خبرآنلاین - شهاب شهسواری: آلمان، بریتانیا و فرانسه که دو هفته پیش درخواست فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک را به شورای امنیت ارسال کرده‌اند و فرصتی ۳۰ روزه به ایران داده‌اند تا با برآورده کردن سه شرط آنها بازگشت قطعنامه‌ها را به تعویق بیاندازند، در واکنش به توافقنامه جدید ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره، واکنش سردی نشان دادند.
سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای که در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی منتشر کردند نوشتند: «کافی نیست ایران وعده فردا را بدهد؛ ما نیازمند شواهدی امروز هستیم که نشان دهد ایران آماده یافتن راه‌حلی دیپلماتیک برای رفع نگرانی‌های جامعه بین‌المللی است.»
دعوا میان ایران و اروپا در مورد مکانیسم اسنپ‌بک همچنان ادامه دارد. تهران اعتقاد دارد که اروپا به دلیل رعایت نکردن تعهداتش در برجام، صلاحیت به کارگیری مکانیسم اسنپ‌بک را ندارد، در عین حال اروپایی‌ها هم معتقد هستند که این ایران است که تعهداتش را در برجام انجام نداده‌است و آنها با استفاده از حقوق‌شان در برجام می‌توانند مکانیسم خودکار بازگشت قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل متحد را فعال کنند.
به اعتقاد بسیاری از تحلیل‌گران ایرانی، از نظر حقوقی استدلال ایران در مورد عدم صلاحیت کشورهای اروپایی برای استفاده از مکانیسم اسنپ‌بک، قابل قبول است، اما در عین حال اجماع وجود دارد که این استدلال حقوقی، حتی با حمایت روسیه و چین و نامه‌های این دو قدرت جهانی به رئیس شورای امنیت، باز هم نمی‌تواند جلوی عملی شدن خواسته اروپایی‌ها را در شورای امنیت بگیرد.
اروپایی‌ها تاکید کرده‌اند که برای توقف مکانیسم اسنپ‌بک یا تعویق در اجرای آن، سه شرط برای ایران دارند
- از سرگیری همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
- تعیین تکلیف اورانیوم غنی‌شده سطح بالای ایران
- تعهد به مذاکره مستقیم با آمریکا برای رسیدن به یک توافق جامع
ایران هیچ یک از این خواسته‌ها را مستقیما رد نکرده‌است، اما در عین حال تاکید کرده که تسلیم ضرب‌الاجل و فشارهای سه کشور اروپایی نمی‌شود و قبول نمی‌کند که با اقدام‌های غیرقانونی و تهدید ایران را وادار به انجام کاری کنند.
این اختلاف نظر میان ایران و سه کشور اروپایی باعث شده‌است تا هر طرف منتظر کوتاه آمدن طرف مقابل باقی بماند.
اروپایی‌ها اصرار دارند که ایران بلافاصله و به سرعت همکاری خود را با آژانس آغاز کند و به مذاکرات مستقیم با آمریکا تن بدهد، در برابر ایران تاکید دارد که تنها در صورت انصراف اروپا از اسنپ‌بک حاضر است همکاری‌اش را با آژانس از سربگیرد و در صورت بازگشت قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل متحد، توافقنامه با آژانس کان لم یکن تلقی خواهد شد.
در عین حال موضوع مذاکرات ایران و آمریکا همچنان گرفتار گزینه مستقیم و غیرمستقیم است. ایران اصرار دارد که مذاکرات باید غیرمستقیم باشد، در مقابل آمریکا و سه کشور اروپایی بر مذاکرات مستقیم اصرار دارند.
با توجه به این اختلاف نظرها، به نظر می‌رسد که هر یک از دو طرف منتظر است که طرف مقابل از خواسته خود کوتاه بیاید تا توافقی برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ و بازگشت قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت حاصل شود. اگر این انتظار تا زمان پایان مهلت ۳۰ روزه اسنپ‌بک ادامه پیدا کند، با توجه به شرایط موجود هر دو طرف بازنده بازی خواهند بود. ایران مجددا تحت تحریم‌های فصل ۷ شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار می‌گیرد و در برابر اروپا نیز به خواسته‌اش برای همکاری کامل ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌رسد.
واضح است که در شرایط فعلی باید راهکاری میانه برای ایجاد یک موقعیت برد-برد ایجاد شود. هر دو طرف می‌توانند اندکی از خواسته‌های خود کوتاه بیایند، ایران به صورت تدریجی همکاری‌های خود را با آژانس در دو هفته باقیمانده در حدی که باعث رضایت اروپایی‌ها شود آغاز کند و از طرف دیگر اروپایی‌ها نیز بر اساس فرآیندی که مورد رضایت ایران باشد، بازگشت قطعنامه‌ها را به تاخیر بیاندازند.
ایران تاکید کرده‌است که تحت فشار و تهدید حاضر به مذاکره و توافق نمی‌شود، با این حال سه کشور اروپایی و آمریکا با این احساس که ایران در موقعیت ضعف قرار دارد، اصرار دارند که اهرم فشار و تهدید را همچنان حفظ کنند. نتیجه این رویکرد چیزی جز یک بازی باخت-باخت نخواهد بود.
۴۲/۴۲