در روزهای گذشته، بخش هایی از سفرنامه حج دکتر رسول جعفریان را که در سفر حج امسال نوشته اند، منتشر کردیم. در اینجا بخش دیگری از خاطرات حج وی را درباره آنچه در بعثه های مراجع می گذرد، می خوانید:
در سال جاری، چهارده بعثه به صورت رسمی یعنی با همکاری بعثه رهبری به فعالیت علمی و مذهبی در موسم حج مشغول هستند. این بعثه‌های مراجع، برخی از قدیم و برخی در سالهای اخیر، بر اساس درخواست آنان و موافقت نماینده ولی فقیه، اقدام به اعزام چند نفر از علما و فقها به حج کرده و پاسخگوی مراجعان خود هستند. معمولا با فوت یک مرجع، بعثه او تعطیل می شود. زمانی تعداد بعثه ها تا شانزده مورد هم رسید اما در حال حاضر چهارده عدد است. آخرین دو مورد این چهارده عدد، بعثه آیت الله سبحانی و آیت الله جوادی آملی است. هر کدام اینها سهمیه‌ای دارند که از بیست نفر تا حدود هشت نفر است. بیشتر افرادی که می آیند، و علی القاعده باید بیایند، از طلاب فاضل یا مجتهد هستند، اما گاه افرادی از وابستگان آنها هم می‌آیند. این بار بیشترین افراد مجتهد را در بعثه آیت الله وحید و آیت الله سیستانی دیدم.
در بعثه ها چه می‌گذرد؟
به جز چهارده بعثه رسمی که زیر نظر بعثه فعالیت آنها انجام می‌شود، تعدادی از مراجع، بعثه های مستقل دارند. اینها عبارتند از بعثه آیت الله سید محمود شاهرودی که از عراق آمده، بعثه آیات: صانعی، سید محمدتقی مدرسی، سید صادق شیرازی. در هر کدام از بعثه‌ها تعدای از روحانیون شناخته شده انتخاب شده و همراه آنان یک تا چند خدمه اعزام می‌شود. به طور معمول، مسوولیت هر بعثه بر عهده یکی از فرزندان آنان یا عالمی برجسته است. گاهی هم دو جور ریاست در بعثه‌ها هست. شخصیت علمی برجسته در یک بعثه ریاست رسمی دارد، اما در عمل، فرزند مرجع ریاست اصلی را بر عهده دارد. کار این گروه پاسخ گویی به مسائل فقهی و حساب وجوهات است. علاوه بر این اقدامات فرهنگی و پاسخگویی به شیعیانی است که از بلاد مختلف به حج می‌آیند.
شلوغ‌ترین بعثه مربوط به بعثه آیت الله سیستانی است که بیشتر مراجعین آنها عربهای عراقی و کشورهای حوزه خلیج فارس و یا شبه قاره هستند. به طور معمول روزهای آخر ذی قعده و اوائل ذی حجه غالب بعثه‌ها ابتدا در مدینه و با رفتنشان به مکه در اول ذی حجه، رفت و آمدشان زیاد می‌شود. بیشتر ایرانی‌ها به بعثه ایران آمده و علاوه بر آن بعثه‌های آیات وحید و مکارم و صافی نیز نسبتا پر رفت و آمد است. تمام این بعثه‌ها با بعثه رهبری هماهنگی دارند. در ایام حج، مراجعین برخی از بعثه‌ها، مردم مناطق خود آن مراجع هستند که مقلد همشهری خود هستند.
به دلیل حضور برخی از شخصیت‌های علمی در بعثه‌ها، به طور معمول، بحث های علمی و فقهی نیز مطرح می شود که سودمند است. رفت و آمد شیعیان مدینه به این بعثه‌ها نیز قابل توجه است. این امر جنبه مذهبی دارد و معمولا هیچ نوع رابطه سیاسی مطرح نیست. به طور کلی باید گفت هیچ کدام از بعثه‌ها تمایلی به این که بحث های سیاسی مطرح باشد ندارند و صرفا جنبه مذهبی دارند. تمامی این چهارده بعثه با یک کاروان که شامل حدود یک صد و هفتاد تا هشتاد نفر می‌شود اعزام می‌شوند.
