استان خوزستان با وجود برخورداری از منابع آبی سطحی و زیرزمینی، طی سالهای اخیر با چالشهای جدی در مدیریت منابع آب مواجه شده است. کاهش بارندگی، افزایش دمای هوا، تبخیر بالا، و برداشتهای بی رویه از منابع آبی موجب شده که ضرورت بازنگری در الگوی کشت کشاورزی بیش از هر زمان دیگری احساس شود. در این میان، کشت برنج، محصولی با نیاز آبی بالا، فشار مضاعفی بر منابع آب خوزستان وارد می‌کند. برنج در خوزستان معمولاً در ماههای گرم سال، به‌ویژه خرداد و تیر، که دوره زمانی فاقد بارش و پیک مصرف آب است، کشت می شود. در حالی‌که عمده منابع آبی استان در این زمان برای تأمین آب شرب، صنعت و حفظ اکوسیستم های طبیعی نیز تحت فشار قرار دارند. لذا تداوم این الگو در درازمدت، علاوه بر تشدید بحران آب، پایداری تولید کشاورزی را نیز به مخاطره خواهد انداخت.
در این شرایط، یکی از گزینه های راهبردی و فنی برای جایگزینی، گیاه کینوا است. این گیاه با منشأ آمریکای جنوبی، طی سالهای اخیر وارد چرخه تحقیقاتی و تولیدی ایران شده و به‌عنوان یک محصول مقاوم به خشکی، شوری، و سرما شناخته می شود. نیاز آبی کینوا در مقایسه با برنج بسیار کمتر است؛ به‌طوری‌که در بسیاری از مناطق نیمه‌خشک دنیا، آن را در کشت دیم یا با حداقل آبیاری تکمیلی پرورش می‌دهند.
از منظر زمان بندی کشت نیز کینوا هم زمان با فصل بارش در خوزستان قابل کشت است، که این امر امکان استفاده مؤثر از بارندگی های طبیعی و کاهش وابستگی به آبیاری را فراهم می‌سازد.
از سوی دیگر، ارزش غذایی بالای این گیاه، به‌ویژه پروتئین بالا، اسید های آمینه، فیبر و مواد معدنی، آن را به گزینه‌ای مطلوب برای بهبود رژیم غذایی خانوارها و مقابله با سوء تغذیه تبدیل کرده است. همچنین به دلیل افزایش تقاضای جهانی برای کینوا این محصول از ظرفیت صادراتی بسیار بالایی برخوردار بوده و می‌تواند به بهبود تراز تجاری کشاورزی استان کمک کند.
در مجموع، توسعه کشت کینوا به‌عنوان جایگزین یا مکمل برنج در خوزستان، نه تنها راهکاری برای کاهش فشار بر منابع آبی است، بلکه در راستای اهداف کلان توسعه کشاورزی پایدار، امنیت غذایی و اشتغال‌زایی صادرات محور نیز قرار می گیرد.
با توجه به اقلیم مناسب، زیرساخت های کشاورزی، و پتانسیل بالای خاک های استان، انتظار میرود نهادهای پژوهشی، اجرایی و سیاست گذاری، با حمایت های مالی، آموزشی و ترویجی مناسب، زمینه را برای توسعه هدفمند کشت کینوا در خوزستان فراهم سازند.
کارشناس حوزه آب
212