تعجب نکنید وقتی می‌بینید دهها هزار نفر برای چیزی پول می دهند یا هزینه می‌کنند که با کمی تلاش می‌توانند به نسخه‌ای از آن به صورت رایگان دست پیدا کنند. مفهوم خدمات ارزش افزوده موبایلی در ایران شاید سابقه‌ای بیش از دو یا سه سال نداشته باشد، اما آمارها و ارقام سرفصل نوینی از کسب و کار را به نمایش می گذارد.
مشاهیر فوتبال، فیلم‌های سینمایی، نوسانات بازار، طب سنتی، توصیه‌های پزشکی، خنده ها و لبخندها و ... عناوینی هستند که در کنار چند صد عنوان دیگر موضوعات ارائه و فروش محتوا را بر روی شبکه موبایلی کشور به دست آورده‌اند و هزاران بسته خبری چاشنی صبحگاه و شامگاه پیامک ها و MMSهای ارائه شده بر روی شبکه موبایلی کشور نزد دارندگان سیم کارت‌های موبایل است.
نگارنده با نگاهی کنجکاوانه راز شکل‌گیری کسب و کار موجود را فراتر از تجربه‌های جهانی در نسخه ایرانی خدمات ارزش افزوده یا به اصطلاح فروش محتوا و تجارت تازه متولد شده تولید و خرید و فروش محتوا می‌داند، تجارتی که در ارائه موبایلی خود شکل جدیدی از مالکیت معنوی را به نمایش گذاشته است.
برای اینکه نقطه عزیمت مناسبی بیابیم، بهتر است با یک تعریف ساده به معرفی خدمات ارزش افزوده موبایلی بپردازیم:
خدمات ارزش افزوده موبایلی عبارتند از سرویسهایی که در هسته اولیه شبکه دیده نشده ولی به کمک آنها، ارزش و قابلیت بیشتری به سرویس ارائه شده بخشیده شود. به طور کلی خدمات ارزش افزوده تلفن همراه به هر سرویسی اطلاق می‌شود که فراتر از خدمات مکالمه صوتی باشد. این گونه از خدمات این امکان را در اختیار اپراتورهای مخابرات سیار قرار می‌دهد که منبع درآمد دیگری برای خود فراهم کنند.
مثال‌های بارز خدمات ارزش افزوده، فروش اطلاعات و محتوا از طریق پیامک و تصویر و فایل‌های صوتی از طریق MMS است.
چرایی ضریب نفوذ اینگونه خدمات و موفقیت در فصلی کوتاه مدت را باید در مفاهیمی چون ضریب نفوذ موبایل و سهولت استفاده از آن، در برابر دیگر رسانه ها نزد مردم دانست.
آخرین آمار منتشر شده حاکی از تفاوت چشمگیری میان ضریب نفوذ موبایل و ضریب نفوذ اینترنت است، اما این همه داستان نیست، در دسترس بودن همیشگی موبایل، شروع کننده بودن امکانات موبایلی در تعامل با مشترک و استفاده آسان از امکانات موبایلی از دیگر دلایل رویکرد عموم مردم به استفاده از این رسانه است.
از سوی دیگر، واقعیت گلوگاه پرداخت مالی در کشور همچنان یکی از آزاردهنده‌ترین موانع رشد کسب و کار محسوب می‌شود هرچند که شبکه شتاب و پرداخت‌های الکترونیک تحت وب رو به رشد است اما همچنان در بستر فرهنگی اینگونه مبادلات مالی شاهد عقب‌افتادگی‌های جدی هستیم. بدیهی است گزینه‌های سهل‌الوصول‌تر توسط ظرفیت شبکه موبایلی کشور یعنی دارندگان سیم‌کارت‌های موبایل محقق شده است، با این کیفیت که یک شهروند خریدهای خود را انجام داده و تمام ریز خریدهای خود را از طریق یک قبض ماهانه یا دوماهانه که میتواند قبض موبایل باشد یکجا پرداخت می‌کند.
اپراتور‌ها و دارندگان شبکه های بزرگ و چندمیلیونی در کشور با علم به این نیاز نهفته در بستر کسب و کار در روند توسعه خود به Money Collecting (تبادلات مالی محیط کسب و کار بر بستر خدمات ارزش افزوده) اقدام می‌کنند. گو اینکه یک سر معامله نیز هستند و شرکت‌های واسطه با سهم‌بری از فرآیند تولید، توزیع و بازاریابی بستر جدیدی از کسب و کار را به وجود میآورند.
