فاطمه استیری: ژنو پاییزی؛ پایان هفته جاری نیز به روال یک ماه گذشته بار دیگر میزبان دور جدیدی از مذاکرات هسته‌ای بین ایران و اعضای دایم شورای امنیت به اضافه آلمان خواهد بود تا شاید اینبار اگر پای کارشکنی و عدم توافقی به میان نیاید، نتایج دلگرم کننده‌ای از پشت درهای بسته مذاکرات بیرون بیاید.
انتظارات از مذاکرات هسته‌ای آنجا فزونی گرفت که در میانه رایزنی‌های هسته‌ای در مذاکرات 16 آبان ژنو، وزیر امورخارجه آمریکا به یکباره سفر خود به تلاویو را نیمه کاره رها کرد و راهی سوئیس شد تا خود عنان مذاکرات تیم هسته ای کشورش را به دست گیرد. به دنبال جان کری، وزرای خارجه آلمان، انگلیس، فرانسه، روسیه و در لحظات پایانی قائم مقام وزیر امورخارجه چین هم خود را به ژنو رساندند تا بدون هیچ پیش زمینه قبلی سطح مذاکرات به سطح وزرای خارجه ارتقا یابد. امری که رسیدن به توافق بر سر حل مساله هسته ای ایران را محتمل تر کرد و « توافق بزرگ» کلید واژه اظهارنظرها و تحلیل‌ها از رایزنی‌های هسته‌ای ژنو شد.
در این میان اما برخلاف دوره‌های پیشین که آمریکا پای ثابت کارشکنی‌ها در مسیر رسیدن به توافق بود، اینبار فرانسه با وزیر امورخارجه اش به میدان آمد تا با ابهام افکنی‌هایش بر پیش نویس تهیه شده، مانعی بر سر رسیدن به توافق هسته‌ای شود تا در نهایت «توافق بزرگ» به تعلیق رود و چشم‌ها به 29 و 30 آبان و دور جدید از مذاکرات هسته‌ای در ژنو دوخته شود.
بسیاری از کارشناسان، فرانسه را صدای پنهان اسرائیل و برخی کشورهای عرب منطقه خصوصا عربستان در این مذاکرات توصیف کردند و سفیر فرانسه در اسرائیل هم با اذعان به اینکه فرانسه دغدغه‌های اسرائیل را در این مذاکرات در نظر گرفته و پاریس همواره در بحث ایران، طرفدار اسرائیل بوده است، از سه شرط فابیوس فرانسوی سخن گفت که توافق بین ایران و 1+5 را در دقیقه 90 از بین برد{اینجا}
این کارشکنی گرچه انتقادات تلویحی وزیرامورخارجه آمریکا را نیز به دنبال داشت، اما مقامات آمریکایی چون سوزان رایس مشاور امنیت ملی آمریکا پس از مذاکرات ژنو 2 در اظهارات و مواضعی ضد و نقیض سعی در حمایت از فرانسه به منظور حفظ یکپارچگی 1+5 در مقابل ایران کردند. آنگونه که وی طی چند روز گذشته مدعی شد «فرانسه کاملا با ما موافق است، مذاکرات بین گروه 1+5 و ایران یک توافق احتمالی تولید کرده است، ولی ایران هنوز با آن موافقت نکرده است.» {اینجا}
ادعاهایی که با واکنش وزیرامورخارجه کشورمان روبرو شد و تاکید کرد «در اظهارنظرهای مطرح شده درباره مذاکرات ژنو چیزی نزدیک به واقعیت هم نشنیده‌ام.»
وی همچنین در واکنش به اظهارات جان کری وزیر امور خارجه آمریکا که مدعی شده بود «ایران مذاکرات اخیر ژنو را برهم زده است»،{اینجا} گفت: «فکر می‌کنم دوستان هر قدر تلاش کنند نمی‌توانند واقعیتی را که آنجا اتفاق افتاده، تغییر دهند.» ظریف به این واکنش هم اکتفا نکرد و در صفحه توییتر خود خطاب به جان کری نوشت «آقای وزیر! آیا این ایران بود که شب پنجشنبه بیشتر از نیمی از پیش‌نویس ایالات متحده آمریکا را تغییر داد؟ و صبح جمعه نیز علیه این پیش‌نویس اظهارنظر عمومی کرد؟»
این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه روز پنجشنبه اعلام کرد که ایران در مذاکرات ژنو پیشنهاد آمریکا درباره یک توافق هسته‌ای را پذیرفته بود، ولی اصلاحاتی که در آخرین لحظه صورت گرفت مانع رسیدن به توافق شد. البته لاوروف به این مساله که کدام کشور اصلاحاتی را که در آخرین لحظه به توافق پیشنهادی وارد کرده است اشاره‌ای نکرد. اما براساس گزارش رسانه‌های خارجی فرانسه خواهان گنجاندن بند‌هایی درباره غنی‌سازی و راکتور تحقیقاتی اراک در متن توافق‌نامه احتمالی میان ایران و 1+5 بوده است.
