بررسی بخشی از گزارش سنای آمریکا / غول نفتی دنیا در حال مرگ است؟

آذرجزایری:  تنها بخش کوچکی از جلسات تحقیق سنا در این زمینه تاکنون منتشر شده است. در این گزارش شرکت‌های آرامکو به دلیل تولید حداکثری از میادین نفت عربستان در سال‌های قبل از ملی شدن آن و به خطر انداختن آینده تولید این میادین متهم شناخته شده‌اند.
با اینحال طی سالهای گذشته آمریکا در تلاش بوده تا با بزرگ کردن شریک عرب خود در عربستان و نشان دادن آن به عنوان قدرت اول نفتی دنیا همواره سلطه خود بر صادرکنندگان نفت را به رخ دیگران بکشد.
اما بررسی ها نشان می دهد که میزان تولید آب از میادین این کشور به دلیل تزریق بیش از حد آب جهت حفظ تولید افزایش یافته است.
درعین حال براساس برآوردهای صورت گرفته عربستان سالانه با 500 هزار بشکه افت تولید مواجه است درحالیکه اغلب میدان های نفتی این کشور در نیمه دوم عمر خود قرار گرفته اند.
برهمین اساس کارشناسان بر ارائه آمار غلط از سوی عربستان و آمریکا در مورد تولید نفت این کشور تاکید می کنند.
از آنجا که سیاست های انرژی عربستان طی بیش از سه دهه اخیر همواره با منافع غرب و آمریکا هم‌راستا بوده، اغلب مراکز انرژی سعی دارند با پوشش گسترده ادعاهای عربستان این کشور را به عنوان رهبر بازار نفت جهان و کنترل‌کننده اوپک معرفی نمایند. پیش‌بینی‌های متعدد اغراق‌آمیز و غیرواقع‌بینانه آژانس بین‌المللی انرژی را در هر برآورد جدید برای یک دهه به تعویق می‌اندازد نیز حکایت از همین موضوع دارد.
روند تاریخی تولید نفت عربستان از ابتدا تاکنون نشان می‌دهد که این کشور به دلایل مختلف در برهه‌های زمانی متعددی مجبور به افزایش یدید تولید نفت‌خام خود شده است. این امر به تولید صیانتی میادین عربستان آسیب‌های جدی رسانده و سبب افت نرخ تولید نفت‌خام و افزایش میزان آب همراه میادین نفتی این کشور شده است.

از طرف دیگر میادین توسعه یافته فعلی عربستان که تعداد آنها به 20 می‌رسد، بیش از 85درصد از نفت در جای این کشور را دارا بوده و پتانسیل افزایش تولید چشم‌گیری برای این کشور باقی نگذاشته‌اند. همچنین عمده فعالیت‌های توسعه‌ای عربستان نیز منجر به جبران افت تولید سال‌های آتی خواهد شد. لذا چنانچه به جای ادعاهای مقامات عربستان سعودی، واقعیات تاریخی و عینی تولید نفت‌خام این کشور طی سال های گذشته را ملاک برآوردهای آتی از ظرفیت تولید عربستان قرار دهیم، با توجه به نرخ افت تولید میادین موجود و برنامه‌های در دست توسعه، حداکثر توان تولید نفت‌خام عربستان در افق سال 2020 رقمی در حدود 8میلیون بشکه در روز خواهد بود.
 

