به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، سعید جلیلی نماینده رهبر معظم انقلاب در شورای عالی امنیت ملی در صد و هفدهمین جلسه حکمت سیاسی اسلام در قرآن با تشریح مفهوم «جبهه عقل و جهل» در قرآن و تأثیر آن بر وضعیت سیاسی و نظم جهانی امروز، گفت: قرآن کریم بارها تأکید می‌کند که انسان‌ها دارای ابزار ادراک و شنیدن هستند، اما در بسیاری موارد بصیرت لازم برای فهم حقیقت را ندارند. به همین دلیل خود قرآن می‌پرسد: «آیا اینان برابرند؟» و بلافاصله پاسخ می‌دهد که هرگز چنین نیست.
بنا بر روایت مهر، وی با اشاره به روایت‌های امامان معصوم (ع) درباره جایگاه عقل و جهل در جامعه افزود: یکی از مفاهیم مهم در توصیف تاریخ بشر، وجود دو جبهه همیشگی است؛ جبهه هدایت و جبهه جهالت. امام صادق (ع) در حدیثی طولانی جنود عقل و جنود جهل را برمی‌شمارد و این نشان می‌دهد که جهل تنها یک ضعف فردی نیست، بلکه می‌تواند به سطح خانواده، جامعه، دولت و حتی نظم جهانی گسترش یابد و به «جاهلیت ساختاری» تبدیل شود.
جلیلی تصریح کرد: قرآن چهار ویژگی برای جامعه جاهلی برمی‌شمارد؛ از جمله «حمیت جاهلی» و «تبرج جاهلی». این مفاهیم صرفاً مربوط به دوران پیش از پیامبر اکرم (ص) نیست، بلکه طبق روایات اهل‌بیت (ع)، هرگاه روابط اجتماعی و سیاسی بشر دوباره بر محور جهل بنا شود، همان جاهلیت بازتولید می‌گردد. به همین دلیل امام باقر (ع) فرمودند که «جاهلیت فقط در گذشته نبود و ممکن است دوباره نیز بازگردد.»
نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی تأکید کرد: اگر جاهلیت به سطح مناسبات سیاسی و روابط جهانی برسد، تبدیل به نظامی می‌شود که سرنوشت بشر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. امروز نمونه روشن این جاهلیت مدرن را می‌توان در رفتار نظام سلطه، به‌ویژه آمریکا و رژیم صهیونیستی مشاهده کرد؛ همان نظامی که نسل‌کشی را بزک می‌کند و با ادبیات فریبنده، خشونت را توجیه نظری می‌سازد.
جلیلی با اشاره به اسناد راهبرد امنیت ملی آمریکا گفت: در اسناد منتشرشده در دوره اوباما، ترامپ و بایدن، صراحتاً تأکید شده که آمریکا باید رهبری صد سال آینده جهان را در دست داشته باشد و فاصله خود را با سایر ملت‌ها «حفظ و حتی افزایش دهد». همین منطق جاهلی، مبنای نظم ناعادلانه جهانی است و ما اگر درباره پرونده‌هایی مانند برجام صحبت می‌کنیم، باید بدانیم این تعاملات در چه پارادایمی و با چه ذهنیتی از سوی غرب شکل گرفته است.
او با تأکید بر ضرورت بازخوانی مبانی معرفتی سیاست در جهان گفت: مواجهه امروز جبهه حق و باطل، صرفاً یک بحث اخلاقی یا فردی نیست؛ بلکه موضوعی عمیق در عرصه سیاست جهانی است. همان‌طور که پیامبر اسلام در صدر اسلام «ابوجهل» را با همه ادعای عقل و حکمت، «جاهل» نامیدند، امروز نیز جاهلیت جدید با چهره بزک‌شده، خود را در قالب تئوری‌های سیاسی، امنیتی و رسانه‌ای بازتولید کرده است.
«خردکشی» و هدف‌گیری دانشگاهیان، نمود بازتولید جاهلیت در جهان امروز
جلیلی با اشاره به نقش هوا و نفس و ضعف بصیرت در انسان‌ها گفت: قرآن کریم بارها به وضعیتی اشاره کرده است که افراد ابزار دریافت دارند اما بصیرت لازم برای فهم حقایق را ندارند. او افزود این موضوع صرفاً یک نقص فردی نیست؛ بر پایه نصوص قرآنی و روایی، گاهی جهل در سطح خانواده، شهر و حتی در سطح جهانی قابل شکل‌گیری است و به یک مناسبات ساختاری تبدیل می‌شود.
