هادی معیری نژاد- شکوه شهر باستانی شوش از اولین تمدنهای مطالعه شده بشری در میان رودان و شمال خلیج فارس آغاز شده و تا اواسط دوران هخامنشی و حتی در دوران سلوکی ادامه داشته است.
این شهر پایتخت زمستانی امپراطوری هخامنشی بوده است اما در زمان تمدن عیلامی که قبل از تمدن ماد در منطقه شمال خلیج فارس و همجوار با میان رودان میزیستند به شکوه و جلال رسید.
تمدن عیلامی گرچه تمدنی آریایی نیست اما تمدنی سامی نژاد هم نبوده است و محصولات فرهنگی مانند خط و سازه های مهندسی خاص خود را داشتند که البته بسیار تحت تاثیر رقیب خود سومریان بودند که آنها نیز غیر آریایی و غیر سامی بودند اما خط و نوشتار از آنجا آغاز شد. اما این تمدن در کشاکش صدها ساله با تمدن آشور توسط آشور بنی پال شکست خورده و شهر شوش فتح و ویران می شود.
در دوران مادها گرچه شکست سختی به آشوریان وارد و تقریبا آنها را در قبایل کوچک تر مستحیل می کنند اما شوش به جلال باستانی خویش نمی رسد تا دوره هخامنشیان که خشایارشا شوش را پایتخت سیاسی خود قرار می دهد.
زن عیلامی و ندیمه اش، لوور
در فیلمهایی که هالیوود درباره این دوران ساخته است مانند "شبی با پادشاه "و حتی فیلم "300 "از شوش به عنوان کلانشهری پر جلال و جبروت نام برده می شود که در جهان یگانه بوده است و در تصاویر گرچه اغراق شده اما شهری دارای پیشرفته ترین فنون مهندسی شهرسازی در دوران خود تصویر شده است.
متاسفانه علیرغم اغراق مثبت صنعت سینمای هالیوود به این شهر ما ایرانیان چندان نسبت به شوش مهربان نبودیم و این کهن ترین کلانشهر دنیا هنوز در صف ثبت جهانی و بهره مندی از این امتیاز است.
کاخ خشایارشاه، فیلم شبی با پادشاه
شمال دشت خوزستان که محل ورود سه رود کارون کرخه و دز به این دشت رسوبی و حاصلخیز است محل مناسبی برای استقرار بشر اولیه بوده‌است، که به تازگی با تکثیر نباتات و اهلی کردن حیوانات آشنا شده بود. در ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد آنها با احداث آبراه‌ها و سدهایی مشکل آبرسانی را حل نمودند. باستان شناسانی همچون گیرشمن و ژان پرو بقایای ساختمانهای عظیمی را در تپه‌های شوش کشف کردند که نشان از اهمیت این تپه‌ها در منطقه می‌دهد
فرانسوی ها و تاراج شوش
فرانسوی ها از دیرباز علاقه خاصی به این منطقه از کشورمان داشتند به نحوی که موزه لوور از برکت وجود این منطقه در قسمت تمدنهای باستانی خود گوی سبقت را از همگنانش ربوده است.
قلعهٔ شوش قلعه‌ای است که توسط ژاک دمورگان فرانسوی برای سکونت باستان‌شناسان فرانسوی در نزدیکی آرامگاه دانیال نبی در شوش بر روی تپه‌ای تاریخی بناشده‌است. از مهم‌ترین آثار بدست آمده از این تپه‌ها، می‌توان به مجمسهٔ معروف ملکه ناپیر اسوستون، لیوان مشهور سفالی شوش به رنگ نخودی و نقش بزکوهی و قانون حمورابی اشاره کرد. این قلعه دارای نقشه‌ای قرون‌وسطایی است و توسط فرانسویها با استفاده از نیروی کار ایرانی و نظارت خاندان فیلی که امنیت ساخت را بر عهده داشتند و حاج مصطفی دزفولی ساخته شده است. ساخت قلعه با استفاده از آجرهای کاخ داریوش هخامنشی (کاخ آپادانای شوش) و تعدادی از آجرهای منقوش به خط میخی چغازنبیل که ناشی از تخریب قسمتهایی از این بناها بوده انجام شده است.