این درحالی است که از اواخر سال 1950 تا اوایل سال 1982 تولیدکنندگان عمده نفت خام و اوپک هر سال یک یا دو بار اطلاعات تولید خود را میدان به میدان در نشریه oil and gas منتشر می‌کردند. اما عربستان در سال 1982 به دلیل مشکلات فزاینده میادین نفتی خود این روند را متوقف کرد. این موضوع ابهامات مربوط به توان تولید عربستان را بیش از پیش افزایش داد. طی سال‌های گذشته نیز همواره ظرفیت واقعی تولید نفت عربستان مورد پرسش بوده و صاحب‌نظران متعددی در این زمینه به گمانه‌زنی پرداخته‌اند. حداکثر تولید عربستان طی سی سال گذشته در ماه ژوئن سال 2012 اتفاق افتاد که براساس اعلام رسمی آرامکو تولید آن به 10.1 میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کرد. البته منابع ثانویه این میزان را تأیید نکرده و میزان تولید عربستان در این ماه را 9.9میلیون بشکه در روز برآورد کرده‌اند.
این در حالی است که عربستان همواره خود را بزرگ‌ترین دارنده ظرفیت تولید نفت خام جهان معرفی کرده و همواره بر وجود ظرفیت مازاد تولید به میزان2.5 میلیون بشکه در روز تأکید دارد. با این وجود در مواقع حساسی همچون کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت لیبی در سال 2011 یا افزایش شدید قیمت‌های جهانی نفت خام همزمان با بحران اقتصادی حاکم بر آمریکا و اروپا طی سال‌های 2011 و 2012 این کشور نتوانست نفت مازادی وارد بازار کند تا مانع افزایش قیمت‌های جهانی نفت خام شود. شاید برخی گمان کنند که این موضوع به دلیل مسائل اقتصادی و تمایل مقامات عربستان به کسب درآمدهای نفتی بیشتر مربوط باشد اما از آنجا که سیاست خارجی و نفتی عربستان به طور کامل با منافع آمریکا هماهنگ است، این موضوع منتفی خواهد بود در واقع علت اصلی این امر توان محدود این کشور در تولید نفت مازاد است. به هر تقدیر با وجود تعدد میادین نفتی عربستان با سابقه بیش از 50 سال تولید‌، مشکلاتی چون افت تولید و تولید آب همراه به میزان زیاد، توان آتی تولید نفت خام این کشور را تهدید می‌کند. همچنین میادین جدیدی که در دهه 2000 توسعه یافته‌اند نیز تنها توانسته‌اند بخشی از افت تولید میادین عمده و قدیمی عربستان را جبران کرده و فشار وارده به این میادین را کاهش دهند. در حقیقت اگرچه ممکن است عربستان قادر باشد در مواقع بحرانی فشار بیشتری به میادین قدیمی خود آورده تولید نفت خام را حداکثر به 11 میلیون بشکه در روز افزایش دهد، اما باید توجه داشت که دوام و پایداری این شرایط، بسیار کوتاه است. ضمن اینکه افزایش تولید مجدد از میادین عمده و قدیمی عربستان می‌تواند به قیمت تشدید مشکلات تولیدی و کاهش توان تولید آنها در درازمدت منجر می شود.