جلیلی سپس به نمونه‌های عینی کنونی پرداخت و گفت: امروز جوانان ما مشاهده می‌کنند که عمل تجاوز و قتل، به‌صورت کاملاً رسمی و علنی انجام می‌شود؛ از به‌کارگیری جنگنده و موشک برای هدف‌گیری منزل یک استاد دانشگاه تا اعلان مسئولیت آن اقدام. این رفتارها نشان می‌دهد که دشمنان صرفاً مخالفِ دانش نیستند، بلکه در بسیاری از موارد «خردکشی» را رسماً و بی‌پروا دنبال می‌کنند.
او با اشاره به تضادهای آشکار میان ادعاهای طرف مقابل درباره علم و آزادی و عملکرد واقعی آنها اظهار داشت: برخی که ادعای طرفداری از علم و آزادی بیان دارند در عمل حتی اجازه تولید دانش یا فعالیت علمی را هم تحمل نمی‌کنند و گاهی با خشونت کاملاً علنی مواجهه می‌کنند. در گذشته اقدامات سرّیِ حذف افراد وجود داشت، اما امروز این حذف‌ها با بمبارانِ آشکار و اعلان مسؤولیت همراه است.
جلیلی نسبت به بازتولید جاهلیت در قالب نظریات سیاسی و رسانه‌ای هشدار داد و گفت: امروز چهره‌هایی که به‌ظاهر به‌عنوان اندیشمند یا تحلیل‌گر سیاسی معرفی می‌شوند، ممکن است همان آموزه‌های جاهلی را بزک و ترویج کنند؛ از این رو شناخت دقیق این مناسبات ضروری است. اسناد راهبردی سیاست خارجی و امنیتی آمریکا به‌صراحت بر ضرورت حفظ و افزایش فاصله قدرت آمریکا با سایر کشورها و ادامه رهبری جهانی تأکید داشته‌اند که مصداقی از نظم جهانی مبتنی بر منطق جاهلی است.
جلیلی خطاب به جامعه دانشگاهی، اساتید، طلاب و دانشجویان گفت: در برابر «خردکشی» کنونی موظف به ایستادگی هستند و نباید از ادامه مسیر علمی و اندیشه‌ای بازایستند. در شرایطی که دشمنان علمی، حتی به نام علم‌گرایی یا ادعای حکمت، به جنبه‌های خشونت‌آمیز روی آورده‌اند، صبر و پایداری نخبگان و جریان‌های علمی اهمیت دوچندانی دارد.
جلیلی مفهوم «جنود عقل» را تشریح کرد و صبر را یکی از این جنود دانست و توضیح داد: صبر واقعی به‌معنای خسته نشدن، ادامه دادن حرکت علمی و عملی در مواجهه با مانع و عدم بازگشت به عقب است. در مقابل، «جنود جهل» را واکنش‌هایی همچون جزع، یأس و خمودگی برشمرد که مانع ادامه مسیر می‌شوند. صبر یعنی برداشتن موانع و پیش رفتن نه تسلیم‌شدن در برابر مشکلات.
وی همچنین به سابقه تاریخی رفتارهای جاهلانه اشاره کرد و مثال‌هایی از تاریخ انبیا و نحوه عمل افراد جاهل را یادآور شد و بیان کرد: ریشه بسیاری از رفتارهای خشونت‌آمیز معاصر را باید در همان خصلت‌های قدیمیِ «هوای نفس» و ادعای حکمت دانست که گاهی به قتل و حذف مخالفان می‌انجامد.
جلیلی با تأکید بر لزوم بازشناسی و تحلیل دقیق این جبهه‌بندی عقل و جهل در عرصه جهانی، از دانشگاه‌ها خواست نقش روشنگرانه خود را در تبیین و مقابله با مناسبات جاهلی ایفا کنند تا از بازتولید نظم‌های ظالمانه و ترویج خشونت‌های ساختاری جلوگیری به‌عمل آید.
علما و فرزانگان نباید در برابر ظلم و سازشکاری سکوت کنند
نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی گفت: پیمان الهی با علما و فرزانگان تکلیفی سنگین بر دوش هر کسی است که در جایگاه علوم و مدیریت قرار می‌گیرد و نباید در برابر ظلم و سازشکاری ساکت ماند.
