به گزارش خبرآنلاین،مدیرکل هواشناسی خوزستان درباره علت تاثیر شبانه دود ناشی از آتش‌سوزی تالاب هور العظیم بر شهر اهواز توضیحی ارائه کرد.
ایسنا در خبری نوشت:محمد سبزه‌زاری اظهار کرد: هر ساله با شروع فصل تابستان و کاهش دبی آب ورودی به تالاب هورالعظیم (هورالهویزه) به ویژه در بخش عراقی آن شاهد وقوع آتش‌سوزی‌های متعدد و تاثیر آلودگی ناشی از سوختن تالاب به ویژه در مناطق غربی و مرکزی استان خوزستان هستیم.
وی افزود: دود ناشی از این آتش‌سوزی‌ها، تاثیر شدیدی بر سلامت مردم شهرهای دشت‌آزادگان و هویزه دارد و به طور معمول تا مناطق مرکزی استان خوزستان را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. قرار گرفتن طولانی‌مدت در برابر این آلودگی، باعث تشدید بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی به ویژه در سالمندان و گروه‌های حساس می‌شود.
چرا هورالعظیم آتش می‌گیرد؟
سبزه‌زاری گفت: علت اصلی خشک شدن تالاب هورالعظیم به علت وقوع شرایط خشکسالی‌های پیاپی در منطقه و کاهش دبی آب ورودی به تالاب است. همچنین پروژه‌های بزرگ سدسازی روی رودهای دجله و فرات و تخصیص نیافتن حق‌آبه محیط زیست، باعث کاهش شدید دبی ورودی تالاب در قسمت عراقی شده به گونه‌ای که به طور معمول این تالاب در تابستان خشک و بدون رطوبت مناسب است.
وی درباره علت آتش گرفتن هورالعظیم بیان کرد: در ابتدا باید علت آتش‌سوزی تالاب هورالعظیم را در شرایط خشکی آن توضیح داد. این آتش‌سوزی‌ها دلایل متعددی دارند. نخست، کاهش رطوبت و خشک شدن پوشش گیاهی موجب این آتش‌سوزی‌ها می‌شود. تالاب هورالعظیم پوشیده از نیزارها و گیاهان آبزی است که در حالت عادی به دلیل وجود آب، رطوبت بالایی دارند و اشتعال‌پذیر نیستند.
مدیرکل هواشناسی خوزستان گفت: در فصل‌های گرم سال به ویژه در تابستان با خشک شدن تالاب به دلیل نبود بارندگی و کمبود حق‌آبه، گرمای شدید و تبخیر زیاد، این گیاهان خشک می‌شوند. نیزارهای خشک‌شده به شدت قابل اشتعال هستند زیرا رطوبت خود را از دست داده‌اند و به منبعی برای سوختن تبدیل می‌شوند.
وی ادامه داد: افزایش مواد آلی خشک از دیگر عوامل بروز این آتش‌سوزی‌ها است. در تالاب خشک‌شده، بقایای گیاهی و مواد آلی مانند نی و دیگر گیاهان، روی سطح خاک باقی می‌مانند؛ این مواد آلی خشک‌شده مانند سوخت عمل می‌کنند و با کوچک‌ترین جرقه یا گرمای ناشی از تابش شدید آفتاب یا فعالیت انسانی، می‌توانند شعله‌ور شوند.
سبزه‌زاری اضافه کرد: وزش باد و انتقال آتش منطقه هورالعظیم در خوزستان در تابستان تحت تاثیر بادهای غالب گرم و خشک از کشور عراق با جهت غربی و شمال غربی است. این بادها نه تنها به خشک شدن سریع‌تر تالاب کمک می‌کنند بلکه می‌توانند جرقه‌ها یا شعله‌های کوچک را به سرعت گسترش دهند و آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای ایجاد کنند.
وی با اشاره به اثر تغییرات اقلیمی و گرمای شدید در بروز این آتش‌سوزی‌ها هم بیان کرد: دمای بالای ۵۰ درجه سانتی‌گراد در خوزستان به ویژه در تابستان، همراه با خشکسالی‌های اخیر، باعث تشدید تبخیر آب و خشک شدن تالاب شده است. این شرایط، تالاب را به محیطی مستعد برای آتش‌سوزی تبدیل می‌کند. به عنوان مثال در تابستان امسال، شهر شوش واقع در شمال غربی تالاب هورالعظیم، ۱۳ روز پیاپی دمای هوای بالای ۵۰ درجه را تجربه کرد که در ۵۰ سال گذشته از نظر پیوستگی تعداد روزهای با دمای بالای ۵۰ درجه، بی‌نظیر بوده است.
