به گزارش خبرگزاری خبرانلاین لرستان،با توجه به روند کند سدسازی و عدم ذخیره آب، سالانه حجم قابل‌توجهی از آب‌های سطحی از استان خارج می‌شود که سبب بروز خشک‌سالی و در پی آن بحران آب در روستاهای استان می‌شود و با وجود اینکه معیشت مردم لرستان متکی بر کشاورزی است تبعات خشک‌سالی در استان بیشتر نمایان می‌شود.
شدت بارندگی‌های امسال در استان لرستان به‌گونه‌ای بود که سیلاب خسارت‌های زیادی به بار آورد و از 13 میلیارد مترمکعب روان آبی که در استان وجود داشت حدود 100 میلیون مترمکعب آب ذخیره شد ولی متأسفانه از همین میزان روان آب کمی که ذخیره‌شده باز کشاورزان استان بی‌بهره هستند.
روند سدسازی در استان لرستان به شکلی است که سالهای سال باید در انتظار ساخت و افتتاح سد بود و حداقل هفت الی هشت سال دیگر نیز چشم به راه احداث شبکه‌های سد ماند، درواقع اعتبارات قطره‌چکانی برای ساخت سد در استان انتظاری بیش از 20 سال را رقم میزند که تا زمان بهره‌برداری از پروژه، عمر مفید آن نیز رو به اتمام است.
عدم وجود شبکه سدهای افتتاح‌شده استان
سدهای خان‌آباد، حوضیان، ایوشان، مروک، کزنار و هاله کوهدشت از جمله سدهای افتتاح‌شده استان است ولی تاکنون شبکه این سدها احداث نشده و مقدار آبی هم که پشت این سدها ذخیره‌شده جز تبخیر و رها سازی سودی ندارد که مصداق حکایت «آب در کوزه و ما تشنه‌لبان می‌گردیم» کشاورزان استان باید فقط تماشاگر آب ذخیره‌شده در پشت سد باشند و همچنان با کمبود آب در فصل تابستان دست‌وپنجه نرم کنند.
بررسی سد و شبکه‌های مطالعه و اجراشده توسط شرکت آب منطقه‌ای لرستان
سعید جلیلی کارشناس ارشد شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: هدف از احداث سدهای مخزنی تأمین آب برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعت به هنگام لازم است و با وجود اینکه آبدهی رودخانه‌ها در ماه‌های گرم سال حداقل است، سد تأمین‌کننده حداکثر نیاز آبی این‌گونه مصارف است.
وی افزود: عمر سدها بر اساس میزان رسوبات حمل شده توسط رودخانه، انباشت و بالا آمدن رسوبات و سپس مسدود شدن دریچه‌های آبگیری معمولاً 50 سال برآورد می‌شود.
• موانع و مشکلات سد و شبکه‌های هاله و پریان کوهدشت
کارشناس بررسی طرح‌های شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان عنوان کرد: بر اساس محاسبات و طراحی سد هاله در سال 77 توسط مشاور، سدهاله در صورت بارش سالانه 435 میلی‌متر بارندگی در منطقه (میانگین درازمدت بارندگی کوهدشت) و ساخت در محل فعلی باید سالانه پنج میلیون مترمکعب آب را تنظیم می‌کرد تا 1.5 میلیون مترمکعب آن صرف نیاز زیست‌محیطی وحقابه سنتی پایین‌دست و3.5 میلیون مترمکعب باقی‌مانده را صرف آبیاری حدود 500 هکتار از اراضی دشت ضرونی کند.
سدهایی که در پس‌کارهای غیر کارشناسی به کما می‌رود
وی بیان کرد: پس از ساخت، وقوع بارندگی پیش‌بینی‌شده و نتیجه اشتباه محاسباتی مشاور، این سد فقط توانست سالی نیم میلیون مترمکعب یعنی تنها 10 درصد مقدار پیش‌بینی‌شده را تنظیم کند.
جلیلی تصریح کرد: با وجود و اثبات این شکست، مدیریت وقت شبکه‌ای به وسعت 200 هکتار را اجرا کرد درحالی‌که میزان آب جمع شده در پشت سد فقط می‌تواند حدود 40 هکتار از این اراضی را تأمین آب کند.
وی بابیان اینکه سرمایه‌گذاری انجام‌شده برای مطالعه و ساخت این سد شکست خورد گفت: به دنبال شکست فاحش سد پریان که در همان منطقه دو مرحله مطالعات را پشت سر گذاشته و بنا بود سالانه 13 میلیون مترمکعب آب را تنظیم کند و آماده اجرا بود به کلی کنار گذاشته شود، از آن پس شرکت آب منطقه‌ای استان به طور کامل این دو سد را از گزارش عملکرد و تبلیغات خود حذف نمود تا صورت مسئله را پاک کند.
