در ماه‌های اخیر تلاش برای گسترش روابط اقتصادی ایران و روسیه بسیار چشمگیر شده است اما به گفته رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه، که اعتقاد دارد روسها کمی «ناپز» هستند، مشکلات زیادی برای توسعه تجارت بین دو کشور وجود دارد. اسدالله عسگراولادی این حجم نه چندان زیاد تجارت ایران و روسیه را مدیون تلاش‌های ٢٥ساله اتاق مشترک می‌داند و ضمن گلایه از پیگیرنبودن مقامات روس برای حل مشکلات، از تصمیم برای دوبرابرکردن صادرات ایران به روسیه می‌گوید که با جایگزینی ریال و روبل به جای یورو و دلار، مسیر هموارتری در پیش خواهد داشت.
مدتی است که از رایزنی‌های تجاری دو کشور می‌گذرد. در این مدت آیا تغییری در وضعیت تجارت ایران و روسیه به وجود آمده است؟
تجارت مستقیم با روسیه هنوز به صورتی که دلخواه ماست انجام نمی‌شود. چند اشکال ساختاری با آنها داریم که هنوز حل نشده است. اخیرا وزیر صنعت و تجارت روسیه که به ایران آمده بود، قول داد مسئله را پیگیری کند. قبل از او هم رئیس‌جمهوری روسیه در ایران بود که او هم قول داد اما هنوز اتفاقی نیفتاده است.
مقامات روسی برای حل چه مسائلی قول مساعد داده بودند؟
یکی از مسائل به تعرفه مربوط می‌شود. روسها بر اساس قیمت‌گذاری خودشان تعرفه‌ها را اعمال می‌کنند؛ یعنی برای کالاهایی که به روسیه وارد می‌شود، قیمت‌هایی دارند و بر اساس همان، تعرفه را اعمال می‌کنند. مثلا اگر کالایی در ایران هزار تومان باشد و به روسیه صادر شود، آنها قیمت‌گذاری خودشان را در گمرک دارند و مثلا روی نرخ دو هزار تومان خودشان، تعرفه را اعمال می‌کنند که غلط است. با نرخ تصنعی و دیکته‌شده آنها، رقم تعرفه پرداختی دو برابر می‌شود.
این نرخ‌های تصنعی و دیکته‌شده برای واردات از همه کشورهاست یا فقط برای ایران اعمال می‌شود؟
برای همه کشورهاست اما روسها در هر بندر و هر استانی یک نرخ دارند. یعنی نرخ برای هر کشوری با توجه به اینکه از کدام ورودی استفاده می‌کند، متفاوت است. ما از بندر آستاراخان استفاده می‌کنیم و مشمول نرخ‌های تصنعی این استان می‌شویم که اکثرا بالاتر از نرخ‌های بین‌المللی است.
علت چیست؟
روسها اصلا یک حالت ویژه دارند. یک‌جورهایی می‌گویند «همینی که هست». نمی‌شود با آنها حرف زد. به آنها می‌گوییم اشتباه می‌کنید اما فایده‌ای ندارد. جدای از این قیمت‌های تصنعی، روسیه برای ما بین چهار تا ١٧ درصد عوارض گمرکی وضع کرده اما با دیگر همسایگان خود تعرفه صفر دارد.
ترکیه در تجارت با روسیه چه شرایطی داشت؟
ترک‌ها هم از تعرفه صفر کشورهای همسایه روسیه استفاده می‌کنند؛ کالاهای خودشان را به این کشورها می‌برند و از مسیر این کشورها با تعرفه صفر، کالا را به روسیه می‌فرستند. ما هم می‌توانیم کالا را مثلا به آذربایجان بفرستیم و از آنجا به روسیه صادر کنیم اما جدا از اینکه باید برای این کار هزینه‌ای به آذربایجان بپردازیم، برای توسعه تجارت نمی‌توانیم این مسیر را انتخاب کنیم.
وزیر صنعت و تجارت روسیه گفته بود این کشورها عضو مجمع اقتصادی اوراسیا هستند و به همین دلیل تعرفه صفر دارند. اگر این‌گونه باشد، برای حل معضل تعرفه چه باید کرد؟
ایران هم به عنوان ناظر در مجمع حضور دارد و تقاضای عضویت هم کرده است و در جلسه آتی این مجمع هم حاضر خواهد بود.
یعنی اگر عضو این مجمع شویم، مشکل حل می‌شود؟
قسمتی از مشکلات حل می‌شود اما مشکلات ما فقط منحصر به این حوزه نیست.
درباره مشکل تعرفه، کدام کشور مقصر است و چه کسی باید برای رفع آن اقدام کند؟
هر دو کشور مقصر هستند و کمیسیون مشترک دو کشور مسئول حل آن است. امسال این کمیسیون با حضور وزیر ارتباطات، به عنوان نماینده ایران، در مسکو برگزار شد که سه روز برای حل مشکلات تلاش کردیم، همه قول دادند تلاش کنند. حتی وزیر روس امضا کرده که مسائل حل شود، اما در عمل هنوز اتفاقی نیفتاده است.
روسها برای واردات به ایران چه مشکلات تعرفه‌ای دارند؟
روسها مشکل تعرفه‌ای برای واردات به ایران ندارند؛ اما وقتی صادرات ما را با مانع روبه‌رو می‌کنند، ما هم کمی آنها را برای واردات به ایران اذیت می‌کنیم، چاره‌ای هم نداریم.
