34 سال پس از انقلاب؛ 11 دولت، 9 سخنگو

نسرین وزیری: سخنگوی دولت مطلع​ترین چهره در هر کابینه​ای است که هم از تصمیمات و مصوبات و برنامه​های قوه مجریه خبر می دهد، هم شایعات را تکذیب می​کند و هم گاهی خبر ساز می​شود. یک مرجع داخلی و بین المللی است که در معرض بیشترین سوالات قرار دارد. چه آن زمان که اهداف و برنامه​های انقلاب تازه ایران محل سوال بود و چه اکنون که موضع ایران در منطقه و برنامه​هسته​ای کشور بیشترین سوالات خارجی را شامل می​شود.

سخنگو بودن شغل پرمسئولیت و پرمخاطره​ای است اما بعضا عاقبت خوشی نداشته است. آنچه در پی می آید معرفی نه سخنگوی 11 دولت جمهوری اسلامی ایران است:

عباس امیرانتظام نخستین سخنگو

مهدی بازرگان که از 15 بهمن ماه 57 اولین نخست وزیر انقلاب شد، عباس امیرانتظام را به عنوان سخنگوی دولت انتخاب کرد. او متولد 1311 در تهران و فوق لیسانس برق از دانشکده فنی تهران و فوق لیسانس در سازه ساختمان از دانشگاه برکلی آمریکا بود و در شرایطی سخنگوی دولت شد که همه دنیا در انتظار اطلاع رسانی از تصمیمات نظام جدید التاسیس ایران و تحولات داخلی کشور بود. او که از اعضای نهضت مقاومت ملی و از همراهان مصدق بود، در 27 آذر سال 58 به اتهام همکاری با سازمان جاسوسی سیا و ارتباط پنهانی با آمریکا از سوی دادستانی کل کشور بازداشت شد.

ماجرا از این قرار بود که پس از تسخیر لانه جاسوسی توسط دانشجویان پیرو خط امام، به استناد برخی از اسناد به دست آمده از سفارت آمریکا علیه امیر انتظام که آن زمان به سفارت ایران در کشورهای اسکاندیناوی منصوب شده بود اعلام جرم شد. وی پس از بازگشت به تهران بازداشت و به اتهام اقدام علیه مجلس خبرگان و انقلاب اسلامی به اشد مجازات محکوم شد اما دادگاه تجدید نظر این حکم به زندان ابد تقلیل داد. البته امیر انتظام در اواخر دهه هفتاد به سبب بیماری و کهولت سن بارها از مرخصی­های طولانی مدت استفاده کرد.

بهزاد نبوی سخنگوی رجایی

محمدعلی رجایی که نخست وزیری را از شورای انقلاب پس از استعفای بازرگان تحویل گرفت، بهزاد نبوی را که وزیر مشاور بود به عنوان سخنگوی دولت نیز انتخاب کرد. نبوی متولد 1320 در تهران بود و فوق لیسانس الکترونیک از دانشگاه پلی‌تکنیک دارد و از موسسین سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی است. بیشترین سوالاتی که وی ملزم به پاسخگویی در قبال آن بود به ماجرای گروگان​های آمریکایی در ایران و در نهایت قرارداد الجزایر مربوط می​شد.

او نیز همچون امیرانتظام سروکارش به دستگاه قضا افتاد. آنجا که برخی از نقش وی در انفجار دفتر نخست وزیری و شهادت رجایی و باهنر سخن گفتند و البته پرونده وی مختومه ماند. (قرائت​های حجاریان و هاشمی رفسنجانی از آن ماجرا را اینجا بخوانید). نبوی پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم نیز دستگیر و به شش سال حبس تعزیری محکوم شد.

توکلی و میرحسین موسوی در کسوت سخنگو

پس از شهادت محمد جواد باهنر و نخست وزیر شدن میرحسین موسوی، بهزاد نبوی وزیر صنایع شد. به این ترتیب کرسی سخنگویی به  احمد توکلی واگذار شد که با حفظ سمت وزیر کار هم بود. او متولد سال 1330 در بهشهر بود. اما او پس از مدتی به دلیل اختلاف با نخست وزیر استعفا داد و میرحسین موسوی شخصا وظیفه را به عهده گرفت.

توکلی پس از استعفا از این سمت، روزنامه رسالت را بنیانگذاری کرد و سپس به انگلستان رفت و در آنجا مدرک دکترای اقتصاد خود را در سال ۱۳۷۵ از دانشگاه ناتینگهام گرفت.

