بانک مرکزی سوئیفت را دور زد/جزئیات سامانه ایرانی "سپام"

هفته گذشته سامانه پيام رساني مالي الکترونيکي با نام اختصاری "سپام" توسط محمود بهمنی، رييس کل بانک مرکزي و با حضور اعضاي هيات عامل، مديران عامل بانکها و مديران ارشد بانک مرکزي افتتاح شد. بهمني در خصوص دستاوردهای اين سامانه براي نظام بانکي گفت:" دهه 1380 با توسعه قابل توجه خدمات بانکداري و پرداخت الکترونيک همراه بود. بخش عمده اي از اين فعاليتها در قالب طرح نظام جامع تسويه و پرداخت صورت گرفت که در واقع راهبرد نظام بانکي براي توسعه منسجم اين خدمات محسوب مي شد. با سپري شدن دهه هشتاد، از همکارانم خواستم تا نقشه راهي را براي دهه 90 نظام بانکي ترسيم کنند. با توجه به اين که خدمات بانکداري الکترونيکي گسترش قابل توجهي پيدا کرده است، نياز به نظارت دقيق و ايجاد زيرساخت هاي جديدتر براي توسعه بيشتر خدمات بايد مد نظر قرار مي گرفت."

رییس کل بانک مرکزی افزود:" در دو سال گذشته فعاليتهاي گسترده اي در اين دو محور صورت گرفت. مثلاً طرح «شاپرک» براي تجميع و نظارت بر پايانه هاي فروش، طرح «سناب» براي نظارت داده محور، طرح «نماد» براي ايجاد هويت ديجيتالي و از جمله همين «سپام» که براي تمام الکترونيکي شدن مراودات بانکي و ايجاد زيرساخت يکپارچه خدمت رساني در اين هفته راه اندازي شد. «سپام» يک طرح زيرساختي مهم است که دو هدف مهم يکپارچه سازي مراودات بانکي از طريق بستر الکترونيکي امن و ايجاد مسير خدمت رساني مشترک بانکي را دنبال مي کند."

 بهمنی توضیح داد:"اين سامانه ها برقراري ارتباط بين متعاملان بازار پول، يعني بانکها، مستندسازي ارتباطات و مراودات و ايجاد بستر حفاظتي و امنيتي براي حفظ محرمانگي، عدم انکار و مسووليت پذيري طرفين مراوده را بر عهده دارد. بايد ذکر کنم که ايجاد سامانه پيام رساني مالي مي تواند با ابزارهاي مختلفي نظير اسناد کاغذي، فکس رمزدار، تلکس و نظاير آن به صورت سنتي نيز انجام شود، اما با تحولات حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات، حدود دو دهه است که با راه اندازي سوئيفت در سطح بين المللي، سامانه هاي پيام رساني مالي با استفاده از امکانات فناوري به صورت الکترونيکي رواج يافته و اينک برقراري ارتباطات بانکي از طريق اين فناوري تقريبا يگانه راه مطلوب ارزيابي مي شود."

 رییس کل بانک مرکزی در مورد رابطه سپام و سوئيفت نیز گفت:" خيلي ها سپام را همان سوئيفت يا اتصال به سوئيفت مي دانند. بايد توجه داشت که سوئيفت در دو مفهوم جداگانه به کار مي رود؛ يکي آن که مجموعه اي از استانداردها و پروتکل‌ها که "زبان" مشترک مالي را بين موسسات پولي و بانکي و مالي، صرفنظر از هويت ملي و زبان واقعي آنها تشکيل مي دهد و مفاهيم يکساني را تعريف مي کند. به اين بخش در اصطلاح افراد فني استانداردهاي سوئيفت گفته مي شود. يکي ديگر زيرساخت شبکه و پردازشي براي تبادل واقعي پيامها منطبق بر "زبان" مشترک است که به عبارت ساده تر همان سخت افزارها و کامپيوترها و شبکه هايي است که بانکها از طريق آنها مي توانند پيام هايشان را مبادله کنند. موسسه سوئيفت شرکتي است تعاوني واقع در بلژيک که تقريبا تمامي موسسات مالي جهان در آن عضويت دارند. اين موسسه مولفه دوم سوئيفت را ايجاد و پشتيباني مي‌کند، يعني زيرساختي براي شبکه و پردازش پيامهاي ارسالي و دريافتي را براي بانکهاي جهان – چه در سطح ملي و چه در سطح بين المللي – فراهم مي سازد."

 بهمنی در توضیح این که چرا به جای استفاده از سوئیفت، سپام راه اندازی شده، اظهار داشت:" با توجه به دو مخاطره اساسي و ملاحظات هزينه اي که براي پيامهاي خودمان بايد به صورت ارزي به موسسه سوئيفت پرداخت مي کرديم، سپام به عنوان يک سامانه پيام‌رساني داخلي مبتني بر زبان سوئيفت در دستور کار قرار گرفت."

 وی در تشریح این دو نگرانی گفت:"اول به دلیل نگراني در خصوص رصد تعاملات بانکهاي ايراني توسط نهادهاي خارجي و اين که اصولا دليلي نداشت که تعاملات مالي بانکهاي داخلي را به خارج بفرستيم و دوم این که با وضع تحريم ها، بيشتر بانکهاي ايراني از خدمات سوئيفت کنار گذاشته شدند."

 رییس کل بانک مرکزی سپام را برطرف کننده کامل نگرانی های موجود دانست و تصریح کرد:" سپام، زيرساخت پيام رساني مالي در حوزه نظام بانکي کشور است که گرچه از "زبان" سوئيفت استفاده مي کند، اما هيچگونه وابستگي به موسسه سوئيفت ندارد. اين بدان معناست که با استفاده از اين سامانه مي توان هر مراوده بانکي را به صورت تمام الکترونيکي در بستري امن و استاندارد صورت داد و از زبان استاندارد نيز بهره جست. با استفاده از "سپام" نه تنها براي اولين بار در کشور، يک زيرساخت پيام رساني واحد مالي ملي ايجاد مي شود، بلکه امکان اتصال به بانکهاي خارجي دوست و نيز واحدهاي بانکهاي تحريم شده ايراني در خارج از کشور را مي توان به گونه اي برقرار کرد که بدون کاربري امکانات موسسه سوئيفت و نگراني هاي مربوط به آن، اما با زباني مشترک و آشنا، تعاملات مالي با آخرين فناوريهاي موجود صورت گيرد و در عين حال از ارسال پيامهاي مالي داخلي به خارج از کشور نيز پرهيز نمود. تاکنون همکاران 28 بانک براي کاربري اين سامانه آموزشهاي دقيقي ديده اند."

 بهمنی در پایان خاطر نشان کرد:"سپام يک زيرساخت مهم و اساسي است. با راه اندازي کامل اين سامانه، تمامي سيستم‌هاي بانکي را مي‌توان توسط آن به يکديگر متصل کرد و ارتباطات و مکاتبات و مراودات ميان بانکها و بانک مرکزي و بانکها را به صورت کاملاً الکترونيکي و امن ميسر کرد. راه اندازي "سپام" نقطه عطف مهمي در نظام بانکداري الکترونيکي کشور محسوب مي شود و مي توان انتظار داشت همان تحولي که با ايجاد مرکز "شتاب" در دهه 1380نظام بانکي کشور رخ داد، اين بار با کاربري "سپام" در دهه 1390 حاصل شود."