بهناز شیربانی: جلیل سامان در دو تجربه تلویزیونی خود در قالب سریال توانست به بخشی از تاریخ معاصر که مربوط به تاریخ انقلاب است بپردازد و قصه‌هایی را با موضوع فضای سیاسی آن زمان به تصویر بکشد، هرچند خودش معتقد است سریال «پروانه»به نوعی یک سریال عاشقانه است و در جایی که ضرورت قصه ایجاب می‌کرده به سیاست پرداخته شده است.
«پروانه» این شب‌ها روی آنتن شبکه سه سیما است، سریالی که روایتگر اواخر دهه پنجاه است و داستان جوانی به نام امیر که به دنبال گمشده خودش می‌گردد. او با گروهی مبارز همراه شده و زندگی پرحادثه‌ای را تجربه می‌کند.
حامد کمیلی، سارا بهرامی، نیما رئیسی، مهدی سلوکی، قطب‌الدین صادقی، هدایت هاشمی، شهرام عبدلی، فرشید نوابی، سپیده خداوردی و الهام چرخنده از بازیگران این مجموعه هستند.
به بهانه پخش این سریال با سامان گپ‌و‌گفتی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
آقای سامان چند سال پیش مستند «حدیث سرو» را برای تلویزیون کارگردانی کردید. چه شد که از کارگردانی مستند مشغول ساخت سریال شدید؟
مستند «حدیث سرو» در رابطه با زندگی جمعی از عرفا بود و من سهم کوچکی در تولید آن‌ها داشتم. زندگی سه شخصیت را به تصویر کشیدم. به دلیل مشکلات مالی ساخت قسمت دیگر این مستند نیمه‌کاره رها شد. مستندسازی از علایق من است. به هر حال ساخت مستند سر آغازی بود برای دقت و پژوهش در آثار داستانی‌ام.
در دو سریال «ارمغان تاریکی» و «پروانه» به نوعی به موضوع فعالیت منافقین (سازمان مجاهدین خلق ایران) در آغاز انقلاب پرداختید، دلیل پرداختن به این موضوع توسط شما چیست؟
این‌ها بخشی از تاریخ ما است. بخشی از تاریخ معاصر ما که آن‌طور که باید به آن پرداخته نشده است. متاسفانه در آثار تلویزیونی ما کمتر به دوران پهلوی اشاره شده، اما انگیزه من از ساخت این سریال‌ها فقط پرداختن به دوران پهلوی نبوده است. قصه جذابی داشتم که برای بیان دراماتیک آن نیاز به موقیعت داستانی داشتم و گرنه هیچ علاقه‌ای به سازمان مجاهدین ندارم. آن‌ها آدم‌هایی بودند که به بی‌راهه رفتند و به مرور فراموش شدند. منطق سریال «پروانه» این است که در مقطعی این سازمان دچار یک تحول فکری می‌شود. مقطعی که برای امروز ما بسیار عبرت‌انگیز است.
منظور شما از ساخت سریال «پروانه» روایت یک داستان سیاسی بوده یا داستانی عاشقانه؟
این دو در هم تنیده شده و نمی‌توانیم آن‌ها را از هم تفکیک کنیم، اما قصدم از ساخت «پروانه» این بود که حرفی بزنم که به درد امروز مردم هم بخورد. «پروانه» به پیوند خرد و عشق می‌پردازد. در این سریال جایی به سیاست می‌پردازد که لازمه قصه است. اگر شخصیت امیر نقدی به وضعیت حکومت دارد، آن نقد طوری با ظرافت مطرح شده است که مدیران امروز ما هم می‌توانند عبرت بگیرند. مثلا شخصیت روحانی در این سریال طوری شخصیت‌پردازی شده که کار‌هایش را خودش انجام می‌دهد و به نوعی در کنار مردم است. متاسفانه در سال‌های اخیر بخشی از روحانیون از مردم فاصله گرفته‌اند که باعث آسیب به شاکله روحانیت شده است.
