حسام سرفرازیان: با نگاه به آنچه که در لوزان و گفتگوهای هسته‌ای به دست آمد و امیدی که دست یابی به تفاهم و رفع تحریم‌ها ایجاد شده است، هر روز شاهد اظهاراتی در خصوص تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در بازار بورس ایران هستیم. حضور این سرمایه‌گذاران در نگاه نخست مفید و حایر اهمیت است و نوید ورود نقدینگی جدید را می‌دهد، اما مخاطراتی هم در آن نهفته است که اگر به آن‌ها توجه نشود، امکان ایجاد مشکلات بزرگی در آینده وجود خواهد داشت. این مشکلات را می‌توان در محورهای زیر دسته‌بندی کرد:
1- نرخ ارز ثابت
مهم ترین مشکلی که در خصوص ورود سرمایه خارجی وجود دارد، نرخ برابری ارز است که در ایران واکنشی نسبت به نرخ تورم ندارد و تا پیش از سال 1391 به صورت دستوری توسط بانک مرکزی معلوم می‌شد. پس ازجهش قیمت ارز در سال 91 باز هم نرخ ارز توسط بانک مرکزی کنترل می‌شود. با این وضعیت، سرمایه‌گذاران خارجی در هنگام خروج از بازار ایران سود کسب کرده و نیز از تورم ایران در امان مانده‌اند و آنچه برای ما باقی می‌ماند، تنها از دست دادن ارز و ثروت ملی است.
2- واکنش سرمایه‌گذاران خارجی به ریسک سیاسی داخلی
تلاطم محیط سیاسی داخلی و وجود ریسک سیاسی برای بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی پذیرفته شده است، اما برای سرمایه‌گذار خارجی به دلیل عدم شناخت کافی و نیز رعایت اصول محافظه‌کاری، رفتار متفاوت از خود نشان خواهد داد و در هنگام احساس بروز خطر با خارج کردن ناگهانی سرمایه خود شوک شدیدی به بازار وارد می‌کنند.
3- اثر ریسک‌های کشور مبدا سرمایه
اکثر سرمایه‌گذاران خارجی دارای پرتفوی سرمایه‌گذاری در کشور خود نیز هستند و با توجه به ریسک‌های موجود در کشورشان، رفتارهای متفاوتی در سرمایه‌گذاری نشان می‌دهند. این تغییر رفتار می‌تواند سبب تسری ریسک کشور مبدا سرمایه به کشور سرمایه‌پذیر شود.
4- خروج ناگهانی سرمایه و اعمال قدرت در کشور سرمایه‌پذیر
پر رنگ شدن حضور سرمایه‌های خارجی علاوه بر امکان خروج ناگهانی سرمایه‌های وارد شده و ایجاد فشار و بحران در بازار بورس، می‌تواند در انتخاب اعضای هیات مدیره شرکت، ایجاد رقابت‌های ناسالم، مقابله با تصمیمات سیاسی نیز تاثیرگذار باشد و تبدیل به عاملی برای وارد کردن فشار بر کشور سرمایه‌پذیر شود.
با توجه به مواردی که اشاره شد، ضروری است در بحث ورود سرمایه‌گذار خارجی نباید دچار ذوق‌زدگی شده و بدون اندیشیدن راجع به مخاطرات احتمالی و یافتن راهکار‌ها لازم، بازار خود را بر روی سرمایه‌گذاران خارجی باز کنیم. لازم است که متولیان بازار سرمایه و در راس آن وزارت اقتصاد و سازمان بورس و اوراق بهادار به نحوی مقررات لازم را تدوین کنند که در عین بهره‌مندی از مزایای حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بازار سرمایه، از خطرهایی که می‌توانند ایجاد کنند، تا حد امکان کاسته شود و آنچه که در دهه 90 میلادی بر سر بورس‌های شرق آسیا پیش آمد، برای بورس ایران به وجود نیاید.
* کارشناس ارشد مدیریت مالی
3939