محبوبه عمیدی: به نظر می‌رسد لغو طرح پیشنهادی ناسا جهت تمدید مأموریت‌های ارسال فضانوردان به کره ماه توسط باراک اوباما، رئیس‌جمهور فعلی ایالت متحده ، تکمیل بخش‌های عمده و حیاتی ایستگاه فضایی بین‌المللی و پایان قریب‌الوقوع پروازهای شاتل دوران رکود تازه‌ای را برای برنامه فضایی ایالات متحده رقم بزند.
در تحقیق مشترکی که توسط ناسا و با همکاری کاخ سفید در زمینه این تصمیم سرنوشت‌ساز در زمان نیکسون تهیه شده، اسناد و مدارک نشان می‌دهند این سازمان اوایل سال 1985 / 1364 از رئیس‌جمهور وقت تقاضا کرد تا ساخت یک ایستگاه فضایی عظیم با گنجایش حدود 100 فضانورد را برای پشتیبانی از سفرهای آتی بشر به کره ماه و مریخ تأیید کند.
جاه‌طلبی ناتمام ناسا
ناسا پس از 40 سال تلاش ناموفق، برگزاری بیش از 21 جلسه کنگره و ارائه این برنامه فضایی به 7 تن از رؤسای‌جمهور آمریکا این‌بار به سراغ باراک اوباما آمده تا او و مشاورانش، مأموریت‌های انسانی به کره مریخ یا ماه را ارزیابی کنند و شاید بخت با ناسا یار باشد و دوران طلایی دیگری پس از جادوی آپولو تکرار شود.
اما به نظر می‌رسد حق با جرج ام.لو، مدیر فقید برنامه فضاپیمای آپولو باشد که آن زمان با تأسف اعلام کرده بود: « دیگر، هرگز آپولویی وجود نخواهد داشت».
بودجه‌ای که دولت باراک اوباما برای هزینه‌های تحقیقاتی ناسا در سال 2011 / 1390در نظر گرفته، این سازمان را ناچار می‌کند باز هم «تفکر دوران آپولو» را کنار بگذارد و برنامه ارسال فضانوردان به فضایی دورتر از مدار زمین که حدود 40 سال است به واسطه سیاست‌های کاخ سفید عقیم مانده، باز هم بی‌نتیجه بماند. اما این‌بار بر خلاف دوران نیکسون، دولت اوباما دارد تلاش می‌کند از تصمیمات تازه دیگری که در حیطه فناوری ملی فضایی ایالات متحده و در مورد کاوش کره مریخ و ماه گرفته می‌شوند، به عنوان بخشی از سیاست فضایی تدوین‌شده این دولت حمایت کند.
در این میان یادگاری هم از طرح ایستگاه عظیم فضایی با گنجایش 100 فضانورد باقی خواهد ماند، این ساختار با تغییرات بنیادی و شالوده فضایی به ایستگاه سوخت‌گیری شاتل‌ها و فضاپیماهایی تبدیل خواهد شد که به مأموریت‌هایی ورای کره ماه و مدار زمین اعزام خواهند شد.
علاوه بر این، ناسا به دنبال تأمین منابع مالی برای ساخت یک ایستگاه فضایی جدید در مدار زمین است که به مراتب وسیع‌تر از ایستگاه فضایی بین‌المللی باشد.
بخش‌های متعددی برای این ایستگاه فضایی عظیم در نظر گرفته‌شده که می‌تواند محل استقرار و پرتاب نسل جدیدی از موشک‌های 2 مرحله‌ای سرنشین‌دار ساترن5 به مقصد ماه باشد. این موشک‌ها پیکر‌بندی سومی هم شامل اطاقک ثابت مجهزی دارند که به آنها اضافه شده است.
عملیات ساخت و راه‌اندازی این ایستگاه عظیم فضایی بسیار زمان‌بر و پر هزینه‌تر از عملیات ساخت و تکمیل ایستگاه فضایی بین‌المللی موسوم به «آی.اس.اس» خواهد بود که از سال 1980 / 1359 آغاز شده و این هفته با پرتاب شاتل STS-130 که 32امین مأموریت فضایی این ایستگاه طی 10 سال اخیر است، پایان خواهد یافت.
آی.اس.اس تنها 6 خدمه دارد؛ اما جرم این ایستگاه بالغ بر 360 تن است و با طولی برابر یک زمین فوتبال آمریکایی به دور زمین می‌چرخد. این حجم از فضا، امکانات، محل‌های کار، اقامت و آرایه خورشیدی مورد نیاز این ایستگاه را که باید در فضا و برای حدود 100 خدمه تدارک شود، مقایسه کنید با فضای اندک آی.اس.اس و این‌که تنها برای 6 خدمه تدارک شده است.
رابرت مایو، مدیر بودجه دولت نیکسون هم زمانی که عظمت ایستگاه درخواست‌شده و حضور 100 خدمه در آن را از زبان ناسا شنید، نمی‌توانست به گوش‌هایش اعتماد کند.
