فرایند تدوین طرح و جمع آوری امضا در مجلس چگونه است؟/جدولی از طرح‌های مصوب مجلس در سال 92

رضا الیاسی: از ابتدای فعالیت دولت یازدهم مضووع جمع آوری امضا برای طرح های مختلف در مجلس به یکی از مسائل اصلی محافل سیاسی کشور تبدیل شده است و به طور مثال بارها اخباری درباره جمع آوری امضا برای استیضاح تعدادی از وزیران و یا طرح سوال از آنها مطرح شده است.

یکی از ابزار قانونی نمایندگان مجلس جمع آوری امضا برای تدوین طرح درباره موضوع های مختلف از جمله طرح​های اصلاحی قوانین عادی، طرح​های نوین برای قانون گزاری در مواردی که خلا قانونی داریم، استیضاح وزیران، طرح سوال از وزیران و رئیس جمهور، تحقیق و تفحص از نهادهای مختلف و ... است.

جمع آوری امضا برای تدوین طرح طی سال های گذشته امر رایجی است که در میان نمایندگان مطرح بوده و بارها و بارها شاهد اقدام نمایندگان برای تدوین طرح های مختلف و جمع آوری امضا برای ارائه آن یا ارائه بیانیه و ... هستیم.

نحوه تدوین طرح در مجلس

آیین نامه داخلی مجلس به صراحت درباره نحوه تنظیم طرح های مختلف توضیحات لازم را ارائه کرده و در حقیقت دست نمایندگان برای این موضوع کاملا باز است و می توانند با استفاده از این ابزار قانونی به راحتی یک طرح را به صحن علنی مجلس ارائه کنند. بر اساس ماده 131 آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی طرح‌هاى قانونى با امضاء و ذکر نام حداقل پانزده نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس جلسه تسلیم مى​‏شود و پس از اعلام وصول و قرائت عنوان آن توسط رئیس یا یکى از دبیران، در همان جلسه به کمیسیون​‏هاى مربوط ارجاع می​شود.

این طرح​ها پس از ارجاع به کمیسیون‏​هاى ذى‏ربط چاپ و توزیع و نسخه‏​اى از آن توسط رئیس براى وزیر یا وزیران مربوط ارسال می​گردد. طرح‌ها نیز همانند لوایح، باید داراى موضوع و عنوان مشخص باشند و دلایل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه به وضوح درج شود و همچنین داراى موادى متناسب با اصل موضوع و عنوان طرح نیز باشد.

انصراف از امضا

در این میان بارها مشاهده شده است که برخی نمایندگان با انصراف خود از پیگیری طرح و پس گرفتن امضای خود آن طرح را از حد نصاب انداخته و ادامه بررسی آن را لغو کرده اند. این موضوع در بررسی طرح استیضاح وزرا یا سوال از رئیس جمهور بویژه در دولت قبل، خبرساز شده بود. تا آنجا که منجر به اصلاح آیین نامه داخلی مجلس شد.

بر اساس ماده 133 آیین نامه داخلی مجلس، پس از اعلام وصول طرح قانونى، چنانچه جمعى از امضاءکنندگان تقاضاى کتبى استرداد آن را بنمایند به‌طورى که امضاءکنندگان باقى مانده کمتر از پانزده نفر گردند، درصورتى که تقاضاى استرداد قبل از تصویب کلیات باشد طرح مسترد و گزارش آن به مجلس داده خواهد شد و در صورتى که کلیات به تصویب رسیده باشد پس از توضیح یک نفر از تقاضاکنندگان و صحبت یک نفر مخالف، هریک به مدت ده دقیقه با تصویب مجلس، طرح قابل استرداد می​باشد.

نظر قانون درباره کمیت طرح‌های تدوینی نمایندگان

عبدالرضا مصری سخنگوی هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرگزاری خبرآنلاین می​گوید برابر قانون وقتی امضای 15 نماینده پای طرحی باشد، طرح به لحاظ قانونی می تواند در صحن مطرح شود. مجلس نمی تواند مانع هیچ طرحی و لایحه ای شود که قانونا به مجلس می آیند. در واقع هیات رئیسه نمی تواند در مقابل تهیه طرح ها و به راه افتادن آنها در مجلس ایستادگی کند.

نماینده مردم کرمانشاه در مجلس شورای اسلامی معتقد است تکلیف طرح ها را مجلس و صحن علنی تعیین می کند و نمایندگان هستند که با رای مثبت یا منفی یا ممتنع خود به طرحی به آن وجه قانونی می دهند.

