حسین صرافی: در حالی که امروز دوباره ریزگردهای عربی همزمان با عید نوروز به لرستان سر زدند که گرد و غبار در این استان در سالهای اخیر به مهمانی همیشگی تبدیل شده است.
مدیر کل محیط زیست استان لرستان در این رابطه در گفت و گو با مهر در خرم آباد با اشاره به ورود اولین موج گرد و غبار در نخستین روز از سال 89 به این استان، گفت:" در حال حاضر متوسط میزان گرد و غبار در لرستان برابر 750 میکروگرم می باشد."
علی رحیم کاکاوند ادامه داد:" با این اوصاف هم اکنون آلودگی هوا در این استان به طور متوسط بیش از پنج برابر حد استاندارد است."
کاکاوند با بیان اینکه به دلیل ریز بودن قطر این ریزگردها احتمال ورود به سیستم خونرسانی افراد وجود دارد، یادآور شد:" حدالامکان از خروج کودکان و سالمندان از منزل و قرار گرفتن در معرض آلودگی باید جلوگیری شود."
کارشناسان محیط زیست با ابراز نگرانی از افزایش گرد و غبار در کشور، آن را نتیجه بیابان زایی کشورهای همسایه ایران می دانند و معتقدند:" با توجه به این که جمهوری اسلامی ایران از ۱۵ سال پیش به عضویت کنوانسیون جهانی مبارزه با بیابان زایی سازمان ملل متحد درآمده است و مطابق مفاد این کنوانسیون مبارزه با بیابان زایی حد و مرز ندارد و تمامی کشورها در تعاملی منسجم و هماهنگ باید به مبارزه با بیابان زایی و توفان های شن بپردازند، ورود نهادهای بین المللی برای حل این مشکل ضروری است و شایسته است مقامات مسئول به کمک دیگر اعضا پیش از آن که میزان خسارات بحرانی شود، برای مقابله با آن چاره اندیشی کنند."
گرد و غبار برون‌مرزی
دکتر مجید عباس‌پور، رئیس دانشکده محیط زیست و انرژی دانشگاه تهران، می‌گوید:" این گرد و غبار مربوط به ایران نیست و از عربستان و عراق منشاء گرفته است."
دکتر عباس‌پور می‌‌افزاید:" این گرد و غبار که به صورت ایروسل (aerosol) است، به دلیل آن که بارش به اندازه کافی وجود ندارد از حد مجاز فراتر رفته، به طوری که ما در کل استان لرستان مشکل پیدا کرده‌ایم. مسئله به گونه‌ای نیست که اینک بتوانیم کاری انجام بدهیم."
او به اوضاع عراق در سالهای گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید:" از آنجا که این کشور در طول سالهای گذشته اقدام قابل توجهی انجام نداده، میزان توفان‌ها و وزش گرد و غبار رو به افزایش گذاشته و احتمال دارد نیمی از ایران را فرا بگیرد."
نتیجه بیابان‌زائی
مژگان جمشیدی، روزنامه نویس محیط زیست، علت اصلی افزایش گرد و غبار در شهرهای استان لرستان را رشد بیابان‌زایی می‌داند.
او می گوید:" مهم‌ترین علت، پدیده بیابان‌زایی و رشد بیابان‌زایی در عراق است. اتفاقاتی که بعد از جنگ عراق و کویت افتاد و تخریب شدید مجموعه تالاب‌های بین‌النهرین، در حد فاصل بین مرز ایران و عراق، از علت‌های عمده است. ما در آنجا یک زیستگاه تالابی داشتیم که یکی از مهم‌ترین تالاب‌های منطقه خاورمیانه بود. ولی امروز در آنجا حدود ۵۰۰ هزار هکتار بیابان داریم. حتی ۶ سال قبل برنامه محیط زیست سازمان ملل به دولت‌های ایران، عراق و ترکیه هشدار داد که سد سازی در مسیر رودخانه دجله و فرات را متوقف کنند. دولت‌های ترکیه و عراق بیش از ۳۰ سد در مسیر رودخانه‌های دجله و فرات ساختند و باعث شدند که تالاب بین النهرین خشک شود. ۵۰۰ هزار هکتار بیابان در آنجا درست شده که تنها یک وزش باد می‌تواند تمام این گرد و غبار را با خودش حمل کند."