جای بسی تأمل است که چرا باید در استان لرستان با کمبود اعتباراتی که وجود دارد، هزینه‌هایی صرف کارهای غیر کارشناسی شود و بعد از آن متوجه شکست طرح‌ها باشیم، درواقع باید گفت استان لرستان قربانی کارهای غیر کارشناسی شده که هزینه‌های هنگفتی صرف آن‌ها می‌شود و از طرفی طرح‌هایی که می‌تواند در توسعه استان نقش داشته باشد در نبود اعتبار خاک می‌خورند.
• موانع و مشکلات اجرایی شدن سد و شبکه مروک دورود
کارشناس بررسی طرح‌های شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان اظهار داشت: مطالعات سد مروک سال 62 آغاز و در سال 82 پایان یافت که پروسه زمانی 20 سالهای طی شد و عملیات اجرایی سد از سال 82 آغاز و در سال 92 پایان یافت.
احداث شبکه سدها درگرو تأمین اعتبار
وی افزود: عبور خطوط لوله نفت از محل ساخت سد، شرایط اقلیم منطقه، وجود معارضان مختلف در محل ساخت، منابع قرضه، جاده‌های دسترسی، مشکلات مالی و عدم وجود نقدینگی کافی در برهه‌های زمانی مختلف از جمله مشکلات و موانع موجود در اجرای طرح سد مروک است و رهاسازی به هنگام سهمیه تخصیص آب از سد کمال صالح نیز از مسائل مهم در دوره بهره‌برداری از سد به شمار می‌رود که نیاز به رفع مشکلات مالی و تأمین به موقع اعتبارات است.
جلیلی با اشاره به اینکه مطالعات شبکه سد مروک از سال 69 آغاز و 25 سال به درازا کشیده است عنوان کرد: اجرای شبکه این سد از سال 88 آغاز و بر اساس احتمالات در سال 98 به اتمام می‌رسد.
کارشناس بررسی طرح‌های شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان بیان کرد: مطالعات سد از سال 62 آغاز و اجرای آن در 32 سال بعد یعنی در سال 94 به پایان رسید و مطالعات شبکه نیز از سال 69 آغاز و تاکنون به اتمام نرسیده که گمان نمی‌رود حداقل تا سه سال آینده نیز به طور کامل به بهره‌برداری برسد در نتیجه مطالعه و اجرای شبکه حدود 30 سال به طول می‌انجامد بنابراین زمان‌های طی شده نتیجه مدیریت ناصحیح در پیشبرد مطالعه و اجرای این طرح است.
• موانع و مشکلات اجرایی شدن سد و شبکه ایوشان خرم‌آباد
وی تصریح کرد: مطالعات سد ایوشان از سال 79 آغاز و در سال 82 به پایان رسید و عملیات اجرایی سد از سال 82 شروع شد که پس از 12 سال در سال 94 به اتمام رسید.
جلیلی عدم وجود نقدینگی کافی، شرایط جوی منطقه و مشکلات تملک را ازجمله موانع و مشکلات اجرای سد دانست و خاطرنشان کرد: مطالعه شبکه سد ایوشان از سال 79 آغاز و در سال 84 به پایان رسید و اجرای عملیات شبکه از سال 89 شروع و پیش‌بینی می‌شود در سال 1400 یعنی پس از 11 سال به بهره‌برداری برسد.
پروسه‌ای 39 ساله برای اجرای سد و شبکه‌ها
وی با اشاره به اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد مدت مطالعات سدهای استان به طور متوسط پنج سال و اجرای آن‌ها 12 سال به طول می‌انجامد گفت: مطالعات شبکه‌های آبیاری هفت سال و اجرای شبکه‌های اصلی و فرعی نیز به طور متوسط 15 سال به درازا می‌کشد.
• عوارض ناشی از عدم تحقق اجرای سد و شبکه
کارشناس بررسی طرح‌های شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان اظهار داشت: عدم تخصیص بودجه به مقدار کافی، عدم هماهنگی لازم بین دستگاه‌های مرتبط به ویژه سازمان جهاد کشاورزی به منظور اجرای شبکه‌های فرعی و تشکیل تعاونی‌های متشکل از روستاییان و ضعف در مشارکت آن‌ها از عوامل مهم تأخیر در ساخت سد و شبکه است.
