همه شما احتمالا در زندگى شخصي يا كارى تان با اين سوال مواجه شده ايد كه چگونه تورم عمومى مصرف كننده يا تورم توليد كننده ١٠ يا ١٢ درصد اعلام مى شود در حالى كه مثلا كالاى خاص خريدارى شده توسط شما يا مواد اوليه اى كه آن را تهيه مى كنيد نسبت به سال گذشته خيلى بيشتر از اين نرخ اعلامى افزايش قيمت داشته است.
در ايران همه اول به صحت آمارها شك مى كنند اما جواب اين سوال را بايد در تعريف نرخ تورم و نحوه محاسبه آن جستجو كرد.
تورم در تعريف به معنى افزايش پيوسته سطح عمومى قيمت كالاها و خدمات است اما در محاسبه آن مراكز آمارى ملاحظات خاصى دارند.به دليل تنوع بسيار زياد كالاها چه كالاهاى مصرفى و چه مواد اوليه، بر اساس استاندارد بين المللى SNA مراكز آمارى از بين هزاران كالا و خدمت يك سبد محدود از كالاها و خدماتى كه بيشترين استفاده مشترك در بين آحاد مردم دارند را انتخاب كرده و اين كالاها را در چندين گروه دسته بندى مى كند و تورم تنها براى اين كالاها محاسبه مى شود . به عنوان مثال بانك مركزى در تورم مصرف كننده كالاهاى منتخب را در ١٢ گروه و در تورم توليد كننده كالاها را در ٨ گروه دسته بندى كرده است و تورم عمومى ميانگين وزنى اين گروه هاست .
اما چرا احساس ما از تورم با نرخ هاى اعلامى متفاوت است ؟ اين احساس متفاوت به سه دليل است :
١- اين احتمال وجود دارد كالا يا خدمتى كه شما تورم آن را با تورم عمومى مقايسه مى كنيد اصلا در سبد تورم نباشد به عنوان مثال شما نمى توانيد تغييرات قيمت يك خودرو مرسدس بنز را با نرخ تورم كل مقايسه كنيد .
٢- اين احتمال وجود دارد كه شما بيشتر از يك گروه خاص از گروهاى ١٢ گانه تورم مصرف كننده يا ٨ گانه تورم توليدكننده استفاده كنيد و تورم اين گروه را با تورم كل مقايسه كنيد . مثلا بيشتر كالاهاى مصرفى شما از گروه خوراكى ها و آشاميدنى هاست و شما تورم اين گروه خاص را با تورم كل مقايسه مى كنيد .
٣- حتى اين احتمال است كه شما از كالاهاى همه گروه هاى تورمى استفاده كنيد اما اينكه شما با چه وزنى از گروه هاى مختلف استفاده مى كنيد سبب احساس تورمى متفاوتى از نرخ تورم كل مى شود.
به همين دلايل است كه شايد بتوان گفت نرخ تورم اعلامى توسط مراكز آمارى ايران از نظر ساختار و استاندارد و قدمت محاسبه با در نظر گرفتن ملاحظات ذكر شده از معتبرين و قابل استناد ترين آمارهاى اقتصادى اعلامى در ايران است و احساس متفاوت ما از نرخ تورم به معنى انحراف آمارى اين نرخ نيست.
22439