چه اذیتی؟
ما هم قیمت‌گذاری و عوارض گمرکی و تعرفه داریم. می‌گوییم صادرات را باز کن تا اجازه واردات بدهیم. اگر بدون تسهیل صادرات به روسیه، راه واردات از روسیه را باز کنیم، دو، سه میلیارد واردات خواهیم داشت بدون اینکه صادراتی داشته باشیم.
مشکلات دیگر چیست؟
مشکلات حوزه حمل‌ونقل و روادید از مهم‌ترین مشکلات هستند. بیشتر خریداران محصولات ایران در جنوب روسیه هستند اما ما پرواز مستقیم به این مناطق نداریم. ترکیه روزانه پنج پرواز به مناطق جنوبی روسیه دارد اما ما یک پرواز به مسکو داریم که برای رفتن به جنوب، باید ١٠، ١٥ ساعت معطل شویم. البته این نقص کاملا از جانب ماست. نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که روسیه برای ما هواپیما بفرستد. در حوزه حمل‌ونقل ریلی هم راه‌آهن در خدمت تجارت خارجی نیست. در حوزه دریایی، ظرفیت کشتی‌رانی برای افزایش حجم تجارت با روسیه ضعف دارد. حمل‌ونقل زمینی هم از آنجا که کامیون‌ها باید از داغستان چچن رد شوند، مقامات امنیتی روسیه به رانندگان ایرانی ویزا نمی‌دهند.
با این تفاسیر، حجم مبادلات ایران و روسیه چقدر است؟
مجموع تجارت ایران و روسیه حدود دو میلیارد دلار است که از این میزان، حدود یک‌میلیاردو ٤٠٠ میلیون دلار، واردات ایران و حدود ٥٠٠، ٦٠٠ میلیون دلار هم صادرات ایران است که همه هدف ما این است که این حجم را دو برابر کنیم.
کل حجم واردات و صادرات را؟
ما دنبال افزایش صادرات هستیم.
روسها هم گویا قصد دارند کل بازار ایران را با واردات در دست بگیرند. آیا در ازای افزایش واردات به ایران اجازه صادرات به روسیه را به ما می‌دهند؟
متأسفانه اذیت می‌کنند. روسها خریدار و دوستدار لبنیات و مرغ ایران هستند اما یک پروتکل دامپزشکی داریم که همه با آن موافقت کرده‌اند، ولی مسئول دامپزشکی روسیه آن را امضا نمی‌کند.
مقامات روسی که این پروتکل را امضا کرده‌اند برای نهایی‌شدن آن اقدامی هم انجام داده‌اند؟
وزیر صنعت و تجارت و وزیر اقتصاد روسیه قول داده‌اند این مشکل را حل کنند، هر بار با هم حرف می‌زنیم می‌گویند مشکل را حل می‌کنیم، اما وقتی از هم جدا می‌شویم پیگیر حل آن نمی‌شوند. ما همیشه این مشکلات را با روسها داریم؛ کمی به اصطلاح من «ناپز» هستند.
اتاق بازرگانی ایران و روسیه فعال است، آیا کاری برای توسعه روابط اقتصادی انجام می‌دهد؟
بله، فعالیت می‌کند و من هم مسئول اتاق هستم. هشت نفر از ایران و چهار نفر از روسیه در این اتاق حضور دارند. سه عضو هیأت‌مدیره را افسران اقتصادی روس تشکیل می‌دهند و وابسته بازرگانی روسیه هم در این اتاق حضور دارد. ٢٥ سال است این اتاق فعال است. اگر اتاق نبود و تلاش نمی‌کردیم حالا تجارت با روسیه صفر بود.
اخیرا رئیس کل بانک مرکزی از تجارت با روسیه با ریال و روبل خبر داد. این فرایند چگونه خواهد بود؟
این مسئله مهمی است. قرار شده در تجارت ایران و روسیه، به جای یورو و دلار، پول خودمان یعنی ریال و روبل را جایگزین کنیم. بانک مرکزی ایران و روسیه مطالعات را انجام داده و توافق کرده‌اند. این توافق باید روی کاغذ بیاید و به پروتکل و موافقت‌نامه تبدیل شود تا در یکی، دو ماه آینده از شر آمریکا خلاص شویم و پول خودمان را در تجارت استفاده کنیم.
روسها حاضرند با ریال کار کنند؟
بله، چاره‌ای ندارند. طرفین برابری ریال و روبل را تضمین می‌کنند. فرضا اگر در بودجه ما، دلار سه هزار تومان تعیین شد، در تبدیل هم این رقم را رعایت می‌کنند. متقابلا روسها هم برای روبل این کار را می‌کنند.
مشکلات بانکی چقدر بر توسعه تجارت ایران و روسیه تأثیرگذار است؟
در این حوزه هم گفت‌وگوهایی را انجام داده‌ایم. فعلا با یک بانک (میر بیزینس بانک، که در حقیقت یک بانک مشترک است و بانک ملی هم سهام‌دار عمده آن محسوب می‌شود) کار می‌کنیم. پیشنهاد داده‌ایم به جای یک بانک، چهار بانک وارد حوزه تجارت دو کشور شود؛ یعنی هر کشور سه بانک دیگر اضافه کند. با چارچوب آن موافقت شده است اما اجرائی‌شدن آن را از ترس آمریکایی‌ها، به پساتحریم موکول کرده‌اند.
ترس به دلیل تحریم‌ها؟
بله، بانک‌های روسی می‌ترسند به دلیل ارتباط بانکی با ایران، جریمه شوند. گفتیم شما که ادعا داشتید به تحریم‌های ضد ایرانی پایبند نیستید و کاری به تحریم ندارید پس چرا بهانه می‌آورید.
3535