جواد مرشدی: برای اولین بار پس از سه سال جنگ بین روسیه و اوکراین، روز جمعه مذاکرات مستقیم این دو کشور در ترکیه کلید خورد؛ مذاکراتی که ماحصل آن توافق مبادله هزار زندانی بود. فردای آن روز دونالد ترامپ از گفتگو تلفنی با پوتین در روز دوشنبه خبر داد و هدف این تماس را پایان دادن به "خونریزی" در اوکراین اعلام کرد.
در آستانه تماس تلفنی رئیس جمهور آمریکا، با ولادیمیر پوتین، سران تروئیکای اروپا بعلاوه ایتالیا بیکار ننشستند و به صورت تلفنی با دونالد ترامپ گفتگو و بر لزوم آتش‌بس بدون قید و شرط در اوکراین و افزایش فشارها بر روسیه تاکید کردند.
در حالی که انتظار می رفت ترامپ دیپلماسی خود را با تماس تلفنی با رئیس جمهور روسیه، آغاز کند شبکه سی‌ان‌ان آمریکا به نقل از دفتر ریاست جمهوری اوکراین اعلام کرد که ترامپ، تماس‌های تلفنی در مورد آتش‌بس اوکراین را با گفت‌وگو با ولودیمیر زلنسکی آغاز کرده است. کاخ سفید هم اعلام کرد ترامپ و پوتین بیش از دو ساعت تلفنی گفت‌وگو کردند.
خبرگزاری "خبرآنلاین" تحلیل تحرکات ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین و گفت وگوهای تلفنی وی با روسای جمهور کشورها را با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل در میان گذاشت که در پی می آید.
گفت‌وگوی تلفنی ترامپ و پوتین به کجا انجامید؟
بنا شده است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به‌صورت جداگانه با سران اروپایی تماس تلفنی برقرار کند و پس از جمع‌بندی نظرات آن‌ها، دیداری با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه داشته باشد.
چرا ترامپ به صورت موازی و همزمان با روسای جمهور روسیه و اوکراین گفت‌وگو کرد؟
این رویکرد از منظر دیپلماتیک دارای اهمیتی مضاعف است، زیرا او به‌صورت موازی و همزمان با سران دو کشور اصلی درگیر در جنگ روسیه و اوکراین نیز وارد گفتگو شده است.
دلیل این اقدام روشن است، طرفین اصلی این درگیری، مسکو و کی‌یف هستند و پوتین و زلنسکی به‌عنوان تصمیم‌گیرندگان نهایی در روند جنگ، نقش کلیدی در هرگونه توافق آتش‌بس یا صلح دارند. طبیعتاً دستیابی به توافق نهایی بدون تفاهم این دو کشور، امکان‌پذیر نیست. پیش‌تر نیز طرح‌هایی برای آتش‌بس ارائه شد که شامل شروطی بود که از نظر طرف مقابل غیرقابل قبول تلقی می‌شد. در اینجاست که ترامپ وارد میدان شده تا شاید بتواند روسیه را متقاعد کند بدون پیش‌شرط به یک آتش‌بس موقت تن دهد و سپس مراحل بعدی برای برقراری صلح پیگیری شود.
به نظر شما ترامپ کفه ترازو را بیشتر به سمت روسیه نگرفته است؟
نکته قابل توجه در رفتار ترامپ این است که برخلاف انتظار، به‌جای فشار بر روسیه به‌عنوان کشور مهاجم، بیشتر فشار خود را متوجه اوکراین کرده است که در این جنگ موقعیت ضعیف‌تری دارد. این مسئله غیرمعمول است و واکنش‌هایی نیز در سطح رسانه‌ها و تحلیل‌گران به همراه داشته است. با این حال، از منظر انسانی و سیاسی، امیدوارم که آتش‌بس هرچه زودتر برقرار شود؛ چرا که ادامه جنگ نه تنها به زیان مردم اوکراین و روسیه است، بلکه تبعات آن برای امنیت غذایی، انرژی و ثبات بین‌المللی نیز بسیار جدی است.
ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی خود وعده داد که در صورت پیروزی، این جنگ را در یک روز پایان خواهد داد که عملا این اتفاق نیفتاد. آیا اساسا چنین چیزی امکان پذیر بود؟
تحقق چنین وعده‌ای در واقعیت بسیار دشوار است. جنگ روسیه و اوکراین ابعاد گسترده و پیچیده‌ای دارد؛ از بحران انرژی و کمبود مواد غذایی در سطح جهانی گرفته تا احتمال گسترش تنش به درگیری‌های بزرگ‌تر. به همین دلیل، این جنگ را نمی‌توان صرفاً با یک تماس تلفنی یا توافق شفاهی پایان داد اما استراتژی ترامپ برخلاف رویکرد دولت بایدن، مبتنی بر کاهش تنش با روسیه و یافتن فرصت‌های اقتصادی جدید در این کشور است.
یعنی برای ترامپ منافع اقتصادی در اولویت است؟
بله، ترامپ معتقد است که با رفع تحریم‌ها و برقراری روابط تجاری با روسیه، می‌توان مانع نزدیکی بیشتر این کشور به چین شد. او همچنین به‌دنبال تثبیت حضور اقتصادی آمریکا در اوکراین است. گفته می‌شود یکی از توافقاتی که در جریان مذاکرات انجام شده، مربوط به معادن اوکراین است که آمریکا سهمی ۴۹ درصدی در استخراج آن‌ها دریافت خواهد کرد. ترامپ این موضوع را به‌عنوان راهی برای جبران هزینه‌های مالی آمریکا در طول جنگ مطرح کرده است.
اروپایی ها با الحاق سرزمین های اوکراین به روسیه موافقت خواهند کرد؟
هیچ مقام سیاسی در اروپا یا اوکراین جرأت نخواهد کرد تجزیه اوکراین را به رسمیت بشناسد. البته ممکن است در آینده، بر اساس یک مدل خودمختاری، راه‌حل‌هایی مشابه وضعیت مناطق خاص در کشورهای دیگر مطرح شود، اما واگذاری رسمی سرزمین‌ها به روسیه در حال حاضر بسیار بعید است.
در مجموع، جنگ روسیه و اوکراین مسأله‌ای است که تبعات آن حتی پس از پایان درگیری نظامی، سال‌ها در قالب بحران‌های امنیتی و سیاسی ادامه خواهد داشت. اگرچه امکان یک صلح دائمی در کوتاه‌مدت بعید است، اما بحث بر سر آتش‌بس موقت و برگزاری انتخابات در اوکراین مطرح است. در صورت فراهم شدن شرایط برگزاری انتخابات،این مردم اوکراین خواهند بود که درباره آینده کشورشان تصمیم خواهند گرفت. نتیجه این انتخابات می‌تواند بر موضع دولت آینده درباره توافق با روسیه تأثیرگذار باشد.
شما چه بازه زمانی را برای این صلح موقتی پیش بینی می کنید؟
در هر حال، باید منتظر ماند و دید که آیا تلاش ترامپ، که برخلاف شعار اولیه‌اش برای پایان فوری جنگ اکنون وارد مذاکرات مرحله‌به‌مرحله شده، به نتیجه‌ای ملموس خواهد رسید یا نه؟
212