وی با بیان این که ارائه طرح​های بیشتر به صحن مجلس نشان دهنده فعال بودن مجلس است، می گوید: زمانی که دولت تازه ای روی کار می آید تا زمانی که مستقر شود و به شرایط کشور تسلط پیدا کند، این نمایندگان هستند که باید شرایط کشور را رصد کنند و متناسب با آن طرح هایی را به مجلس ارائه دهند. لذا کمیت طرح ها در قانون مطرح نشده است و این اختیار به هیات رییسه داده نشده که طرح و لوایح را حذف کند. این نمایندگان هستند که با رای خود در صحن آن را تعیین تکلیف می کنند.

اما موضوعی که گاهی در فضای سیاسی و رسانه​ای جامعه مطرح می شود این است که آیا نمایندگان با مطالعه کامل طرح پیشنهادی همکاران خود را امضا می کنند یا این امضا به واسطه همسو بودن گرایش های سیاسی با نویسنده طرح است؟

به طور مثال در زمان جمع آوری امضا برای طرح سوال و یا استیضاح وزیران این شائبه همواره ایجاد شده است که امضای نمایندگان به دلیل همسو بودن گرایش های سیاسی با نویسنده طرح بوده است؟ البته خود امضا کنندگان همواره این موضوع را تکذیب کرده اند ولی این تکذیب نیز نتوانسته آنچنان که باید این شائبه را از بین ببرد.

نحوه جمع آوری امضا

الهیار ملکشاهی رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره تدوین طرح ها در مجلس می گوید: بر اساس قانون اساسی مجلس برای قانون گذاری باید لوایح دولت و طرح های نمایندگان را مورد بررسی قرار دهد. تدوین طرح از سوی نمایندگان امری طبیعی است و از وظایف و اختیارات آنها است. نمایندگان با توجه به ضرورت های جامعه طرح های متناسبی را تنظیم می کنند که در صحن علنی مجلس به ادامه رسیدگی به آن رای می دهند.

ملکشاهی گفت: همانطور که گاهی لوایح ایراد زیادی دارد و اصلاح آن زمان بر است، طرح ها هم ممکن است با ایراداتی تدوین شده باشند. در صحن علنی مجلس این ایرادها مطرح می شود و یا ایرادها برطرف می شود و یا این که نمایندگان به کلیات آن طرح رای نداده و طرح را از دستور کار خارج می کنند.

رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس همچنین درباره نحوه جمع آوری امضا برای طرح ها گفت: راه خاصی برای جمع آوری امضا وجود ندارد و به هر طریقی ممکن است امضا جمع آوری شود. ممکن است طرحی برای جمع آوری امضا در کمیسیون و یا لابی​های مجلس مطرح شود.

سرانجام طرح‌ها

نمایندگان مجلس در میان بررسی لایحه های ارائه شده ا سوی دولت در سال 92 طرح های متعددی را نیز مورد بررسی قرار داده اند که در نهایت 17 طرح به قانون تبدیل شده که از جمله آنها می توان به قانون تامین کالاهای اساسی برای اقشار آسیب پذیر، قانون پیگیری حقوقی - سیاسی نقش و دخالت آمریکا و انگلیس در کودتای 28 مرداد 1332 علیه دولت ملی ایران و قانون تعیین تکلیف تامین اجتماعی اشخاصی که ده سال و کمتر حق بیمه پرداخت کرده‌اند؛ اشاره کرد.

نکته قابل توجه این است که بسیاری از نمایندگان به طرح هایی که با انگیزه سیاسی تنظیم می شود تمایلی نشان نمی دهند و اکثر این طرح ها حتی به صحن علنی مجلس نیز نرسیده و یا در صحن علنی مجلس رد می شود.

در جدول زیر طرح هایی که در سال 92 به قانون تبدیل شده آمده است:

جدول نتایج آماری مصوبات مجلس در سال 1392

توضیح جدول:

*طرح های مسترد شده برای بررسی دقیق تر به کمیسیون و لوایح مسترد شده برای بررسی دقیق تر به دولت بازگردانده می شود.

**طرح ها و لوایحی که کلیات آنها در صحن علنی مجلس رای نیاورند به طور کلی از دستور کار مجلس خارج می شوند.

نکته قابل توجه این است که در میان 37 لایحه و طرح مسترد شده، رد شده و یا بایگانی شده در سال 92 که بنا به دلایلی بررسی آنها نهایی نشده است؛ 27 طرح وجود دارد که نشان می دهد یا در تنظیم طرح ها دقت لازم و کار کارشناسی مکفی برای اقناع نمایندگان صورت نگرفته و یا این که در کمترین زمان اقدام به ارائه طرح نموده که این موضوع باعث کاهش کیفیت آنها شده است.

/29295