تندروها به دنبال تحریم، صدای هشدار اوباما
اما در حالیکه دور بعدی مذاکرات ایران و 1+5 چهارشنبه هفته جاری برگزار خواهد شد، باراک اوباما و همراهانش در کنگره آمریکا در تلاش برای جلوگیری از تصویب تحریم‌ها تا پایان این دور از مذاکرات هستند. آنگونه که رییس‌جمهوری آمریکا این روزها از رویه توصیه کردن به سناتورهای آمریکایی به رویه هشدار دادن رسیده است.
باراک اوباما روز گذشته کنگره این کشور را به خودداری از اعمال تحریمهای جدید علیه ایران فراخواند و گفت: «هر کاهش تحریمی علیه ایران که در مرحله مذاکرات عملی شود اگر منجر به نتیجه نشود می‌تواند به راحتی به حالت اولیه برگردانده شود.»
وی با تاکید بر اینکه تصویب تحریمهای جدید می‌تواند پیامدهایی ناخواسته به دنبال داشته باشد، چنین اقدامی را مغایر با دیپلماسی خواند«بیایید ببینیم که ایرانی‌ها تا چه حد خواستار حل دیپلماتیک و مسالمت‌آمیز این مساله هستند.»
رییس جمهوری آمریکا که در چندین مرحله از روی میز بودن همه گزینه‌ها حتی اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران سخن گفته است، در اظهارات اخیر خود با تاکید براینکه گزینه نظامی همواره دشوار بوده و پیامدهای ناخواسته‌ای به دنبال داشته است، عنوان کرده است که «در مورد ایران نیز شرایط تفاوتی نمی‌کند. اگر ما درباره به‌کارگیری دیپلماسی جدی هستیم، نیازی نیست که تحریمهای جدیدی به تحریمهای فعلی بیفزاییم.»
همچنین رییس‌جمهوری آمریکا و نخست‌وزیر انگلیس تلفنی درباره آخرین تحولات برنامه هسته‌ای ایران و مذاکرات این کشور با گروه 1+5 گفت‌وگو کردند. کاخ‌سفید اعلام کرد «باراک اوباما و دیوید کامرون بر حمایت خود از مذاکرات کشورهای عضو گروه 1+5 با ایران تاکید کردند.» {اینجا}
این سخنان اوباما در حالی گفته شده که شماری از سناتور‌ها و نمایندگان آمریکایی خواستار اعمال تحریمهای جدید علیه ایران هستند و کمیته بانکداری سنا به تازگی طرح جدیدی را برای تحریم بیشتر ایران در دست بررسی قرار داده است.
در همین راستا جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا که بنا به گفته مک کین تاکنون حاضر به بیان جزئیات مذاکرات ژنو نشده است، هم صدا با رییس جمهوری آمریکا نسبت به اعمال هرگونه تحریم جدید علیه ایران در خلال مذاکرات هسته‌ای هشدار داد.
جان کری با اظهار اینکه واشنگتن به همراه سایر قدرت‌های جهان در مذاکرات ژنو به طور متحد پیشنهادی را به تهران ارائه کرده است٬ گفت: «تصویب تحریمهای تازه از سوی کنگره علیه ایران٬ می‌تواند «ائتلافی» را که میان این کشورها ایجاد شده در هم بشکند و به امیدها برای پایان یافتن یک دهه بن بست هسته‌ای با ایران پایان دهد.»
کری که پیشتر در مقام سناتور از حامیان اعمال تحریمهای نفتی و بانکی علیه ایران بود٬ تاکید می‌کند «ما تحریم‌ها را اعمال کرده‌ایم تا بتوانیم از موضع قدرت با ایران مذاکره کنیم. اکنون در حال مذاکره هستیم و اگر کنگره بخواهد یک جانبه بر شدت تحریم‌ها علیه ایران بیافزاید٬ ریسک آن وجود دارد که کارساز بودن مذاکرات از بین برود و این مذاکرات در هم شکسته و متوقف شود.»
جان کری عنوان کرد: «دولت باراک اوباما زمان می‌خواهد تا درباره توافقی با ایران مذاکره کند که از منافع آمریکا و اسراییل در منطقه محافظت می‌کند و تضمین می‌کند که ایران به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت.» بنا به گفته وزیرامورخارجه آمریکا «ایران احتمالا هرگونه تحریم جدید از جانب آمریکا را یک اقدام فاقد حسن‌نیت تلقی خواهد کرد.» {اینجا}
پیش از این نیز کری در جمع اعضای کمیته بانکداری سنای آمریکا گفته بود«اگر تحریمهای اقتصادی بیشتری علیه ایران تصویب شود، آمریکا ممکن است شرکای مذاکراتی‌اش را از دست دهد.» این صحبت کری در پاسخ به برخی از قانونگذاران مجلس نمایندگان آمریکا بوده که معتقدند «واشنگتن باید موضع سرسختانه‌تری را در قبال ایران اتخاذ کند.»
