بام خانه‌های ایرانی با بادگیر آذین می‌شد و گرمای طاقت‌فرسای تابستان را به خنکای بهار تبدیل می‌کرد. برای تاریخ‌دانان هم هنوز معلوم نیست اولین‌بادگیر در کدام نقطه ایران بنا شده و درحالیکه این سازه‌ها نماد تمدن ایران هستند، هنوز نامی از این شاهکار معماری بومی سرزمین‌مان در مؤسسه بین‌المللی یونسکو ثبت نشده است.
امارات در سودای ثبت بادگیرها
پیش ازاین دیگران درباره میراث معنوی و فرهنگی کشورمان ادعاهایی داشته اند مثل درخواست ثبت نان لواش از سوی کشور ارمنستان ، ورزش چوگان ، تار و حتی جنگل‌های هیرکانی و شب یلدا از سوی جمهوری آذربایجان ، ثبت قهوه‌خانه از طرف ترکیه و یا به یغما بردن شخصیت هایی چون مولانا و ملانصرالدین که سر وصداهایی به پا کرده بود.
سه سال پیش هم وقتی اماراتی‌ها در تلاش بودند با ثبت جهانی بادگیرها به‌نام خودشان، اثر فرهنگی دیگری از سرزمین‌مان را به‌یغما ببرند،مسئولان به یاد ثبت بادگیرهای کم‌نظیر کشورمان افتادند. آن زمان گفته شد مسئولان اماراتی از یک بادگیر رونمایی کرده‌اند و از فناوری ساخت آن در برخی مناطق گردشگری دبی بهره برده‌اند و سودای ثبت جهانی این بادگیرها را دارند. تا اینکه زنگ خطر به‌گوش مسئولان رسید و پارسال رئیس سازمان میراث‌فرهنگی خبر داد در حال تهیه پرونده ثبت جهانی فناوری بادگیرهای ایران است و به‌زودی این پرونده برای یونسکو ارسال خواهد شد.
پیش از این در پرونده ثبت جهانی باغ‌های ایرانی، بلندترین بادگیر جهان که در باغ دولت‌آباد قرار دارد، به‌ثبت رسیده بود و از مدت‌ها‌پیش دفتر ثبت جهانی میراث‌فرهنگی، طبیعی و ناملموس نیز مذاکراتی با فعالان مرتبط با این پرونده درباره بادگیرها انجام داده بود، اما سرانجام در روزهای منتهی به برگزاری اجلاس میراث ناملموس جهانی یونسکو2015 در کشور نامیبیا، پرونده «بادگیرها» از دستور کار یونسکو خارج شد تا به پیشنهاد این نهاد بین‌المللی، ایران آن را به‌صورت فراملی تهیه کند.
خیز برای تکمیل پرونده فراملی
پرونده ثبت بادگیرهای ایرانی، دو سال پیش به‌صورت «میراثِ در خطر و نیازمند پاسداری فوری» به یونسکو فرستاده شد تا در اجلاس میراث ناملموس جهانی یونسکو2015 بررسی شده و رأی جهانی‌شدن آن درصورت تأیید، اعلام شود، اما حالا که سه روز مانده به برگزاری این اجلاس، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی به ایسنا گفت: این پرونده چند روز قبل به پیشنهاد یونسکو از دستور کار اجلاس۲۰۱۵ خارج شد تا پرونده به‌صورت فراملی و در سطحی گسترده تهیه شود.
آن‌طورکه فرهاد نظری توضیح داده، در آن زمان این پرونده بیشتر روی بادگیرهای یزد متمرکز شده بود، بنابراین یونسکو پیشنهاد داد به سراسر ایران در این پرونده توجه و امکان پیوستن کشورهای دیگر به آن نیز بررسی شود. حالا با فرصت پیش‌آمده جهش دوباره امارات برای ثبت فناوری ساخت بادگیرها قابل پیش‌بینی است. هرچند مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی اطمینان داده که از دستور کار خارج‌شدن پرونده یونسکو هیچ احتمالی برای دست‌اندازی کشورهای دیگر ندارد، چون پرونده «بادگیرها» با نام ایران در سایت یونسکو ثبت شده است.
با توجه به‌اینکه براساس قوانین یونسکو، هرکشوری که تاکنون 10پرونده یا بیشتر را در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسانده، سهمیه ثبت جهانی آن از سالی یک پرونده به هر سه سال دو سهمیه تغییر پیدا کرده است و به‌همین‌دلیل ایران امسال سهمیه ندارد، ایران برای اجلاس سال2015 هیچ سهمیه‌ای در ثبت جهانی میراث ناملموس نخواهد داشت. علاوه‌بر این اجلاس سال2016 ایران دو پرونده چند‌ملیتی «نوروز» و پرونده «پخت نان‌های تخت» با چهار کشور آذربایجان، ترکیه، قزاقستان و قرقیزستان به‌صورت چند‌ملیتی در سال2016 را در دستور کار یونسکو دارد و بنابراین پرونده «بادگیرها» در سطحی گسترده‌تر به‌عنوان نماد معماری کشورمان برای سال2017 به یونسکو فرستاده خواهد شد.
45304