حسین عیدی‌زاده: می‌گویند عمر سینما در آبادان به اندازه عمر پالایشگاه نفت (1287) است. در این شهر پیش از ساخت سالن سینما، در سالن‌های متفرقه با قراردادن پروژکتر برای مردم فیلم پخش می‌شد. آبادان در سال‌های دور با داشتن 28 سینما (سینماهای شرکت نفت، سینماهای عمومی و همچنین سینماهای ارامنه، هندی‌ها و دیگر اقوام) پس از تهران (با داشتن 39 سینما) و بالاتر از شیراز و اصفهان بیشترین تعداد سینما را در ایران داشت.
پس از جنگ تحمیلی و ویرانی بخش‌هایی از شهر بسیاری از سینماها از بین رفتند و امروز تنها یک سینما، سینما «نفت» (تاج سابق) در آبادان فعال است، شهری که زمانی به «شهر سینماها» معروف بود، امروز سینما ندارد. آنچه در ادامه می‌خوانید معرفی سینماهای این شهر در گذشته و بقایای آن در امروز است.
سینماهای شرکت نفت
شرکت نفت برای سرگرم کردن کارمندان خود چندین باشگاه تفریحی داشت که اغلب آنها سینما داشتند. در این بین تنها سینما «تاج« (بعدا سینما «نفت») بود که بطور اختصاصی برای پخش فیلم و اجرای تئاتر ساخته شده بود و معماری منحصربه‌فردی داشت.
شرکت نفت در بولتن «مشعل» فیلم‌هایی را که در طول هفته در سینماهای مختلف شرکت نفت پخش می‌شد، معرفی می‌کرد. هر هفته دو یا سه فیلم در میان سینماهای مجموعه شرکت نفت می‌چرخیدند و پخش می‌شدند. بلیت‌های این سینماها سه و شش ریالی بودند.
سینما «تاج» در سال 1324 ساخته شد و برای ساخت آن تمامی وسایل حتی آجرهای آن از انگلیس وارد شد. این سینما از چهار طرف نما دارد و از این نظر معماری خاصی دارد. معماری این سینما به شکلی است که اگر از روبرو به آن نگاه کنی شبیه شیری است که روی دست‌های خود نشسته است و اگر از بالا به سینما نگاه کنید شبیه یک تاج است.
ورودی سینما «تاج»
این سینما فیلم‌های مطرح روز دنیا را به زبان اصلی و گاه دوبله فارسی پخش می‌کرد و جمعه‌ها صبح برنامه ویژه کودکان داشت. از میان فیلم‌های سینمای ایران، تنها فیلم‌های بسیار مهم مثلا «گاو» در سینما «تاج» روی پرده می‌رفتند.
گاهی در این سینما تئاتر و کنسرت موسیقی نیز اجرا می‌شد. سینما «تاج» هر روز یک سانس داشت و یک روز در هفته تعطیل بود. علاقه‌مندان می‌توانستند براساس شماره صندلی سالن برای خود بلیت رزرو کنند.
«نفت» (تابستانه)، «گلستان»، «بهمنشیر» (تابستانه)، «پیروز» (تابستانه)، «آبادان» و «اروند» دیگر سینماهای شرکت نفت بودند که عموم مردم نیز می‌توانستند با تهیه بلیت به تماشای فیلم‌های آنها بنشینند. عموم مردم برای دیدن فیلم در این سینماها باید بهای بلیت بیشتری پرداخت می‌کردند. سینما «تاج» مخصوص کارکنان شرکت نفت بود و مردم معمولی نمی‌توانستند به آنجا بروند.
سینماهای عمومی
سینماهای عمومی آبادان یا سینماهای شهر کار خود را از صبح شروع می‌کردند و گاه صبح‌ها در سانس‌های کم‌مشتری، دو فیلم را با یک بلیت به نمایش می‌گذاشتند تا مشتری بیشتری داشته باشند. اما برنامه اصلی سینماها بعدازظهرها شروع می‌شد و بلیت سینما پنج ریال و یک تومان و بعدا یک تومان و یک تومان و پنج ریال بود.