آژانس بین‌المللی انرژی در سال 2011، توان تولید عربستان در سال 2015 را 10.5میلیون بشکه در روز و در سال 2020 معادل 10.9 میلیون بشکه در روز برآورد کرده است. البته آژانس همانند سابق، دورنمای مناسبی از وضعیت عربستان تصویر نموده و پیش‌بینی کرده است که تولید نفت عربستان در سال 2030 به 12.6 میلیون بشکه افزایش خواهد یافت. این درحالی است که برآورد سال 2004 آژانس بین‌المللی انرژی از توان تولید عربستان حاکی از آن بود که این کشور در سال 2010 قادر به تولید 13.2 میلیون بشکه در روز است.
اما در برآورد سال 2011 زمان تحقق این میزان تولید تا سال 2030 به تعویق افتاده است. البته عدم تحقق اهداف تولیدی عربستان به‌طور مطلق ناشی از کمبود دسترسی به تکنولوژی‌های نوین و یا منابع مالی لازم برای سرمایه‌گذاری نبوده و تنها منعکس‌کننده ظرفیت واقعی و محدود تولید نفت عربستان است.
براساس برآورد سال 2011 آژانس بین‌المللی انرژی، عربستان طی 20 سال آتی (2010 تا 2030) می تواند 2.6 میلیون بشکه در روز توان تولید خود را افزایش دهد. همچنین براساس برآورد شرکت BP، عربستان در افق سال 2030 در مجموع می‌تواند 3 میلیون بشکه در روز از طریق توسعه میادین جدید به ظرفیت تولید خود اضافه کند. شرکت استان‌اویل نیز توان تولید نفت‌خام عربستان سعودی در سال 2020 را 10 میلیون بشکه ارزیابی کرده است.
البته باید گفت امکان توسعه میادین عربستان به نحوی که 2 میلیون بشکه در روز به تولید این کشور اضافه شود بسیار بعید به‌نظر می‌‌رسد. همچنین عربستان به‌غیر از میدان منیفا، میدان بزرگ دیگری که با توسعه آن بتواند تولید خود را به مقدار چشم‌گیری افزایش دهد در اختیار ندارد. همان‌طور که گفته شد طبق اعلام سعودی آرامکو، توسعه میدان منیفا نیز که ظرفیت تولید نفت سنگین به میزان 900هزار بشکه در روز را خواهد داشت، تا سال 2024 به‌طول می انجامد.
بنابراین براساس بررسی تولید میدان به میدان و برنامه‌های در دست انجام عربستان سعودی، چشم‌انداز توان تولید 10 میلیون بشکه‌ای این کشور در سال 2020 نیز خوش‌بینانه به‌نظر می‌رسد؛ چراکه براساس بررسی مؤسسات معتبری نظیر گلوبال دیتا، تولید میادین عمده نفت خام عربستان در افق 2020 بیش از 2 میلیون بشکه در روز افت خواهد کرد (کمتر از 2درصد افت سالانه) و از 6734 هزار بشکه در روز در سال 2010 به 5652 هزار بشکه در روز در سال 2020 کاهش می‌یابد. در واقع با توجه به وارد شدن میادین عمده عربستان به نیمه دوم عمر خود و افزایش میزان افت تولید این میادین، نقش و توان تولید نفت‌خام عربستان در آینده بسیار کاهش پیدا خواهد کرد.
البته برای برآورد ظرفیت تولید نفت‌خام عربستان در سال 2020، باید تولید سایر میادین فعلی این کشور به‌علاوه میادین در حال توسعه جدید را نیز به مقادیر فوق افزود. سایر میادین تولیدی فعلی عربستان سعودی عبارتنداز دیروازه، خودرایس، مبروک و نعیم که توان تولید آنها در سال 2010 معادل 1055 هزار بشکه در روز بوده است. اگر عربستان بتواند طی سال های 2010 تا 2020 (همانند دهه 2000) به میزان 1.3 میلیون بشکه در روز از طریق توسعه میادین جدید به تولید خود اضافه نماید. در مجموع توان تولید واقع‌بینانه نفت‌خام این کشور در سال 2020 به حدود 8 میلیون بشکه در روز بالغ می‌گردد.
در حال حاضر عربستان در حال توسعه 8 میدان نفتی است که براساس اطلاعات منتشر شده در صورت توسعه کامل این میادین، 2 میلیون بشکه به ظرفیت تولید نفت خام این کشور اضافه خواهد شد.
چشم‌انداز ظرفیت تولید عربستان در 2020
عربستان در دهه 1970 به دلیل افزایش شدید تقاضای جهانی نفت خام و فرار رسیدن اوج تولید نفت آمریکا و همچنین تمایل سهامداران آمریکایی آرامکو به کسب سود بیشتر قبل از ملی شدن این شرکت تولید خود را طی 7 سال به میزان 6 میلیون بشکه در روز افزایش داد. کاهش 2 میلیون بشکه‌ای تولید نفت خام ایران مقارن با انقلاب اسلامی در سال 1979 و همچنین جنگ عراق و کویت و کاهش تولید این دو کشور به میزان 3.7میلیون بشکه در روز باعث شد تا عربستان بار دیگر مجبور به افزایش تولید خود جهت جبران کاهش عرضه در بازار گردد. در واقع ادعای رهبری بازار نفت، عربستان را مجبور کرده تا در مواقع بحرانی برخلاف میل و توان میادین نفتی خود تولید حداکثری را در برنامه قرا ردهد که این امر به تولید صیانتی و درازمدت این کشور آسیب جدی رسانده است. لذا فشار مخازن این کشور با افت شدیدی مواجه شده و تولید آب از چاه‌های آن بسیار افزایش یافته است. آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است هرچند میزان تولید آب میادین عمده نفتی عربستان به بیش از 35 درصد رسیده اما این مقدار در مقایسه با میادین دریای شمال و آمریکا که درصد آب همراه آنها بالغ بر 90 درصد است بسیار قابل قبول می‌باشد.

در واقع آژانس معتقد است با وجودی که عمده میادین عربستان وارد مرحله پیری شده و مانند ایام جوانی دیگر قدرت مانور و یکه‌تازی را ندارند، اما همچنان و برای سال‌های طولانی قادر به تولید به میزان قابل توجهی خواهند بود. از همین روی آرامکو که در اوایل دهه 1970 مدعی بود طی سال‌های آتی قادر به تولید 20 تا 25 میلیون بشکه در روز خواهد بود به علت در پیش گرفتن سیاست تولید حداکثری از میادین نفتی و نفوذ آب به چاه‌ها، این هدف را به 16 میلیون بشکه در روز کاهش داد. همچنین در ادامه و با استمرار مشکلات تولیدی این میادین، مقرر شد تا زمان کشف میادین جدیدی که از ذخایر قابل ملاحظه‌ای برخوردار باشند، این هدف به تولید 12 میلیون بشکه در روز تقلیل یابد.

/22131