سر ستون کاخ آپادانا ،لوور
کاخ آپادانای شوش قصر زمستانی شاهان هخامنشی بوده‌است. این کاخ به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در شوش (شهر باستانی) روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. دیوارهای کاخ از خشت و ستون‌های آن از جنس سنگ است. کاخ داریوش واحدهای مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذیرایی و همچنین سه حیاط مرکزی دارد. دیوارهای داخلی کاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌های سپاه جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی مزین بوده‌اند که بقایای به‌جای‌ماندهٔ آنها در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شوند.
در سال 1880میلادی، یک گروه از باستان شناسان فرانسوی این کاخ را از دل خاک بیرون کشیدند و ستون‌ها و سرستون‌های کاخ را با اره بریدند و به فرانسه منتقل کردند و امروزه در شوش، فقط چند زیرستون وجود دارد و کاخ به شکل سابقش وجود ندارد. بیش‌تر اشیا خارج شده، اکنون در موزه لوور نگهداری می‌شوند.
آرامگاه دانیال نبی
این بقعه در ساحل شرقی رودخانه شائور، رو به روی تپه ارگ، واقع و مدفن یکی از پیامبران بنی اسرائیل (دانیال) است که در تورات یک کتاب با دوازده باب به او اختصاص دارد.بقعه شامل دو حیاط است که دور تا دور آنها حجره ها و ایوان هایی ساخته شده است.
چغازنبیل
اولین اثر ثبت شده جهانی ایران در این منطقه قرار دارد و مربوط به تمدن عیلامی است
زیگورات نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلام (عیلامی‌ها) و در حدود 1250پیش از میلاد ساخته شده‌است. چغازنبیل بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی)قرار دارد. این سازه در 1979 اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین‌المللی برای آن ارزش استثنائی و جهانی قایل است.
خاورشناسان زیگورات شوش را نخستین ساختمان مذهبی ایران می دانند. این نیایشگاه توسط اونتاش گال ،پادشاه بزرگ ایلام باستان، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شوش،ساخته شده‌است. مکان جغرافیایی زیگورات چغازنبیل در 45کیلومتری جنوب شوش ، در نزدیکی منطقه باستانی هفت‌تپه است.
ثبت جهانی شوش در صف طولانی انتظار
محوطه تاریخی قرار است در سال 2015 به فهرست میراث جهانی ایران در یونسکو اضافه شود. ایران فرصت دارد تا زمان رسیدن ارزیابان یونسکو در دو ماه آینده، محوطه تاریخی شهر شوش را به استاندارد‌های جهانی یک محوطه تاریخی برساند. در غیر این صورت ثبت میراث تاریخ 7000 هزارساله ایرانیان در شوش، در صف طولانی 48 اثر در انتظار ثبت قرار خواهد گرفت.
این در حالی است که هر کشور در هر سال تنها یک اثر را می‌تواند به عنوان میراث تاریخی به رای اعضای سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) بگذارد.
لایه‌نگاری‌های باستان‌شناسی در تپه‌شاهی شوش وجود 15 شهر تاریخی را ثبت کرد که حاکی از تمدن و شهرنشینی عیلامیان بود. هر یک از این لایه‌ها یک یا چند دوره تاریخی را مشخص می‌کنند که لایه‌های پانزدهم تا نهم مربوط به دوران‌های مختلف عیلامی است؛ لایه هشتم مربوط به دوره هخامنشیان است و لایه هفتم به زمان سلوکیان می‌رسد.
لایه ششم و پنجم این شهر متعلق به اشکانیان است و لایه چهارم تمدن ساسانیان را در این شهر ثابت می‌کند و در نهایت لایه های سوم و دوم و اول به دوران اسلامی می‌رسد؛ تپه آکروپل نیز که قلعه شوش روی آن بنا شده است، دارای 27 لایه باستان شناسی است.
استان خوزستان تاکنون معبد چغازنبیل و سازه‌های آبی شوشتر را در فهرست میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) به ثبت رسانده است.
4646