مکانیسم حرکت دود آتش‌سوزی هورالعظیم
مدیرکل هواشناسی خوزستان گفت: برای پی بردن به دلیل تاثیر شبانه دود آتش‌سوزی باید مکانیسم حرکت دود ناشی از سوختن تالاب و تفاوت حرکت این آلاینده در طول روز و شب را بررسی کنیم. به طور معمول در طول روز، مناطق غربی استان خوزستان شامل شهرهای دشت آزادگان و هویزه به علت مجاورت با تالاب هورالعظیم، بیشترین تاثیر را از سوختن این تالاب خواهد داشت ولی هنگام شب، شاهد گسترش این آلاینده به مناطق مرکزی استان نیز هستیم. از تغییرات دمایی و جهت و سرعت باد تا تفاوت سرعت باد در شب و روز، دلایل اصلی این پدیده هستند.
تغییرات دمایی و وارونگی دما (Inversion)
وی افزود: در شب، به دلیل کاهش دما در سطح زمین، لایه‌ای از هوای خنک‌تر نزدیک به سطح زمین شکل می‌گیرد که هوای گرم‌تر و دود را در ارتفاعات پایین‌تر به دام می‌اندازد. این پدیده، معروف به وارونگی دما، باعث می‌شود دود ناشی از آتش‌سوزی تالاب با غلظت زیاد و چگال‌تر در لایه‌های پایین جو باقی بماند و به راحتی و در صورت وجود جهت باد مناسب، ابتدا به شهرهای غربی استان خوزستان مانند دشت آزادگان و هویزه و سپس به سمت اهواز منتقل شود.
سبزه‌زاری گفت: در طول روز، گرمایش خورشیدی باعث اختلاط عمودی هوا و پراکندگی آلاینده دود به سمت لایه‌های بالای جو می‌شود و در نتیجه، غلظت آلاینده روی سطح زمین کاهش می‌یابد.
جهت و سرعت باد
وی افزود: در منطقه خوزستان، الگوهای باد در شب و روز متفاوت است. در شب، جهت وزش بادهای محلی اغلب در جهت غربی و از سمت تالاب هورالعظیم به سمت مرکز استان است. این بادها، دود را به سمت شهر اهواز هدایت می‌کنند. در طول روز، بادهای گرم‌تر با تغییر جهت باد (به طور معمول تغییر به جهت شمال غربی) ممکن است دود را به جهت‌های دیگر و به ویژه به سمت مناطق جنوبی اهواز منتقل کنند.
سیر حرکت دود آتش‌سوزی هورالعظیم در روز ۲۶ مرداد
مدیرکل هواشناسی خوزستان گفت: تصویربالا تصویر ماهواره اروپایی EUMETSAT در روز ۲۶ مرداد ۱۴۰۴ است که نشان می‌دهد دود تالاب تاثیر کمی بر دشت آزادگان داشته است و بعد از عبور از هویزه، از مناطق جنوب غربی اهواز مانند طرحهای نیشکر عبور کرده و باعث کاهش کیفیت هوای شادگان شده است. در این روز با توجه به جهت وزش باد، آلاینده دود بر شهر اهواز تاثیری نداشته است.
سیر حرکت دود آتش‌سوزی هورالعظیم در روز ۲۷ مرداد
سبزه‌زاری اضافه کرد: تصویر بالا تصویر ماهواره اروپایی EUMETSAT در روز ۲۷ مرداد ۱۴۰۴ است که نشان می‌دهد دود تالاب بدون تاثیر بر شهر اهواز بعد از عبور از شهرهای سوسنگرد و هویزه از مناطق جنوبی اهواز مانند شیرین شهر و طرح های نیشکر عبور کرد.
سیر حرکت دود آتش‌سوزی هورالعظیم در روز ۲۸ مرداد
وی بیان کرد: تصویر بالا که تصویر ماهواره اروپایی EUMETSAT در روز ۲۸ مرداد ۱۴۰۴ است، نشان می‌دهد با تغییر جهت وزش باد، دود ناشی از سوختن تالاب، مناطق دشت آزادگان تا الهایی را تحت تاثیر خود قرار داد.
سبزه‌زاری ادامه داد: همچنین در روزهایی که جهت باد در استان خوزستان جنوب، جنوب شرقی است و جریان باد با عبور از روی خلیج فارس باعث افزایش رطوبت و به اصطلاح محلی، شرجی در استان خوزستان می‌شود، باعث تغییر جهت حرکت دود ناشی از سوختن تالاب به درون کشور عراق و یا مناطق جنوبی استان ایلام می‌شود و در نتیجه، هوای مناطق غربی و مرکزی استان خوزستان از این آلاینده پاک می‌شود.
سیر حرکت دود آتش‌سوزی هورالعظیم در روز ۲۴ مرداد
وی اضافه کرد: تصویر بالا تصویر ماهواره اروپایی EUMETSAT در روز ۲۴ مرداد ۱۴۰۴ و نشان‌دهنده تاثیر دود ناشی از سوختن تالاب بر مناطق شرقی العماره عراق و مناطق جنوبی استان ایلام است.
