2 ساعت مانده به برگزاری جشن عروسی امیر و مرجان ؛ حبیب نزدیکترین دوست داماد خبری به او می دهد که برای هردونفر تکان دهنده است . حبیب از امیر می خواهد که جشن را بهم بزند . چراکه مرجان دختری نیست که قبلا ادعا می کرده . حبیب خبر را از منبع موثقی گرفته و ظاهرا موی لای درز صحت آن نمی رود. این طور که معلوم است مرجان پیش از این ازدواج کرده و حتی از شوهرش بچه دار هم شده است ... با شنیدن این خبر امیر می تواند 2 کار انجام دهد ، یکی اینکه بنا بر سنت و قاعده هم محلی ها و بنا بر اصرار نزدیکانش برود عروس را بکشد و از خجالت دوروبری هایش در آید و یا اینکه صبر به خرج دهد و در طی این 2 ساعت تمام همت خویش را مصروف پیدا کردن حقیقت بنماید حتی اگر دست یابی به این حقیقت تلخ ترین تجربه زندگی اش باشد...
مسعود کیمیایی در 68 سالگی اش ؛بیست و هفتمین فیلم سینمایی کارنامه حرفه ای اش را روکرده و نشان داده که هنوز هم به داشته ها و باور های قدیمی اش ایمان دارد حتی اگر برخی از آنها دیگر یا به ورطه تکرار رسیده باشند و یا حتی از عمرشان سالها گذشته باشد. به واقع از بعد از ساخت مرسدس بنظر می رسید که خالق قیصر ، دیگر نیازی به تجدید قوا و سازماندهی ذهنی برای خلق داستانهایی در محیط های جدید تر و برای آدم های تازه تر در خود نمی بیند.
محاکمه در خیابان اگرچه به خوش ساختی قیصر نیست اما جلوه گری های خاص سینمای کیمیایی و قیصر را دارد و اگرچه داستانش به ظرافت داش آکل نیست اما رگه هایی زنده از خط داستانی این فیلم را نیز در خود دارد. به گونه ای که شاید بتوانیم محاکمه در خیابان را یک رونمایی جدید از یک ورسیون قدیمی بخوانیم. داستان فیلم ، روایت زندگی بچه های جنوب شهری و حاشیه شهر است با باورها و اعتقاداتی که با آن بزرگ شده اند. و معنا و مفهوم بسیاری از رموز زندگی هنوز که هنوز است برای آنها به سادگی در آوردن و پوشیدن دمپایی شان است . هرچند وقتی صحبت از غیرت و ناموس و این حرفها پیش می آید ، آن وقت است که انگشتان به سمت غلاف چاقو می رود و گذشتن یک قدم یا صد قدم از این خط قرمز فرقی نمی کند چرا که آن هنگام ضامن چاقو رها شده و خون است که روی پیراهن خلق الله می ریزد.
در این فیلم کیمیایی قصد دارد تعریف جدیدی از غیرت و ناموس پرستی ارائه دهد. که اتفاقا بسیار هم موفق عمل می کند . نه به ورطه لودگی های این ماجرا می افتد و نه تصویری اغراق آمیز از بچه های حاشیه شهر امروزی ، رو می کند. آنچه ما می بینیم تصاویری رنگی و سرزنده است اگرچه کنه داستان و وقایع اش ، بی بروگرد به نماد های اجتماعی مربوط به دهه های 40 و 50 تنه می زنند. با این همه به زعم کیمیایی او به داستانش رنگی از جامعه حال حاضر زده است .نوع روایت خطی در عمده آثار کیمیایی هرگز رنگ و بویی نداشته اما در محاکمه در خیابان و شاید به سبب همان رنگ آمیزی مجبور به استفاده از این نوع روایت هم شده ، و دست برقضا چقدر هم موفق از کار درآمده است . یک نکته مهم در به کارگیری این نوع روایت به نوع نگارش فیلمنامه هم برمی گردد.
