نهج البلاغه از دیدگاه دانشمندان جهان

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، رهبر معظم انقلاب حضرت آیه الله خامنه ای می فرماید:

بازگشت به نهج البلاغه
''... امروز شرایطی مشابه شرایط حکومت دوران امیرالمومنین علی علیه السلام است. پس روزگار، روزگار نهج البلاغه است. امروز می شود از دیدگاه دقیق و نافذ امیرالمومنین علی علیه السلام به واقعیتهای جهان و جامعه نگاه کرد و بسیاری از حقایق را دید و شناخت و علاج دردها را پیدا کرد. همین است که به نظر ما امروز از همیشه به نهج البلاغه محتاج تریم... آرزویی که داشته ایم و داریم این است که جامعه ی ما با این کتاب عزیز الفت و انس پیدا کند... من درباره توجهی که ما باید به نهج البلاغه پیدا کنیم، می خواهم هشدار بدهم. ما این توجه را امروزه کم داریم، مثل اینکه نمی دانیم چه گنجینه معرفت بی پایانی در این کتاب هست، یا هنوز برای مردم ما، حتی برای محققین ما، اهمیت دستیابی به منبع عظیم این کتاب بی نظیر به طور کامل کشف نشده است.''(2)

انجیل بلاغت
نویسنده شهیر استاد ''امین نخله'' دانشمند مسیحی خطاب به شخصی که از وی خواسته است، کلماتی از سخنان علی علیه السلام را برگزیند تا وی در کتابی گرد آورد و منتشر سازد، می گوید:
''از من خواسته ای که ''صد کلمه'' از گفتار بلیغ ترین نژاد عرب ''ابوالحسن'' را انتخاب کنم، تا تو آن را در کتابی منتشر سازی. من اکنون دسترسی به کتابهایی که چنین منظوری را تامین کند ندارم، مگر کتابهایی چند از جمله انجیل بلاغت، نهج البلاغه است. با مسرت این کتاب باعظمت را ورق زدم، به خدا نمی دانم چگونه از میان صدها کلمات علی علیه السلام فقط صد کلمه را انتخاب کنم بلکه بالاتر بگویم نمی دانم چگونه کلمه ای را از کلمه دیگر جدا سازم! این کار درست به این می ماند که دانه یاقوتی را از کنار دانه یاقوت دیگر بردارم.
سرانجام من این کار را کردم در حالیکه دستم یاقوتهای درخشنده را پس و پیش می کرد و دیدگانم از تابش نور آنها خیره می گشت. باور کردنی نیست که بگویم به واسطه ی تحیر و سرگردانی به چه سختی کلمه ای را از این معدن بلاغت بیرون آوردم!
بنابراین، تو این صد کلمه را از من بگیر و به یاد داشته باش که این صد کلمه پرتوهایی از نور بلاغت و غنچه هایی از شکوفه فصاحت است.''(3)

تجلیگاه علم الهی
استاد شیخ محمدرضا حکیمی می فرماید:
''کلام جاودانه ی ''نهج البلاغه''، جوششی است از سرچشمه ی بی انقطاع الهی، که به ''امر رب'' خود می جوشد. این کلام، تقریر دوباره ای است از حقایق تجسم یافته ''قرآن کریم''، و از علوم ''وحی محمدی'' و شناختهای قرآنی و تعالیم اسلامی. و همین است که شریف بزرگوار علوی، حضرت ذوالحسبین، ابوالحسن محمد بن حسین موسوی، مشهور به ''سیدرضی''، گردآورنده ی این ''جامع مقدس'' می گوید:
''... لان کلامه علیه السلام الکلام الذی علیه مسحه من العلم الالهی، و فیه عبقه من الکلام النبوی.''... کلام علی علیه السلام کلامی است که فروغ فروزان علم آسمانی آن می تراود و نسیم جانپرور سخن پیامبر از آن می وزد.''(4)

نیروی سخن و بلاغت
استاد شیخ محمد عبده در مقدمه ''شرح نهج البلاغه'' اش می نویسد:
''... هنگامی که پاره ای از عبارات نهج البلاغه را به دقت می خواندم، صحنه هایی در نظرم مجسم می گشت که شاهد زنده ای برای پیروزی نیروی سخن و بلاغت بود: آنجا که دلها با برهان حقایق آمیخته می گشت، و سپاه سخنان محکم و نیرومند، چنان به درهم شکستن باطل و یاری حق به پا می خاست، که هر شک و باطلی را نابود می کرد. قهرمان میدان که این پرچم پیروزی را به اهتزاز درآورده بود، امیرالمومنین علی بن ابی طالب بود. من هرگاه در مطالعه این کتاب از فصلی به فصل دیگر می رسیدم، حس می کردم که پرده های سخن عوض می شود، و آموزشگاه پند و حکمت تغییر می یابد. گاهی خودم را در جهانی می یافتم که ارواح بلند معانی با زیور عبارات تابناک آن را آباد ساخته است. این معانی بلند، پیرامون روانهای پاک و دلهای روشن، می گردد تا بدانها الهام رستگاری بخشد و به مقصد عالی که دارند برساند، و از لغزشگاهها دورشان کرده به شاهراه محکم فضیلت و کمال بکشاند''.(5)