تفاوت سرعت باد در شب و روز
مدیرکل هواشناسی خوزستان گفت: به طور معمول، سرعت باد در طول روز بیشتر از شب است اما این موضوع به شرایط جوی محلی، فصل و جغرافیای منطقه بستگی دارد.
وی افزود: در طول روزهای تابستان، گرمایش شدید زمین در مناطق خشک و بیابانی(مانند شبه‌جزیره عربستان یا فلات مرکزی ایران) باعث ایجاد مناطق کم‌فشار حرارتی (Thermal Low) می‌شود. در مقابل، مناطق خنک‌تر مانند دریای مدیترانه ممکن است فشار جوی بالاتری داشته باشند. این اختلاف فشار باعث ایجاد جریان‌های باد قوی از مناطق پرفشار (شمال) به سمت مناطق کم‌فشار (جنوب) می‌شود که به شکل بادهای شدید شمالی ظاهر می‌شوند ولی در طول شب و نبود تابش خورشیدی وبه دلیل خنک شدن سطح زمین، سرعت باد معمولا کمتر می‌شود. در برخی موارد، وارونگی دمایی (Temperature Inversion) در شب می‌تواند باعث کاهش اختلاط هوا و حبس آلاینده‌ها در نزدیکی سطح زمین شود.
سبزه‌زاری گفت: در نتیجه، افزایش سرعت باد در طول روز می‌تواند آلاینده‌های موجود در هوا را پراکنده کند و غلظت آن‌ها را در یک منطقه خاص کاهش دهد. بادهای قوی‌تر به ویژه در شرایط وارونگی دما (Inversion) می‌توانند لایه‌های هوای آلوده را جابه‌جا کنند و کیفیت هوا را بهبود ببخشند. این شرایط موجب می‌شود در طول روز، کیفیت هوای شهرهای غربی و مرکزی استان خوزستان نسبت به شب بهتر شود.
تقویت حرکات صعودی جو در طول روز
وی بیان کرد: هر حرکت در جو شامل یک مولفه افقی و یک مولفه عمودی است. در طول روز، تابش خورشید موجب گرم شدن سطح زمین می‌شود که این امر منجر به ایجاد جریان‌های همرفتی (Convection) و تقویت حرکات صعودی جو می‌شود.
مدیرکل هواشناسی خوزستان ادامه داد: تقویت مولفه عمودی حرکت باعث افزایش ورود آلاینده دود ناشی از سوختن تالاب به لایه‌های بالای جو و کاهش میزان آلاینده روی سطح زمین می‌شود. بر خلاف آن، در طول شب به علت عدم وجود تابش خورشید و سرد شدن سطح زمین، به تدریج شاهد از بین رفتن حرکت صعودی جریان هوا (مولفه عمودی حرکت) و در نتیجه افزایش آلاینده بر روی سطح زمین خواهیم بود. بنابراین به طور معمول شاهد افزایش غلظت آلاینده دود در مناطق غربی و مرکزی استان خوزستان در طول شب نسبت به روز خواهیم بود.
رطوبت و پایداری جو
وی اضافه کرد: در شب، رطوبت نسبی هوا معمولا بالاتر است و جو پایدارتر می‌شود. این شرایط باعث می‌شود ذرات دود به هم بچسبند و به صورت توده‌ای متراکم‌تر به سمت مناطق غربی و مرکزی استان خوزستان حرکت کنند. در روز، گرما و کاهش رطوبت نسبی باعث پراکندگی بیشتر ذرات دود می‌شود بنابراین تاثیر آن در مناطق مرکزی استان کمتر احساس می‌شود.
فعالیت آتش‌سوزی و زمان‌بندی
سبزه‌زاری گفت: آتش‌سوزی‌های تالاب هورالعظیم ممکن است در طول روز شدت کمتری داشته باشند یا به دلیل گرما و کمبود اکسیژن، در برخی نقاط خود به خود ضعیف شوند اما در شب، با خنک‌تر شدن هوا و افزایش دسترسی به اکسیژن در سطح زمین، آتش‌سوزی‌ها می‌توانند شدت بگیرند و دود بیشتری تولید کنند که با توجه به جهت باد، مناطق مرکزی استان خوزستان را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.
فاصله و توپوگرافی
وی بیان کرد: هورالعظیم در حدود ۵۰-۷۰ کیلومتری شمال غربی اهواز قرار دارد. دود تولیدی در طول روز ممکن است به دلیل پراکندگی و اختلاط هوا، قبل از رسیدن به اهواز رقیق شود. اما در شب، به دلیل پایداری جو و جریان‌های بادی مستقیم‌تر، دود به صورت متمرکزتر به اهواز می‌رسد.
۲۲۳۲۱۷