وی بر خلاف دو سخنگوی پیشین، عاقبتش به دستگاه قضا گره نخورد و حتی در دو نوبت نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد ولی رقابت را به هاشمی و خاتمی واگذار کرد.

هاشمی، دولت بی سخنگو

اگرچه روابط عمومی در دولت سازندگی به چارت سازمان​ها اضافه شد تا همه نهادها پاسخگو بوده و سخنگو داشته باشند اما کرسی سخنگو در جلسات هیات دولت حذف شد. به این ترتیب اخبار دولت را شخص رئیس جمهور و یا مرحوم حسن حبیبی معاون اول رئیس جمهور اعلام می کردند.

عطاء​الله مهاجرانی و رمضان​زاده، دو سخنگوی خاتمی

با پیروزی سیدمحمد خاتمی در انتخابات خرداد 76، بار دیگر کرسی سخنگو به ترکیب جلسات هیات دولت اضافه شد. در دولت اول وی باز هم یک وزیر در جایگاه سخنگو قرار گرفت. اما نه وزیر مشاور یا وزیر صنایع، بلکه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که بیش از همه وزرا به جایگاه سخنگویی نزدیک بود.

او متولد ۱۳۳۳ در اراک بود و از دانشگاه تهران دکترای تاریخ داشت. او که از موسسین حزب کارگزاران بود در دوران سخنگویی خود بیش از همه در معرض سوالاتی درباره رویکرد اصلاحات در ایران و احتمال مذاکره و رایزنی ایران با آمریکا بود. مهاجرانی پیش از پایان دولت اول خاتمی اگرچه از تیغ استیضاح نمایندگان مجلس پنجم جست اما استعفا داد و سخنگویی را نیز ترک کرد.

با روی کار آمدن دولت دوم خاتمی، عبدالله رمضان​زاده در کنار دبیری هیات دولت، وظیفه سخنگویی را نیز بر عهده گرفت. او متولد 1340 در گچساران بود و از نخستین فارغ التحصیلان رشته علوم سیاسی دانشگاه امام صادق به شمار می​رفت که دکترایش را از دانشگاه کی یو لون کسب کرد.

او مبدع جلسات منظم هفتگی با خبرنگاران بود و روش نوینی را برای برقراری ارتباط با مردم و رسانه​ها ایجاد کرد. او نیز در سال 88 پس از انتخابات ریسات جمهوری دهم دستگیر و به شش سال حبس محکوم شد.

دولت پرسخنگو

اگرچه کرسی سخنگو در دولت​های اول تا هشتم یگانه بود اما در دولت محمود احمدی​نژاد با یک کرسی آغاز و به سه کرسی ختم شد. غلامحسین الهام با سابقه سخنگویی دستگاه قضا و شورای نگهبان، سخنگوی دولت شد. او متولد 1338 در اندیمشک بود و دکترای حقوق از دانشگاه تربیت مدرس داشت.

خبر برکناری وی پیش از پایان عمر دولت نهم منتشر شد و در دولت دهم نیز برای این کرسی دعوت نشد. در غیاب وی با تاخیری چندماهه محمود احمدی‌نژاد، سیدشمس‌الدین حسینی (وزیر اقتصاد) را به عنوان سخنگوی اقتصادی و محمدرضا رحیمی (معاون اول) را به عنوان سخنگوی سیاسی دولت تعیین کرد. اما کمتر خبری از نشست سخنگوهای دولت با خبرنگاران منعکس شد که گویای رکود نشست​های سخنگوی دولت بود. تا اینکه دوباره غلامحسین الهام به عنوان سخنگوی دولت منصوب شد. البته هیچ گاه جلسات هفتگی سخنگوی دولت روال سابق را نیافت. شاید به این خاطر که او هم سخنگو بود هم مشاور حقوقی رئیس جمهور و هم معاون نیروی انسانی دولت دهم.

بخت سخنگویی برای نوبخت

با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و تغییر سمت​ها بسیاری منتظر معرفی سخنگو بودند که گزینه​های زیادی برای آن مطرح بود. از محمدرضا صادق تا محمد نهاوندیان. اما نهایتا اقبال محمدباقر نوبخت بلند بود تا سخنگوی دولت اعتدال شود.

او که پیش از انتخابات هم به عنوان سخنگوی ستاد انتخاباتی روحانی بود، متولد 1329 در رشت است و دکترای اقتصاد از دانشگاه انگلستان دارد. او نیز یک سخنگوی چندشغله است. چرا که پیش از انتصاب به عنوان سخنگو، معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی دولت شد و از این جهت سمتی مشترک با سخنگوی پیشین دارد.

/2929