کاخ سفید، سفر به فضا و وعده‌هایی که محقق نمی‌شوند
مطابق نظرات ال.پارکر تمپل، مورخ رویدادهای هوافضا، این مایو بود که راه حل تازه‌ای برای انجام این درخواست و در عین حال عدم تغییر بودجه ناسا پیشنهاد کرد. مایو گفت که می‌شود بدون افزایش این بودجه و تنها با تمرکز بر ساخت شاتل‌های جدید که می‌توانند میان زمین و ایستگاه فضایی در حرکت باشند، هزینه‌های ساخت این ایستگاه را به شکل چشم‌گیری در طول زمان کاهش داد و بنابراین باید اولویت این طرح عظیم با توسعه شاتل‌های فضایی باشد.
تمپل می‌گوید: «این تغییر رویه هوشمندانه باعث شد درخواست ایستگاه عظیم و پرهزینه فضایی به دورنمای نظری یک سیستم قمری کم‌هزینه و معلق گذاشتن طرح پیشنهادی توسط دولت یا لغو آن در طول زمان تبدیل شود». این اظهار‌نظر حاصل بخشی از تحقیق تمپل روی نقش دوران ریاست جمهوری نیکسون در تاریخ هوائی آمریکا و پیشرفت‌های نیروی هوائی این کشور است.
بررسی مستندات باقی‌مانده از آن زمان نشان می‌دهد، ناسا ساخت ایستگاهی کوچک‌تر و کم‌هزینه‌تر را به بهانه «بیش از حد محافظه‌کار بودن طرح» رد کرده است.
نقش آی.اس.اس در انجام سفرهای فضایی به کره ماه در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما هنوز هم تعیین‌کننده است، این ایستگاه همچنان برای تحقیق روی سفرهای علمی طولانی‌مدت به مریخ یا سایر کرات نقشی فعال خواهد داشت و می‌تواند برای بررسی و گسترش فضای قابل‌سکونت روی کره ماه یا مریخ کاربرد داشته باشد.
علاوه بر این دولت اوباما بودجه‌ای چندصد میلیون دلاری را هم به بخش تحقیقاتی ایستگاه فضایی بین‌المللی اختصاص داده است که حداقل تا سال 2020 / 1400 در اختیار این ایستگاه قرار خواهد گرفت و حدود 2 میلیارد دلار دیگر به به‌روزرسانی مرکز فضایی کندی تخصیص داده شده است. مدیران ناسا می‌گویند چنین بودجه‌ای در اختیار مرکز فضایی جانسون یا مرکز سفرهای فضایی مارشال قرار نخواهد گرفت.
ناسا حدود سی‌سال را از سال 1969 تا 1999 که ساخت و توسعه پروژه مشترک ایستگاه فضایی بین‌المللی به طول انجامیده، از دست داده است. از سال 1999 / 1378 تاکنون است که آی.اس.اس به عنوان پروژه مشترک میان ناسا، روسیه، اتحادیه اروپا، ژاپن و کانادا مورد استفاده قرار گرفته است. 10 سال دیگر هم صرف مراحل عملیاتی شاتل و آماده‌سازی زیرساخت‌های آی.اس.اس شده است. مدیران ناسا می‌گویند باید کاستی‌هایی از زمان ریاست‌جمهوری بوش را نیز به این تأخیرها و عقب‌ماندگی‌ها اضافه کرد.
مطابق این برنامه باز هم مریخ مقصد نهائی باقی خواهد ماند و محدودیت‌های جدید ناسا نیز به این عدم تغییر دامن خواهند زد. اما کاخ سفید هنوز امیدوار است راهی برای حضور فضانوردان روی سیارک‌های مدار زمین و ایجاد زیرساخت‌های تازه‌ای برای استقرار تلسکوپ‌های فضایی فراهم شود.
فوبوس، قمر مریخ می‌تواند هدف مناسبی برای این پژوهش‌های علمی و ایجاد زیرساخت مورد نیاز برای مطالعه اتمسفر مریخ باشد.
در زمان دولت بوش پدر و پسر، سیاست‌های فضایی تازه‌ای تصویب شد که به فضانوردان اجازه می‌داد ماه را به عنوان سکوی پرتاب به مریخ مورد استفاده قرار دهند. این جریان در زمان ریاست‌جمهوری ریگان نیز ادامه داشت، ولی جز آی.اس.اس، هیچ برنامه مشخصی برای سفر انسان به فضا توسط این دولت‌ها پشتیبانی نشد. به نظر می‌رسد در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما هم ناسا نمی‌تواند برای سفر انسان به فضا روی حمایت‌های مالی کاخ سفید حساب باز کند و تنها اگر بخت با این سازمان یار باشد، ناسا خواهد توانست از کمک‌های بخش خصوصی و توسعه‌دهندگان تجاری برای تحقق مجدد رؤیای آپولو استفاده کند.