فهیمه حسن‌میری: "سن کابینه زیاد است"، این جمله‌ای است که بارها از طرف مخالفان ترکیب وزرای پیشنهادی دولت یازدهم شنیده میشود. آنها می‌گویند در دولت‌های قبلی میانگین سن وزرا کمتر بوده و حالا با افزایش این عدد ممکن است از کارآیی هیات دولت کاسته شود و آنها نتوانند آنطور که باید و شاید امور اجرایی کشور را پیش ببرند. اما از طرف دیگر، موافقان بر این تاکید می‌کنند که نمی‌توان منکر اهمیت تجربه در پیشبرد کارها شد و این قضیه حتی به عنوان یک نقطه مثبت تلقی میشود. اما از لحاظ علم مدیریت چگونه می‌توان به این قضیه نگاه کرد؟ در این رابطه با دکتر غلامرضا طالقانی، استاد دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و معاون سابق این دانشگاه گفت‌وگو کردیم:
یکی از انتقادهایی که این روزها به وزرای پیشنهادی دولت یازدهم میشود این است که متوسط سن کابینه زیاد است و نمی‌توانند کارایی لازم را داشته باشند. به نظر شما با توجه به علم مدیریت این انتقاد درستی است؟
من در جلسه‌ای هم که با اعضای هیات رییسه در مجلس داشتیم این نکته را گفتم که داشتن سن بالا برای افراد و درمجموع برای هیات دولت را به چشم یک نقطه قوت ببینند چون نشان‌دهنده تجربه ارزشمند وزیران پیشنهادی است که می‌تواند در پیشگیری از بحران‌ها و مدیریت درست اوضاع موثر واقع شود.
یعنی بالا بودن سن کابینه نه تنها یک نقطه ضعف نیست بلکه یک مزیت به حساب می‌آید؟
بله، کسانی که این دلیل را به عنوان مخالفت خودشان اعلام می‌کنند باید در جریان باشند که ترکیب تجربه و تخصص می‌تواند بسیار مفیدتر از به کار گرفتن افرادی صرفا دارای تخصص باشد. یکی از مشکلاتی که در دوره قبل وجود داشت و به عنوان ضعف مسئولین به شمار می‌رفت این بود که تجربه کمی در مسئولیت‌های اجرایی داشتند و باعث می‌شد آگاهانه یا ناآگاهانه مشکلاتی به وجود بیاید. بعد از بروز مشکلات هم دخالت افراد دیگر پیش می‌آمد در حالی که اگر این افراد توانا و با تجربه بودند خودشان توانایی تصمیم‌گیری داشتند.
این دلیلی است که مخالفان هم به آن استناد می‌کنند و می‌گویند اگر سن وزیر زیاد باشد توانایی تحرک و انجام فعالیت‌های اجرایی را ندارد و دست افراد دیگر برای دخالت در امور باز میشود.
وزیر قرار نیست کار فیزیکی خاصی انجام بدهد بلکه قرار است بر موضوعات حوزه خودش اشراف و تسلط کامل داشته باشد و بتواند تصمیم‌گیری عقلایی داشته باشد. این کار را نمی‌توان با پست‌های سازمانی دیگر مقایسه کرد و قرار نیست توانایی بدنی خاصی وجود داشته باشد، نکته مهم این است که بتواند تصمیم درست را بگیرد و در اجرایی کردن آنها معاونین و مشاوران او می‌توانند در انجام کارها کمک کنند.
مساله دیگری که مطرح میشود این است که می‌گویند از جوانگرایی صحبت میشود اما به این ترتیب فرصتی برای جوان‌ها باقی نمی‌ماند.
درست است که باید به جوان‌ها فرصت داده شود اما در جایگاه مناسب، وزارتخانه یک کشور فرصتی نیست که بشود در آن آزمون و خطا کرد. یک جوان کم‌تجربه نمی‌تواند در چنین موقعیتی ایفای نقش کند و اگر تصمیم نادرستی گرفت تمام افراد جامعه را تحت‌الشعاع قرار دهد اما در موقعیت‌های دیگر باید از نیروهای جوان استفاده کرد تا جایی که تجربه کامل را به دست بیاورند و بتوانند در این سمت فعالیت کنند. ضمن این که وزیری که باتجربه باشد می‌تواند فضا را برای فعالیت، مشاوره گرفتن و بهره‌مندی از افراد جوان فراهم کند.
تجربه کشورهای دیگر در این زمینه چطور است؟
به نظر من یکی از مشکلات این است که ما فکر می‌کنیم همین که تاکنون وجود داشته درست است و اگر کمی تغییر کرد باید مخالفت کنیم در حالی که اگر به تجربه کشورهای پیشرفته و صنعتی جهان دقت کنیم می‌بینیم که آنها خبره‌ترین و باتجربه‌ترین مدیران را برای این امور انتخاب می‌کنند. من در کشورهای اروپایی تحصیل کرده‌ام و فرصت مطالعاتی داشته‌ام و از نزدیک با این قضیه مواجه بوده‌ام. در کشورهای پیشرفته و موفق مدیریت را به افراد باتجربه می‌گذارند و نمی‌گویند سنشان بالاست و آنها را کنار بگذاریم بلکه سعی می‌کنند از تجربیات آنها استفاده کنند و در کنار آن فرصت اشتغال و پیشرفت را برای جوان‌ها فراهم می‌کنند تا در آینده در جایگاه وزارت فعالیت کنند.
مقایسه‌ای بین کشورهای موفق و ناموفق از لحاظ سن مسئولان اجرایی انجام شده؟
ما هرگز نمی‌توانیم منکر تاثیر مثبت تجربه شویم. به‌کارگیری افراد ناوارد صرفا به این بهانه که بخواهیم فضا را برای افراد مختلف باز کنیم، ضربات مهلکی به جامعه وارد می‌کند که تاثیر آن شاید در طولانی‌مدت پیدا شود. من 30 سال است که تدریس رشته‌ای از مدیریت را در دانشگاه تهران به عهده دارم به نام مدیریت تطبیقی. در آنجا ما درباره مجموعه کشورها شامل 193 کشور که در سازمان ملل نمایندگی دارند مطالعه می‌کنیم و آنچه مشخص است این است که کشورهای موفق از باتجربه‌ترین افرادشان استفاده می‌کنند در حالی که این بحث‌ها در کشورهای جهان سوم مطرح است و همین آزمون و خطاهاست که باعث شده درجا بزنند و موفق نشوند.
پس به نظر شما چنین کابینه‌ای موفق خواهد بود؟
قطعا چون در کنار تعهد، ایمان و اعتقادی که یک مدیر در رده بالای مسئولیت باید داشته باشد، داشتن تخصص و تجربه از مهمترین موارد هستند. من با شناختی که از بیشتر وزرای پیشنهادی دارم به نظرم می‌رسد که بهترین گزینه‌های موجود در هر زمینه انتخاب شده‌اند و باید به جای انتقاد به سن کابینه، به چینش چنین افرادی کنار هم افتخار کنیم و خوشحال باشیم که قرار نیست در مهمترین مسائل کشور آزمون و خطا صورت بگیرد.
23445