق می‌شوند، موضوع زباله‌های الکترونیکی به یک معضل تبدیل می‌شود.
به گزارش خبرنگار فناوری اطلاعات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، زباله الکترونیکی به دستگاه‌های الکترونیکی مصرف شده و قطعات آنان همچون تلفن‌ها و کامپیوترها، لوح فشرده و... گفته می‌شود که حاوی فلزات خطرناکی مانند سرب، کادمیوم و جیوه هستند که درصورت رهاسازی در طبیعت پس از پایان عمر مفید و بازیافت نشدن صحیح آلوده‌کننده خطرناک محیط زیست به شمار می‌روند.
بر اساس اعلام پایگاه خبری آی سی تی ای، آمار دقیقی از وضعیت زباله‌های الکترونیکی در ایران در دست نیست اما عمر مفید این تجهیزات و کالاها در جهان 2 تا 3 سال و احتمالا در ایران تا 5 سال باشد.
کشورهای توسعه‌یافته و در راس آن‌ها آمریکا، بزرگ‌ترین تولیدکننده این تجهیزات به شمار می‌روند و گاهی دیده شده که این دستگاه‌ها پس از مصرف به کشورهای جهان سوم ارسال می‌شوند.
متاسفانه بازیافت غیر اصولی زباله‌های الکترونیک در کشورهای جهان سوم به آلودگی‌های گسترده در این کشورها منجر شده است.
طبق معاهده‌ای که سازمان ملل در سال 1989برای کنترل روند صادرات زباله‌های خطرناک از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای فقیر اعلام کرد، هر کشوری می‌تواند بطور یک جانبه واردات این کالاها را ممنوع کند و کشورهای صادرکننده باید موافقت کشور واردکننده را جلب کنند.
اما آمریکا هیچگاه این قرارداد را امضا نکرده و کشورهایی همچون چین به امید دستیابی به درآمدی ناچیز از محل بازیافت این تجهیزات از امضای این قرار داد خودداری کردند.
طبق آمارها هم‌اکنون 70 درصد کامپیوترها و موبایل‌های جهان در چین بازیافت می‌شود. در سال 2008 نیز وزیران170 کشور جهان در بالی اندونزی گرد هم آمدند تا راه‌های بازیافت زباله‌های خطرناک از جمله زباله‌های الکترونیکی را بررسی کنند.
کارشناسان معتقدند که دفن یا سوزاندن این مواد که به شکل وسیعی انجام می‌شود، راه‌حل مناسبی نیست یا حداقل آخرین راه‌حلی است که باید به آن اندیشید زیرا با دفن این زباله‌ها یا انباشته کردنشان در محیط، خرد و شکسته می‌شوند و بنابراین مواد سمی موجود در آن‌ها راه خود را به سفره‌های آب زیرزمینی می‌یابد و سوزاندن آن‌ها نیز تنها گازهای سمی خطرناک وارد محیط زیست می‌کند.
تلاش برای تبدیل دیرتر به زباله
می‌توان با خرید تجهیزاتی که قابل ترقی دادن هستند، عمر محصول را تا حد ممکن افزایش داد. به طور مثال مانیتور کامپیوتر را برای استفاده نگه داشت و تنها بخش پردازندة مرکزی (CPU) را تعویض کرد و یا می توان با اضافه کردن حافظه به یک کامپیوتر یا ترفیع نرم‌افزاری از آن همچنان استفاده کرد.
اهداء به مناطق محروم
راه‌های مختلفی که می‌توان در این باره نظر گرفت اهدای وسایل بازمانده یا از دور خارج شده و کار کرده از سیستم‌ها به مدارس مناطق محروم و یا برای آموزش تعمیر قطعات به آن‌هاست. این امر نه تنها مقرون به صرفه است بلکه به نفع محیط زیست نیز هم هست.
کارشناسان محیط زیست بر این باورند که حتی بازیافت بهترین راه برای کامپیوترهای بسیار قدیمی که دیگر قابل ترفیع دادن نیستند یا به ویژه مانیتورهای شکسته شده و غیرقابل استفاده که درواقع کل یک کامپیوتر از شیشه مانیتور گرفته تا پلاستیک کیس، مس موجود در منبع تغذیه، فلزات گران قیمت به کار رفته در مدارها، مودم یا منابع تغذیه می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
راه‌حل دیگر برای مشکل زباله الکترونیکی آن است که شرکت‌های تولیدکننده مسؤولیت سیل عظیم ابتکاراتی را که تولید می‌کنند برعهده بگیرند. درواقع محصولات کهنه را از مشتریان پس بگیرند. ترفیع و بازیافت یک محصول بلا استفاده برای شرکت تولیدکننده آسان‌تر است.
بر اساس گزارش پایگاه خبری فضای سبز و محیط زیست ایران که اطلاعات این گزارش از آن گرفته شده است، هم‌چنین این وظیفه می‌تواند شرکت‌های تولیدکننده را وادار کند تا محصولاتشان را به گونه‌ای طراحی کنند که آسان‌تر قابل بازیافت شوند.
طبق مطالعات اخیر کشور چین با تولید یک میلیون تن زباله در سال دومین تولیدکننده زباله‌های الکترونیکی در جهان است و علاوه بر این دومین واردکننده بزرگ زباله‌های الکترونیکی نیز است.
استاندار خراسان رضوی در سال گذشته درباره نخستین کارخانه بازیافت زباله‌های الکترونیکی کشور در مشهد گفته بود که این کارخانه با 220 میلیون تومان هزینه در مدت دو سال و با تلاش هشت نفر از دانشجویان دکترا و ارشد مرکز رشد فناوری دانشگاه فردوسی مشهد ساخته شده است و به بهره‌برداری رسید.
به گفته او روزانه 800 کیلوگرم زباله الکترونیکی مانند موبایل و رایانه‌های مستعمل در این کارخانه پس از انجام مراحل بازیافت به 100 کیلوگرم پسماند تبدیل می‌شوند و این پسماندها شامل طلا، نقره، مس، قلع، سرب و نقره با درجه خلوص 99 درصد است که برای مصارف صنعتی دوباره به چرخه تولید باز میگردند.
کارشناسان زیست محیطی معتقدند، زمین در معرض نابودی است و آلودگی‌های زیست محیطی تهدید جدی برای این کره به حساب می‌آیند و چند سالی است که دوم اردیبهشت‌ماه برابر با 22 آوریل روز جهانی زمین پاک نام گرفته است.
2121