کیمیایی برای تکمیل و بازنویسی و یا برای اضافه کردن داستانک ها و یا گفتگوها سراغ کسی رفته که اگرچه سوابق نوشتاری موفق و امتیازات زیادی هم در این عرصه هم دارد ؛ اما شاید مهمترین و احتمالا تنها دلیل دعوت اصغر فرهادی از سوی کیمیایی برای انجام این مهم ، قصه های رئالی است که این نویسنده از بچه های حاشیه جنوب شهر نوشته و عمده آنها با موفقیت و استقبال هم روبرو شده اند. این توانایی فرهادی باعث شده تا کیمیایی داستانی را تعریف کند که به زعم خودش هم آدمهایش را می شناسد و با آنها اخت است و هم اینکه با این گونه فضا است که دم خور است. در واقع و به سیاق گذشته کیمیایی آمده داستانش را با همان آدمها ی سالیان پیش ساخته با همان فضا و خواسته ها و دردها و شادی ها ، اما اینقدر ظرافت و تیز هوشی هم نشان داده که همان قلم موی جادویی اش را بردارد و رنگی از جامعه حال حاضر به آن بزند.
قصه محاکمه در خیابان به مانند قصه برخی از آثار دیگر مسعود کیمیایی مثل قیصر ؛ رضا موتوری و هم چنین داش آکل اگرچه در ابتدا خیلی ساده و سرراست است و یک روایت خطی از آدمهای ساده دلی است مثل امیر با همان ساده انگاری ها، و حتی معصومیت های نهفته شان ؛ اما در ادامه و با بروز یک خیانت در زندگی شان ، مسیر آنها به پیچ و خم هایی می رسد که عبور از آن فقط یک راهکار بنیادین دارد . و آن راهکار برای یک جامعه کوچک مرد سالار، آنهم در حاشیه جنوب شهر؛ نمایش غیرت و ناموس پرستی آن هم از طریق دست به چاقو شدن است و لاغیر... با این همه کیمیایی فقط به مرد های فیلمش نپرداخته؛ و با و روایت داستانک ها ی ماجرا است که کاراکتر های زن وبه ویژه مرجان حتی به اثبات خود هم می رسند . این گونه ای دیگر و روایتی جدید اززنهایی مانند مرجان است که در جامعه مدرن مشغول دست و پا زدن هستند. مرجان محاکمه در خیابان هرگز مرجان " داش آکل " نیست اما نوع شرایط زندگی همین مرجان باعث می شود که حداقل در جاهایی ، او را با مرجان داش آکل و در پاکی مقایسه کنیم. اگرچه مرجان این فیلم در مواردی تن به ناپاکی ناخواسته و یا خواسته هم داده ، اما توانسته به اصل خود بازگردد و از ناپاکی هایش واقعا برائت بجوید. و به نوعی دوباره به همان زندگی ساده ای برگردد که دوروبری هایش از دختر جماعت انتظار دارند. به هرحال زمان و مکان در مرجان محاکمه در خیابان با مرجان داش آکل تفاوت های اساسی دارد و شاید هم اصلا این تشابه کار غلطی باشد ، درست مثل صحنه هایی از فیلم که بخواهیم با یک فیلم دیگر تطابقش بدهیم. حتی اگر سازنده مثل اینجا یکنفر باشد. برای مثال، صحنه بیاد ماندنی فیلم قیصر ؛آنجا که مادر لباس غرق در خون را به صورت می کشد و می بوید را به یاد بیاورید و حالا این صحنه را به صحنه لباس خونین محاکمه در خیابان ربط دهید جائیکه لباس خون آلود عزیز شمرده نمی شود که هیچ ، با نفرتی وصف ناشدنی از ماشین به بیرون انداخته می شود. به هر روی قرار نیست چون در هر دو فیلم لباس خونین وجود داشته پس باید برای هرکدام شان نزول مرتبط هم وجود داشته باشد.
اگرچه مثال بالا را ذکر کردم اما مگر می شود قیصر و داش آکل و رضا موتوری را از کیمیایی و حتی از سینمایمان حذف کنیم و هر کار جدید او را با یک بک گراند نو و تازه ارزیابی نمائیم. این کار امکان ندارد. او مسعود کیمیایی است چون خالق قیصر و آثار دیگری است که نام بردم. هرگز نمی شود او چیزی بسازد و نماهایی از کارهای قدیمی اش در ذهن جرقه نزند. او قصه هایی را در فیلم هایش تعریف کرده و ماجراهایی را روایت کرده که مربوط به همین مردمان شهر مان است . کسانیکه در اوج غریبگی روزمره بازهم همدیگر را می بینند. چطور می شود چیزی را فراموش کرد که هرروزه مشغول تماشایش هستی؟ بله هنوز که هنوز است قیصر، هم به پروپای کیمیایی می پیچد هم به پروپای مردمان این دیار. هیچ خلاصی هم از آن وجود ندارد. و بامزه اینجاست که بابت این خلاص نشدن ها چقدر هم خوش حالیم.