دیدار امیر الحاج ایران از بعثه‌ها
معمولا یک روز در مدینه، نماینده رهبری از تمام بعثه‌ها دیدار می‌کند و یک روز هم آنها به عنوان بازدید به بعثه می‌آیند. سنت دیگر میان بعثه‌ها، این است که شخصیت‌های آنها به دیدار بعثه‌های دیگر رفته و آنان نیز بازدید می‌آیند. انس این افراد با یکدیگر در ایام حج بسیار زیاد شده و خود این مسأله فضای خاصی را ایجاد می‌کند. این رفت و آمد بین بعثه‌ها بیشتر در مدینه انجام می‌شود. این پدیده به لحاظ علمی قابل توجه بوده و معمولا در قم دست نمی‌دهد.
برخی از این بعثه‌ها، در موارد اضطراری اقدام به کمک مالی به مال باختگان یا برخی از مراجعان دیگر دارند. پاسخ گویی به شبهات فکری و فقهی را می توان مهم‌ترین رسالت این عالمان دانست که معمولا به خاطر زبدگی برای آمدن به حج انتخاب می شوند.
اگر مراجعه کننده‌ای مقلد مرجع خاصی باشد، بعثه رهبری مقید است که او را به بعثه خود آنان ارجاع دهد. در ایام عمره، معمولا وجوهات سایر مراجع توسط بعثه رهبری گرفته شده و تحویل آنان می‌شود.
روحانی، واسطه حاجیان و بعثه‌ها
روحانی هر کاروان نقش مهمی میان حجاج و بعثه‌ها دارد. آنها هم مسأله را مطابق نظریه مرجعی که زایران ایشان از او تقلید می‌کنند، شرح می‌دهند. به همین جهت از همان جلسات اولیه که روحانی با زائران پیش از حج دارد، فهرست مراجعی که اعضای آن کاروان از آنان تقلید می‌کنند به دست می‌آورد. گاهی تصور می شود که ثبت اسامی مرجع تقلید هر نفر برای آن است که کسان دیگری به آنان تحمیل شود. چنین نسبتی مطلقا نادرست است و این کار صرفا به هدف آن است که روحانی بداند زائرش از چه کسی تقلید می کند تا اگر احیانا نظر خاصی دارد از آن آگاه شود. امسال زائری در میان ما بود که گفت از آیت الله حسن زاده آملی تقلید می‌کند. روحانی کاروان، ایضا وجوهات اخذ شده را تحویل بعثه مربوطه داده و رسید گرفته تحویل فرد می‌دهند. در ایام عمره، فقط چند بعثه فعال است: بعثه آیات سیستانی، مکارم، وحید، صافی، موسوی اردبیلی فعال هستند. بعثه رهبری در بسیاری از موارد تلاش کرده است تا کتابهای بعثه‌هایی که توسط سعودی‌ها در فرودگاه گرفته شده، از آنان گرفته و تحویل این بعثه‌ها بدهند. این کار در هفتاد هشتاد درصد موارد پاسخ داده و آنها تسلیم استدلالهای بعثه رهبری شده‌اند. در واقع، نوعی همکاری و همدلی متقابل میان بعثه ها و بعثه رهبری به صورت محسوس وجود دارد و هیچ نوع رقابتی حس نمی شود. بحث تقلید به صورت امری تفکیکی میان مراجع پذیرفته شده و با مسائل دیگر خلط نمی‌شود. معمولا نماینده رهبری می گوید که میان بعثه رهبری و سایر بعثه‌ها تفاوتی قائل نمی‌شود. آنها نیز چنین مسأله ای را پذیرفته‌اند.
هنگام شام، بحث عمدتا درباره مسائل مصر و ترکیه به عنوان رقبای ایران بود. آقای شهرستانی از این که ایران در گذشته خیلی از اردوغان و مرسی تعریف می‌کرد انتقاد می‌کرد.
/30462