تینا مزدکی_ پاپ جدید روز شنبه در نخستین سخنرانی خود خطاب به مجمع کاردینال‌ها، انتخاب نام خود را ادامه‌ای بر نگرانی‌های پاپ فرانسیس درباره‌ی تحولات فناورانه دانست و گفت: «احساس کردم که فراخوانده شده‌ام این مسیر را ادامه دهم؛ به همین دلیل نام لئو چهاردهم را انتخاب کردم. دلایل متعددی برای این انتخاب وجود دارد، اما دلیل اصلی آن این است که پاپ لئو سیزدهم در دستخط تاریخی خود با عنوان Rerum Novarum به مسئله‌ی اجتماعی در بستر نخستین انقلاب صنعتی پرداخت.»
پاپ لئو چهاردهم در این سخنرانی، توسعه‌های مرتبط با «هوش مصنوعی» را صراحتاً «انقلابی صنعتی دیگر» توصیف کرد و خود را در موقعیتی مشابه با لئو سیزدهم قرار داد؛ کسی که بیش از یک قرن پیش، با چالش‌های زمانه‌اش روبه‌رو شد. گرچه گفت‌وگوی رهبر یک نهاد مذهبی چند هزار ساله درباره‌ی هوش مصنوعی ممکن است متناقض به نظر برسد، اما لئو چهاردهم نخستین پاپی نیست که بر لزوم دفاع از کرامت انسانی در عصر فناوری تأکید می‌کند.
پاپ فرانسیس، که در آوریل گذشته درگذشت، برای نخستین بار هوش مصنوعی را به اولویت واتیکان تبدیل کرد. همان‌طور که پیش‌تر در اوت ۲۰۲۳ گزارش شده بود، او در پیام روز جهانی صلح سال ۲۰۲۳ هشدار داده بود که نباید اجازه داد هوش مصنوعی باعث «ریشه دواندن خشونت و تبعیض» شود.
فرانسیس در ژانویه ۲۰۲۵ نیز بار دیگر نگرانی‌های خود درباره‌ی هوش مصنوعی را در سندی با عنوان Antiqua et Nova (به معنای «قدیم و جدید») گفت: «مانند هر فرآورده‌ای از خلاقیت انسانی، هوش مصنوعی نیز می‌تواند به سوی اهداف مثبت یا منفی هدایت شود. اگر به شکلی به کار گرفته شود که کرامت انسانی را محترم بشمارد و به رفاه افراد و جوامع کمک کند، می‌تواند در مسیر دعوت انسان به پیشرفت مثبت ایفای نقش کند. اما، چنان‌که در هر حوزه‌ای که انسان تصمیم‌گیر است، امکان انتخاب نادرست نیز وجود دارد. بنابراین، ارزیابی اخلاقی این فناوری باید با در نظر گرفتن نحوه‌ی هدایت و استفاده از آن صورت گیرد.»
تاریخ با فناوری نو تکرار می‌شود
در حالی که پاپ فرانسیس پیش‌گام هشدار درباره‌ی هوش مصنوعی بود، بررسی ریشه‌های تاریخی انتخاب نام پاپ لئو چهاردهم نیز حائز اهمیت است.
در دستخط Rerum Novarum که در سال ۱۸۹۱ منتشر شد، پاپ لئو سیزدهم مستقیماً با آشفتگی‌های ناشی از انقلاب صنعتی مواجه شد؛ عصری که با وجود تولید ثروت و توانمندی‌های بی‌سابقه، بهای سنگینی را بر دوش انسان‌ها گذاشت. در آن زمان، شرایط کار در کارخانه‌ها به‌گونه‌ای بود که پاپ از فقر و بدبختی‌ای که به‌ناحق بر اکثریت طبقه کارگر تحمیل می‌شود سخن گفت. کارگران با شیفت‌های ۱۶ ساعته، کار کودکان، ماشین‌آلات خطرناک و دستمزدهایی که برای زنده ماندن کافی نبودند، مواجه بودند.
در این دستخط، لئو سیزدهم هم سرمایه‌داری افسارگسیخته و هم سوسیالیسم را رد کرد و به‌جای آن، آموزه‌ای اجتماعی از سوی کلیسا ارائه داد که بر حقوق کارگران برای تشکیل اتحادیه، دریافت دستمزد عادلانه و استراحت در روز یکشنبه تأکید داشت. او کار را دارای کرامتی ذاتی دانست و بر مسئولیت اخلاقی کارفرمایان نسبت به کارگران تأکید کرد. این سند پایه‌گذار تعلیمات اجتماعی مدرن کلیسا شد و تأثیر بسزایی بر جنبش‌های کارگری در سراسر جهان گذاشت.
امروز، همان‌گونه که مکانیزه شدن در دهه ۱۸۹۰ مشاغل سنتی را دگرگون کرد، پاپ لئو چهاردهم معتقد است که هوش مصنوعی نیز ممکن است الگوهای اشتغال و کرامت انسانی را تهدید کند و کلیسا باید همانند گذشته، نقش رهبری اخلاقی خود را ایفا کند. او در پایان سخنرانی رسمی خود گفت: «در زمانه‌ی ما، کلیسا گنجینه‌ی تعلیمات اجتماعی‌اش را به‌عنوان پاسخی به یک انقلاب صنعتی دیگر و تحولات حوزه‌ی هوش مصنوعی ارائه می‌کند؛ تحولاتی که چالش‌های تازه‌ای برای دفاع از کرامت انسانی، عدالت و کار به همراه دارند.»
منبع: arstechnica
۵۸۳۲۳