جی کارنی٬ سخنگوی کاخ سفید نیز در آهنگی همساز با رییس جمهور و وزیر امورخارجه آمریکا به کنگره آن کشور درباره تصویب تحریمهای تازه علیه ایران هشدار داد و تاکید کرد که شهروندان آمریکایی مایل به پیدا شدن راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای حل معضل هسته‌ای ایران هستند.
سامانتا پاور نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد، هم روز گذشته در مصاحبه با شبکه سی بی اس گفت «دولت باراک اوباما برای دستیابی به توافق در مذاکرات هسته ای با ایران به زمان بیشتر و در عین حال تصویب نشدن تحریمهای جدید نیاز دارد. یکی از موانعی که بر سر راه وجود دارد، سالها بی اعتمادی میان دو کشور است.»
در همین رابطه جمعی از سناتورهای دموکرات آمریکا نیز در اظهارنظرهایی نسبت ضمن اعلام مخالفت با تشدید تحریم های ایران تاکید کرده‌اند« تحریم بیشتر ایران نه تنها به یک توافق خوب با تهران نمی انجامد بلکه اساسا امکان رسیدن به یک توافق با این کشور در موضوع هسته ای را از بین می برد.» {اینجا}
بر اساس همین اظهارنظرهاست که به نظر می رسد کنگره آمریکا و در راس آن جمهوری خواهان برای اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران بر سردوراهی قرار دارند. آنگونه که سناتور جان مک‌کین که از جمهوری خواهان طرفدار سرسخت تشدید تحریم‌ها علیه ایران است در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی گفته است «تحریمهای بیشتر علیه ایران وضع نمی‌شوند «من به گفت‌وگوها با ایران شک دارم اما تمایل داریم به دولت دو ماه فرصت بدهیم.»{اینجا}
روز چهارشنبه هفته گذشته نیز در جلسه کمیته روابط خارجی٬ شماری از قانونگذاران دموکرات و جمهوری‌‌خواه به شدت از تلاش‌های دولت اوباما برای جلوگیری از تصویب تحریمهای تازه علیه ایران انتقاد کردند و در عین حال برخی دیگر هم‌صدا با دولت در مورد تصویب این تحریم‌ها هشدار دادند.
اما در حالیکه برخی مقامات آمریکایی از فشار کشورهای 1+5 بر کنگره آمریکا برای خودداری از تصویب تحریم های جدید علیه ایران تا مشخص شدن نتایج مذاکرات ژنو خبر می دهند، اتحادیه اروپا جمعه شب ۷ بانک و شرکت ایرانی را که حکم لغو تحریم‌ها علیه خود را از دادگاه عمومی اروپا دریافت کرده بودند مجددا مورد تحریم قرار داد. هدف اتحادیه اروپا از این اقدام نه اعمال مجازات های جدید نسبت به ایران، بلکه حفظ تحریم های موجود علیه این کشور است. با این حال، تحریم های جدید اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران باید به تصویب دولت های اروپایی برسد. {اینجا}
گزارش مثبت آژانس از فعالیت های هسته ای ایران در آستانه مذاکرات ژنو
در فاصله باقیمانده تا مذاکرات 29 نوامبر ژنو اما آژانس انرژی اتمی نیز در گزارشی به فعالیت های هسته ای ایران طی چند ماه اخیر اشاره کرده است. آژانس در گزارش فصلی خود اعلام کرده که در طول سه‌ماه گذشته تنها چهار سانتریفیوژ جدید غنی‌سازی در تاسیسات نطنز آغاز به کار کرده و در این مدت سانتریفیوژ تازه‌ای در تاسیسات غنی‌سازی فردو آغاز به کار نکرده است. آمانو در این گزارش، از چارچوب همکاری‌ای که آژانس اخیرا با ایران امضا کرده است، به‌عنوان «گامی مهم» یاد کرده است. در خلاصه گزارش عدم‌انحراف در فعالیت‌های هسته‌ای ایران که تحت پادمان‌های آژانس است، هم تایید شده است. {اینجا}
پیش از این گزارش و طی هفته گذشته نیز یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران سفر کرد، نتیجه این سفر هم امضای تفاهم نامه‌ای میان علی اکبر صالحی و یوکیو آمانو بود که براساس آن ایران با بازدید آژانس از رآکتور آب سنگین اراک و معدن گچین موافقت کرد.{اینجا}، {اینجا}
/1729220