بسیاری از سینمادوستان آبادان تعریف می‌کنند که گاه برای فرار از گرما در سانس‌های ظهر با خرید بلیت، به سالن خنک سینما پناه می‌بردند.
بقایای سینما «شیرین»
سینما «شیرین» اولین سینمای عمومی آبادان در سال 1311 تاسیس شد. این سینما اغلب فیلم‌های ایرانی پخش می‌کرد و گاه فیلم‌های هندی و آمریکایی نیز اکران می‌کرد. گفته می‌شود فیلم «گنج قارون» دو تا سه ماه روی پرده این سینما بوده.
سینما شیرین از اعتبار بالایی برخوردار بود و فیلم‌های مطرح ایرانی چون «رگبار»، «سلطان قلب‌ها»، «فرار از تله»، «کندو»، «آقای هالو»، «پستچی» و «اسرار گنج دره جنی» در آن به نمایش درآمده‌اند.
بخش تابستانه سینما «شیرین»
سینما «خورشید» یکی دیگر از سینماهای پررفت وآمد آبادان بود که اغلب فیلم‌های غیرایرانی پخش می کرد. فیلم‌های وسترن جان وین، فیلم‌های آلفرد هیچکاک و چارلی چاپلین در این سینما به نمایش درآمده‌اند. «بن هور» و «السید» از جمله فیلم‌های تاریخی هستند که در این سینما روی پرده رفته‌اند. فیلم موزیکال «داستان وست ساید» نیز در این سینما روی پرده رفته است.
شاید محبوب‌ترین سینمای شهر آبادان سینما «رکس» بود که اغلب فیلم‌های مهم سینمای جهان و ایران را پخش می‌کرد. «گوزن‌ها» مسعود کیمیایی، «گاو» داریوش مهرجویی، «آرامش در حضور دیگران» ناصر تقوایی (اکران خیلی کوتاه) و «شازده احتجاب» بهمن فرمان‌آرا از جمله فیلم‌های ایرانی بودند که در این سینما روی پرده رفتند.
یادواره سینما «رکس»
فیلم‌های «کابوی نیمه شب»، «داستان عشق»، «کلکسیونر»، «رومئو و ژولیت»، «هشت و نیم»، «سامورایی» و «شب ژنرال‌ها» هم از فیلم‌های خارجی بودند که در سینما «رکس» به نمایش درآمدند. این سینما در 28 مرداد سال 1357 همزمان با اکران مجدد «گوزن‌ها» دچار آتش‌سوزی شد و پس از جنگ تحمیلی نیز پاساژی که در کنار آن بود آتش گرفت و امروز چیزی از آن باقی نمانده است جز یک بنای یادبود.
سینما «ایران» یکی دیگر از سینماهای آبادان بود که بیشتر فیلم‌های پرفروش ایرانی و هندی را اکران می‌کرد. دو فیلم پرفروش «قیصر» مسعود کیمایی و فیلم هندی «شعله» در این سینما اکران شده‌اند.
سینما «آسیا» که بعدا سینما «سهیلا» شد و بعدا سینما «آبادان» و این روزها تعطیل است.
«متروپل»، «نیاگارا»، «شهناز»، «ساحل»، «کیهان»، «سهیلا» و «شعله» دیگر سینماهای آبادان بودند.
سینما «متروپل» امروز یک پارکینگ است
آبادان یک انجمن سینمایی به نام «انجمن سینمای آزاد» نیز داشت که فیلم‌های هنری کارگردان بزرگ سینما مثل فدریکو فلینی، میکل آنجلو آنتونیونی، اینگمار برگمان، اورسن ولز، آکیرا کوروساوا، ژان رنوار، فرانسوا تروفو، ژان-لوک گدار و میکلوش یانچو را برای اعضایش پخش می‌کرد.
عکس‌ها: حسین عیدی‌زاده (به جز عکس سینما «تاج»)
57241