جلیلی با اشاره به آموزه‌های قرآن و نهج‌البلاغه افزود: آنچه در متن دین و روایات مورد تأکید است این است که خداوند از علما پیمان گرفته که در برابر ستم و گرسنگی ستم‌دیدگان سکوت نکنند. اگر کسانی در موقعیت‌های سیاسی، اقتصادی، رسانه‌ای یا علمی به‌جای ایفای وظیفه، به سازشکاری تن دهند و با ظالمان معامله کنند، این خود مصیبت و خیانتی بزرگ است.
وی به بازتاب‌های تاریخی و اجتماعی رفتارهای سازش‌کارانه اشاره کرد و اظهار داشت: زمانی که نظامی در حال فروپاشی است یا مناسباتی در حال تغییر، برخی ناگهان ادعای همراهی می‌کنند؛ اما این نشان‌دهنده بی‌درایتی است که ندانند مناسبات جهانی و وضعیت بین‌المللی چگونه است. چنین کسانی در عمل به‌دنبال منافع و فرصت‌طلبی‌اند و نه دفع ظلم یا تحقق عدالت.
نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی ادامه داد: انقلاب اسلامی ایران یکی از نمونه‌های پیشگامی در بازخوانی مناسبات غلط و اصلاح نظم موجود بود؛ این پیشگامی زمانی نمود یافت که مردم در سال ۵۷ علیه نظم ناعادلانه ایستادند و امروز نیز جوامع مختلف جهان در مواردی همان مطالبات و حساسیت‌های گذشته را بازتولید می‌کنند. این فرصت‌ها باید به‌درستی شناخته و نقش‌آفرینی صورت گیرد؛ مقاومت به‌مثابه یک نرم‌افزار است که در تحولات کنونی قدرت خود را نشان می‌دهد.
جلیلی با نقد سازش‌کاران یادآور شد: برخی تعابیر در متون دینی از «اتهام و مصانعه» حکایت دارد؛ آنچه امروز تحت عناوینی چون تعامل بیان می‌شود، اگر نتیجه‌اش تسلیم در برابر ظلم و سازش با ظالم باشد، قابل‌قبول نیست. کسانی که به‌دنبال تأمین امنیت از طریق نزدیکی به قدرت‌های ظالم باشند، در واقع در مسیر اشتباهی قدم گذاشته‌اند.
وی تاکید کرد: مواجهه با جبهه جهل و خِردکُشی، یک حرکت همگانی و عمومی است و تنها مربوط به یک جناح یا گروه خاص نیست؛ وقتی جبهه جهل در عرصه سیاسی، رسانه‌ای و اجتماعی قوی می‌شود، اقدامات ظالمانه و فشارها گسترده‌تر خواهد شد و مقابله نیازمند نقش‌آفرینی جامع نخبگان و مسئولان است.
جلیلی سپس به مسئولیت‌های ویژه فرزانگان و نخبگان اشاره کرد و گفت: کسانی که در مناصب علمی، فرهنگی، رسانه‌ای یا سیاسی قرار می‌گیرند، تکلیفی مضاعف دارند؛ اگر این افراد با زبان و قلم خود در برابر رفتارهای نادرست و ظالمانه متوقف شوند یا همکاری کنند، همان‌گونه که روایات هشدار داده‌اند، همین موقعیت برای آنان مصیبت‌بار خواهد شد. مسئولیت بزرگی بر دوش علما و فرزانگان نهاده شده است و اگر آنها وظیفه خود را انجام ندهند، باید پاسخگو باشند.
جلیلی به وضعیت کنونی جهان و منطقه اشاره کرد و تأکید کرد: در شرایطی که مسائل اقتصادی و اولویت‌های داخلی کشور جدّی است، شناخت محافل و جریان‌هایی که جهت‌دهی فکری و عملی دارند اهمیت دارد. برخی محافل به‌دنبال فرصت‌طلبی‌اند و خروجی کار آنها می‌تواند به تشدید سازشکاری و تضعیف مقاومت بینجامد؛ از این رو، پرداختن به این نوع تهدیدات و نقش‌آفرینی فعال برای جلوگیری از شکل‌گیری مناسبات جاهلی ضرورت دارد.
وی در پایان خطاب به مخاطبان خود، به‌ویژه نخبگان علمی و فرهنگی، تاکید کرد که جایگاه و موقعیت اجتماعی و علمی فرصتی برای عمل به مسئولیت است و نه مسبب عزت شخصی و گفت: اگر در جایگاه سیاسی، اقتصادی یا علمی قرار گرفتید و از آن امکان برای تحقق عدالت و دفاع از مظلوم استفاده نکردید، این خود بزرگ‌ترین مصیبت است و روزی باید پاسخ دهید.
۲۹۲۲۱