دکتر محمدرضا محمد حسنی، دبیر انجمن آترواسکلروز ایران در گفت و گو با خبرآنلاین، به افزایش چندین برابری گرد و غبار اشاره و می گوید:" از ورزش کردن در این هوا خودداری کنند، تا بهبود این وضعیت تا حد امکان در خانه‌های خود بمانند، از ماسک استفاده کنند و از سفرهای غیرضروری بپرهیزند."
او می افزاید:" استنشاق هوای آلوده به ذرات معلق و گرد و غبار باعث نفوذ این هوا به کیسه‌های هوایی شده، بی‌نظمی ضربان قلب (آریتمی)، حملات قلبی و مشکلات تنفسی ایجاد می‌کند."
بهترین راه مبارزه
دکتر مجید عباس‌پور، دو راه کار ارائه می دهد و می گوید:" در مبدأ ایجاد توفان‌های شن تا جایی که امکان پذیر هست باید گیاه و درخت بکاریم که بتوانند با حداقل مصرف آب، خودشان را با آن آب و هوا تطبیق دهند یا ما‌لچ‌‌پاشی کنیم."
لزوم همکاری ایران و عراق
در یکی دو سال گذشته، فاطمه واعظ جوادی، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست، در دیدار با نخست‌وزیر عراق در بغداد، در زمینه گسترش همکاری‌های دو جانبه برای مهار گرد و غبار به توافق‌هایی دست یافته بود، اما این توافق ره به جایی نبرد.
مژگان جمشیدی، خبرنگار زیست محیط، به نابودی مجموعه تالاب‌های بین‌النهرین، پرندگان مهاجر، گونه‌های اندمیک و بومی و معیشت مردم منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید:" پیامدهای ناشی از رشد بیابان‌زایی و افزایش گرد و غبار می‌تواند به حدی برسند که حتی امنیت ملی کشورهای مربوطه را به خطر بیاندازد."
او به موردی مشابه اشاره می‌کند و می افزاید:" شوروی سابق در دهه پنجاه و شصت میلادی با هدف افزایش اراضی زیر کشت تصمیم به ساخت چندین سد در مسیر رودخانه آمودریا گرفت که به دریاچه آرال منتهی می‌شد. نتیجه این کار نابودی دریاچه اورال بود. به گفته یونسکو، تخریب و از بین رفتن دریاچه‌ی آرال علاوه بر تبعات بهداشتی وسیع، منجر به از بین رفتن فرهنگ اطراف آن منطقه شد. حدود ۵ میلیون کودک و مادر در آن منطقه دچار بیماری‌های ریوی، از جمله آسم شدند و الان با از بین رفتن دریاچه آرال یک وزش باد باعث می‌شود که گرد و غبار چه در سطح مزارع و چه در سطح دریاچه بلند شود و این سموم و کودی که پای آن مزارع داده شده بود، نهایتا سر از ریه‌های مردم در بیاورد و به سرطان تبدیل شود. مطمئن باشید که این اتفاق در ایران هم می‌افتد."
او در پایان می‌گوید:" باید فکر جدی برایش شود. سازمان محیط زیست ایران به تنهایی نمی‌تواند کاری بکند. در اینجا باید در سطح روابط بین دو دولت و وزارت خارجه وارد عمل شد. سازمان مراتع و جنگل‌ها و سازمان محیط زیست باید وارد عمل شوند، دستورات فنی و کارشناسی را بدهند و دولت‌ها در سطح کلان این موضوع را پای میز مذاکره پی بگیرند."