ثروت عظیم فکری و ادبی
استاد حنا الفاخوری می نویسد:
''علی "علیه السلام" در نهج البلاغه صاحب شخصیتی یکتاست. او مرد عقیده نیرومند و ایمان زنده است... سخن علی بن ابی طالب از لحاظ معنی گنجینه ای است که در ادبیات آن دوره جای خاص و بی نظیری را اشغال کرده و از نظر لفظ نیز از جمال و رونق بسیاری برخوردار است. برای اینکه با این ثروت لفظی و معنوی آشنا شویم به بیان ارزشهای لفظی و معنوی برخی از حکم و رسائل و مواعظ او را می آوریم... کتاب نهج البلاغه یک ثروت عظیم فکری و ادبی است.''(6)

آرامش روح
علامه محمد باقر محمودی صاحب ''نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه'' می گوید:
''من از آغاز، علاقه بسیاری به نهج البلاغه داشتم و هرگاه که غمگین می شدم، مطالعه ی این کتاب، آرامش روحی عجیبی به من می داد به طوری که تمام غم هایم را فراموش می کردم...''.(7)

دریای سخن
آیت الله العظمی خویی رحمه الله می فرماید: ''هنگامی که علی علیه السلام در خطبه های نهج البلاغه وارد بحثی می شود، جایی برای سخن دیگری باقی نمی گذارد، تا آنجا که افرادی که از تاریخ زندگی امیرمومنان علی علیه السلام آگاهی کافی ندارند گمان می کنند که او تمام عمرش را تنها درباره ی همان موضوع صرف کرده است.''(8)

گنج شایان
استاد ناصیف یازجی در عظمت نهج البلاغه می گوید:
''من در نویسندگی، استاد و مبرز نشدم مگر با آموختن قرآن و نهج البلاغه، این دو کتاب عظیم و پایدار، این دو کتاب با عظمت، گنج شایان زبان عربی و ذخیره مهمی برای طالبان علوم ادبی هستند''.(9)

درس فصاحت و بلاغت
محمد بن علی بن طباطبا "ابن طقطقی" می نویسد:
''کتاب ''مقامات حریری'' اگر از یک طرف نفعی در آن باشد، از سوی دیگر زیانمند است. چنانکه گروهی از مردم به این گونه عیبهای ''مقامات حریری و بدیعی'' آگاه شده اند و برخی به ''نهج البلاغه'' که از کلمات امیرالمومنین علی بن ابی طالب علی علیه السلام است رو آوردند، زیرا نهج البلاغه کتابی است که حکم و مواعظ و خطب و توحید و شجاعت و زهد و علو همت از آن آموخته می شود، و کمترین فایده ی آن فراگرفتن فصاحت و بلاغت است.''(10)

فرزند قرآن
استاد شهید آیه الله مطهری رحمه الله می فرماید:
''سخن علی علیه السلام برای او وسیله بوده، نه هدف، او نمی خواسته است به این وسیله یک اثر هنری و یا یک شاهکار ادبی از خود باقی گذارد، بالاتر از همه اینکه سخنش کلیت دارد و محدود به زمان و مکان و افراد معین نیست. مخاطب او انسان است، و به همین جهت، نه مرز می شناسد و نه زمان... نهج البلاغه از همه جهات متاثر از قرآن و در حقیقت فرزند قرآن است''.(11)

فقط سه کلمه
عمرو بن بحر جاحظ (قرن سوم) می گوید:''من دوست داشتم همه کتابها و تالیفات خود را بدهم و نسبت تالیف آن کتابها را از خودم قطع و انکار نمایم و در عوض آن، فقط سه کلمه از کلمات علی بن ابی طالب علیه السلام را از آن خود سازم و آن کلمات منسوب به من گردد...''.(12)

اسلوب شگفت انگیز
استاد شیخ مصطفی غلایینی لبنانی می نویسد:
''از بهترین کتابها که شایسته است مطالعه آن برای کسی که می خواهد اسلوب عالی را بفهمد، مطالعه کتاب نهج البلاغه امام علی رضی الله عنه است. کتابی که این مقاله "نهج البلاغه و اسلوبهای کلام عربی" به خاطر آن تحریر شده است. همانا در این کتاب، سخنان بلیغ و اسلوبهای شگفت انگیز و معانی عالی و دلپذیر و موضوعات ارزشمند یافت می شود...''.(13)
پی نوشت:

1. وصیتنامه امام خمینی رحمه الله، ص 3، چاپ ارشاد
2. کتاب بازگشت به نهج البلاغه، ص 38 -28
3. در پیرامون نهج البلاغه علامه شهرستانی، ص 39 و 40
4. کلام جاودانه استاد حکیمی، ص 155
5. داستان غدیر، ص 286-287
6. تاریخ ادبیات عرب حنا الفاخوری، ص 248 و ص 251
7. کتاب میراث ماندگار، ج 93 ص3
8. کتاب پیام امام علیه السلام 45 ص1
9. شرح القصیده عبدالمسیح انطاکی، ص 541، نقل از در پیرامون نهج البلاغه ص 55
10. ترجمه تاریخ فخری، ص 16
11. سیری در نهج البلاغه استاد مطهری، ص 31
12. معارج نهج البلاغه بیهقی، ص 10
13. مجله تراثنا، شماره 34، ص 100

منبع: کلید نهج البلاغه، صادق حسن زاده