به اعتقاد نگارنده مفهوم پرداخت آسان مالی در کنار بازاریابی هدف‌مند که طبیعی‌ترین امکانی است که یک اپراتور موبایل در اختیار دارندگان محتوا قرار می دهد مقدمات شگفتی خلق یک کسب و کار بزرگ به حساب می آید و از این جا به بعد مفهوم دروازه بانی محتوا به عنوان شاخص اصلی بازاریابی فروش محتوا پا به عرصه حضور می‌گذارد.
تعریف دروازه بانی محتوا Content Gatekeeping :
محتوا و رویدادها پیش از اینکه به گوش و یا منظر نگاه ما برسند، از صافی هایی عبور می کنند که بر آنها اثر می گذارند. مسکوت گذاشتن بخشی از محتوا، گفتن بخشی از واقعیت یا تحریف آن، بزرگ و کوچک کردن رویدادها، انتخاب زمان و شیوه تنظیم و آرایش مطالب یا حتی نوع رسانه حامل پیام، محتوا را در چنبره ای از کنش و واکنش های گوناگون قرار می دهند. افزون بر این، مواردی همچون گرایش های شخصی و سلیقه ای فردی یا سازمانی، منافع گروهی، محدودیت های مکان و زمان، محدودیت فرصت تصمیم گیری، تکنیک های خاص تولید محتوا و... نیز از عواملی هستند که بر جریان عرضه محتوا و فروش محتوا تأثیر می گذارند.
به فرآیندی که در آن، این اثرگذاری ها صورت می گیرد و در نتیجه، میلیاردها محتوا، خلاصه و جمع و جور و خُرد و به صدها پیام تبدیل شده و به اشخاص معین در یک زمان معین می رسند، اصطلاحاً «دروازه بانی محتوا» گفته می شود. به عبارت دیگر، دروازه بانی را می توان چنین تعریف کرد: «فرآیند گسترده‌ای از کنترل اطلاعات شامل تمام جنبه های رمزگذاری پیام، ممانعت از نشر، انتقال، شکل دهی، ارائه و عرضه، تکرار، زمان بندی در طول مسیر انتقال از منبع به گیرنده».
بنابراین، مفهوم دروازه بانی به ویژه در وسایل ارتباط جمعی، همه شکل های کنترل اطلاعات را دربرمی گیرد و شامل مواردی است که به گونه ای به تصمیم گیری به ویژه درباره آوردن یا حذف یک خبر باز می گردد. به همین دلیل، می توان دروازه بانی را در همه مواردی چون: گزینش، شکل دهی، عرضه، زمان بندی، محدود سازی، تکرار یک پیام و...، بررسی کرد و ردّ پای آن را یافت. مفهوم تدوین در چارچوب دروازه بانان، مفهوم ملموسی برای تولیدکنندگان محتوا است. آنان هم خود در معرض انتخاب محتوا قرار می گیرند و هم می توانند، آن را در مورد دیگران به کار برند.
با نگاهی دقیق تر، شاید بتوان مدعی شد که فرآیند دروازه بانی، فرآیند خلق واقعیت های اجتماعی است؛ زیرا اگر یک رویداد به وسیله دروازهبان محتوایی که ما از آن استفاده می کنیم، رد بشود، آن رویداد جزو واقعیت های اجتماعی ما نخواهد شد، ولی اگر یک رویداد از دروازه بگذرد و منتشر شود، نه تنها برای ما به عنوان مخاطب، به واقعیتی اجتماعی تبدیل می شود، بلکه به شدت بر جهان بینی ما نیز اثرگذار خواهد بود.
در واقع آن چیزی که یک محتوا را شایسته فروش و ارائه می‌کند، فرآیند دروازه‌بانی محتواست که شامل ریزتکنیک‌های فراوانی است که در بخشی از این نوآوری و ابداعاتی وجود دارد که به نظر می‌رسد فرهنگ کسب و کار موضوع، زادگاه چنین فرآیندهایی بوده است.
در این نوشتار به شکل خلاصه به این موضوعات پرداخته شد، بدیهی است نگارنده مجالی بیشتر جهت ترسیم فرآیند تولید، عرضه و فروش در کسب و کار محتوا نیازمند است.
* کارشناس ارشد کارآفرینی و کسب و کار
3939