وی افزود: کوتاه شدن عمر سد، شبکه و تأسیسات وابسته به آن‌ها، افزایش بی‌رویه قیمت‌ها چه در خریدهای کارفرمایی و چه در پرداخت صورت وضعیت کارکرد و تعدیل آحاد بهای متعلقه به پیمانکار درنتیجه به درازا کشیده شدن زمان پیمان ازجمله عوامل ناشی از عدم تحقق اجرای سد و شبکه است.
جلیلی عنوان کرد: تأخیر در مطالعه و اجرای سد و شبکه‌ها ناشی از ضعف در مدیریت طرح‌های توسعه منابع آب و مجریان این طرح‌ها است.
وی بابیان اینکه آب‌های ذخیره‌شده در پشت سدهای استان با توجه به نبود شبکه فقط می‌توانند در رودخانه رهاسازی شوند تصریح کرد: با توجه به اینکه شبکه سد ایوشان هنوز احداث نشده آب ذخیره شده در پشت این سد می‌تواند در رودخانه رهاسازی و در پایین دست از آن استفاده شود.
کارشناس بررسی طرح‌های شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان بیان کرد: شبکه سد مروک برای حدود هزار هکتار احداث‌شده است و می‌توان از هزار هکتار آن استفاده و مابقی آب ذخیره شده رهاسازی شود.
وی خاطرنشان کرد: در فصل تابستان میزان تبخیر آب ذخیره‌شده بالا است و در مناطقی که درجه دمای هوا بیشتر باشد بیش از یک متر از عمق آب دریاچه تبخیر می‌شود.
جلیلی گفت: اگر آب‌هایی که پشت سد ذخیره شده رهاسازی نشود سبب می‌شود جلبک و گیاهان هوازی در آب رشد کند، اکسیژن هوای آب را مصرف می‌کنند و آب متعفن و به مرداب تبدیل می‌شود.
عدم تخصیص اعتبارات سال گذشته
علی امید سیفی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم بابیان اینکه شبکه سدهای استان به دلیل عدم اعتبار زمین‌گیر شده‌اند اظهار داشت: احداث شبکه یک و دو سدها بر عهده وزارت نیرو و شبکه سه و چهار بر عهده جهاد کشاورزی است.
وی با اشاره به عدم تخصیص اعتبارات سدسازی در استان افزود: 40 درصد اعتبارات سال گذشته هنوز پرداخت‌نشده و 50 درصد مصوب سفر، دیون، ماده 10و11 و ماده 180 که بنا بود پرداخت شود هنوز تخصیص نیافته و به سال 95 موکول شده‌اند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان لرستان با اشاره به اینکه در حال حاضر آبی که پشت سدها ذخیره شده به صورت سنتی برداشت می‌شود عنوان کرد: شبکه سد خان‌آباد 90 درصد پیشرفت فیزیکی دارد که برای تکمیل نیازمند دو میلیارد تومان اعتبار است.
وی بیان کرد: شبکه سد ایوشان دارای 40 درصد پیشرفت فیزیکی است که برای تکمیل نیازمند 18 میلیارد تومان اعتبار است و شبکه سد مروک 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارد که برای تکمیل آن 15 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
هزینه 700 میلیارد تومانی برای احداث سدهای استان
سیفی با بیان اینکه 700 میلیارد تومان برای ساخت سدهای استان هزینه شده است گفت: سد خان‌آباد هزار و 700 هکتار، ایوشان دو هزار هکتار و سد مروک دو هزار هکتار از اراضی کشاورزی را در صورت بهره برداری آبی می‌کنند.
وی با اشاره به میزان آبی که پشت سدهای استان ذخیره شده است اظهار داشت: در حال حاضر 55 میلیون مترمکعب آب پشت سد مروک، 42 میلیون مترمکعب آب پشت سد ایوشان، 17 میلیون مترمکعب پشت سد خان‌آباد، یک‌میلیون مترمکعب پشت سد کزنار و سه میلیون مترمکعب آب پشت سد هاله کوهدشت ذخیره شده است.
عدم مدیریت مناسب منابع آبی از جمله خلع‌های اساسی استان به شمار می‌رود و با وجود اینکه بهره‌برداری از سدهای در دست اجرای استان می‌تواند نقش بسیار چشمگیری در رونق بخش کشاورزی و توسعه اقتصادی استان داشته باشد ولی عدم تخصیص اعتبارات و فاصله زمانی طویل احداث سد و شبکه سدها سبب تلف شدن منابع آبی استان شده است که راهی جز کارهای کارشناسی و توجه بیشتر مسئولان نمی‌طلبد.
گزارش از فاطمه بیرانوند/ تسنیم