حامد کمیلی در نمایی از سریال «پروانه»
شما یکی از کارگردان‌هایی هستید که در ساخت اثرتان به جزئیات دقت می‌کنید و این یکی از دلایل موفقیت کار‌هایتان است. تا چه حد این جزئیات در روایت داستان موثر است؟
قصه باید باور پذیر باشد و قصه زمانی باورپذیر است که فضای باورپذیر داشته باشد و بعد از آن روایت و قصه باقی می‌ماند، اما قطعا توجه به جزئیات یکی از پایه‌های اصلی ساخت آثار تاریخی است.
آقای سامان شخصیتی که در سریال با گروه ساواک همکاری می‌کند، بخشی از اسناد و مدارک مهم سازمان را در خانه‌اش نگهداری می‌کند، فکر نمی‌کنید چنین چیزی برای شخصی که در یک سازمان جاسوسی کار می‌کند خیلی معمول و منطقی نیست؟
به هر حال هر آدم عالی رتبه‌ای در هر جایی که کار می‌کند دارای اسناد و مدارک مهمی است که گاهی می‌تواند آن‌ها را همراهش داشته باشد. آن‌ها را به خانه‌اش ببرد و بیارد و مطالعه کند. الان هم در خانه بسیاری از اشخاصی که پست‌های مهم دارند همین‌ها موجود است. نیست؟
آیا بازیگرانی که برای ایفای نقش در سریال در نظر گرفتید انتخاب‌های اول شما بودند؟
نه، دوست داشتم با امیر آقایی کار کنم. حتی دوست داشتم برای نقش‌های کوچک از آدم‌های بزرگ استفاده کنم. به نظر من اگر شخصیت‌پردازی درست انجام شده باشد نقش کوچک هم می‌تواند به اندازه یک نقش بزرگ تاثیرگذار باشد و در سریال «پروانه» این اتفاق افتاده است. متاسفانه در بین بازیگران ما متداول شده که اگر نقش اول نباشد بازی نمی‌کنند و فکر می‌کنند به شهرتشان لطمه می‌خورد. خیلی از بازیگران ما عنوان‌هایی دارند که قد و قامتشان به اندازه عنوانشان نیست و شهرتشان کاذب است. روی صحبت من با امیر آقایی عزیز نیست. منظور من اکثر بازیگران سینما و تلویزیون است. متاسفانه بعضی از بازیگران ما آن‌قدر که ادعا می‌کنند توانایی ندارند.
چقدر برای نگارش «پروانه» زمان گذاشتید؟
حدود دو سال. یکسال تحقیق و نگارش داستان تا پیش تولید و بعد از پیش تولید تا تولید نیز زمان دیگری برای نوشتن فیلمنامه صرف شد.
بسیاری از فیلمنامه‌نویسانی که در تلویزیون فعالیت می‌کنند از پرداخت نشدن به موقع حقوق مولف در زمان تحقیق و نگارش و یا پایین بودن دستمزدشان گله می‌کنند. آیا این اتفاق در سریال «پروانه» شامل حال شما هم شد؟
بودجه کار من به اندازه یک سریال سخیف تلویزیونی بود. من هنوز همه دستمزد نگارش فیلمنامه‌ام را نگرفته‌ام. این تقصیر تلویزیون نیست. به نظر من مشکل این است که بودجه عادلانه تقسیم نمی‌شود. مثلا دستمزد من بابت نگارش و کارگردانی فیلمنامه این سریال به اندازه دستمزد یک ماه یک بازیگر هم نیست. در تلویزیون مدام از این صحبت می‌شود که ما ضعف فیلمنامه داریم به نظر شما با این شرایط انگیزه‌ای برای نگارش یک فیلمنامه خوب و قوی باقی می‌ماند؟
از ساعت پخش سریال راضی هستید؟
دوست داشتم نیم تا یک ساعت دیر‌تر پخش می‌شد
فکر نمی‌کنید اگر این سریال دهه فجر پخش می‌شد می‌توانست بازتاب بهتری داشته باشد؟
به نظر من الان بهترین زمان ممکن برای پخش سریال است. زمان نزدیک انتخابات برای پخش سریال مناسب‌تر است. در سریال «پروانه» حرف‌های زده می‌شود که به شاکله فکری عده‌ای از آدم‌ها برمی گردد و موضوعاتی برای فکر کردن به مردم می‌دهد. مردم در این شرایط می‌توانند مقایسه کنند و شعار‌ها، تفکرات احزاب مختلف را ارزیابی کنند.
58247