در روز ۱۶ آذر سال ۱۳۰۶ جمعیتی به نام نشر معارف گیلان که هدف آن ساخت کتابخانه ملی بود تشکیل شد و سرانجام در روز پنجشنبه ۱۹ مهر ۱۳۱۳ هم‌زمان با جشن هزاره فردوسی کتابخانه مذکور گشایش یافت. احداث این بنا هم‌زمان با ساخت و ساز یک سلسله ابنیه اداری و عام‌المنفعه در شمال ایران در دوره عهد پهلوی اول انجام گرفت و نوع معماری آن تقلیدی از معماری شرق اروپا می‌باشد.
ﮔﺮﭼﻪ در ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻨﺎي ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم آن ﻣﻌﻄﻮف ﮔﺸﺘﻪ وﻟﯽ ﺳﺮ در اوﻟﯿﻪ ﺑﻨﺎ در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮﺑﯽ و ﺗﺰﯾﯿﻦ ﺳﺘﻮﻧﭽﻪﻫﺎي ﺟﺎنﭘﻨﺎه اﻃﺮاف راهﭘﻠﻪﻫﺎ از ﻧﻤﻮدﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻣﺮوز ﭘﺲ از اﻟﺤﺎق ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اوﻟﯿﻪ و اﺣﺪاث ﺳﺘﻮنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﺎقﻫﺎﯾﯽ ﻫﻼﻟﯽ دارﻧﺪ ﻧﻤﺎي ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﯾﻦ ﺟﺒﻬﻪ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪه. ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﻃﺎقﻫﺎ و در ﺑﯿﻦ ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎي ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﯽ در ﭘﻨﺞ ﮐﺎدر ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎ ﮐﺎﺷﯽﻫﺎي ﻫﻔﺖ رﻧﮓ ﺷﻤﺴﻪﻫﺎﯾﯽ ﭘﺪﯾﺪ آورده و ﻧﻤﺎي ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ را آراﺳﺘﻪاﻧﺪ در آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺎدر ﻣﻨﺘﻬﯽاﻟﯿﻪ ﻏﺮﺑﯽ درون ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺎﺷﯽﮐﺎري ﻧﺎم ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﯽ رﺷﺖ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
این کتابخانه دارای ۱۵۰ هزار جلد کتاب چاپی و ۱۷۵۰ جلد کتاب خطی است که برخی از آنها منحصر به فرد هستند. تعداد اعضای آن ۲۰۰۰۰ نفر است و روزانه به طور متوسط ۱۵۰۰ نفر از این کتابخانه استفاده می‌کنند. مجموعه مطبوعات قدیم گیلان، تعدادی تابلوی نقاشی و اسناد و مدارک خطی، از اقلام برجسته این کتابخانه مردمی است. بیشتر مراجعان کتابخانه را دانش‌پژوهان، دانشجویان و دانش‌آموزان سال آخر دبیرستان تشکیل می‌دهند.
شایان ذکر است کتابخانه ملی رشت در ورودی خیابان علم‌الهدی جنب ساختمان شهرداری رشت قرار دارد.