محمد رحیمی پویا
اطلاعات، پول رایج قرن 21 است. این ارزش سال به سال بیشتر و بیشتر می‌شود. مدل‌های کسب و کار تغییر کرده است و فردی که قصد راه‌اندازی کسب‌وکاری دارد، باید تفاوت میان مدل‌های مختلف کسب‌وکار را بداند. دانستن این‌ها فرق بین یک کارآفرین موفق و یک کارآفرین شکست‌خورده را مشخص می‌کند.
شناخت فرآیند حرکت به سمت فضای کاری در این مسیر به ما کمک شایانی می‌کند. این‌گونه است که بهتر می‌فهمیم کشورهای توسعه یافته پیش از ما چه کرده‌اند و چه رویه‌ای پیش رو دارند.
کسب‌و کار خشت‌وگلی
مدل خشت و گلی نفس‌های آخرش را می‌کشد و با سرعت جنون‌آسایی در حال نابودی است. طبق آخرین آمارها، در طی پنج تا 10 سال آینده، 90 درصد کسب‌وکارهای سنتی در دنیا تعطیل می‌شوند. تصور کنید یکی از آن‌ها کسب‌وکار شما باشد و سرمایه زیادی در آن گذاشته باشید. یا بدتر از آن وامی تسویه نشده روی دست‌تان باشد.
در کسب‌وکار سنتی فرد به محدود به منطقه جغرافیایی محدودی است که شرکت یا فروشگاه او در آن محل است. بسیار بعید است کسی برای خرید محصول یا استفاده از خدمات یک شرکت، بیشتر از 8 کیلومتر رانندگی کند. از طرفی دیگر صاحبان کسب‌وکارهای سنتی برای سوددهی شرکت باید ساعات زیادی درگیر کار باشند و روند رشد آن‌ها بسیار کند است.
بازاریابی شبکه‌ای سنتی
برای آن‌هایی که می‌خواستند در وضعیت دشوار کار سنتی تغییری ایجاد کنند، این مدل بازاریابی که به بازاریابی هرمی هم مشهور است، سال‌های زیادی مدل اصلی کسب‌وکارها محسوب می‌شد. مدلی توجیه‌پذیر و جایگزینی مناسب در سطوح مختلف کارآفرینی. اما هرچه سطح کار بزرگتر می‌شد، کارایی این مدل پایین‌تر می‌آمد. زیرا برای ساختن پول باید پول زیادی هزینه می‌شد و این مسئله احتمال خطر را بالاتر می‌برد. به‌خصوص برای آن‌هایی که برای سرمایه اولیه نیز مشکل داشتند. تنها حدود پنج درصد از کارآفرینان با استفاده از این مدل موفق شدند.
در این مدل بازاریابی، فرد شبکه‌ای از افراد که شامل دوستان و اعضای خانواده‌اش نیز بودند را زیرمجموعه خود می‌کرد و به همین ترتیب و بصورت هرمی زیرمجموعه‌ها بیشتر و بیشتر می‌شدند. در فضای کسب‌وکار مدرن این روش دیگر جواب نمی‌دهد.
کسب‌وکار اطلاعات محور
مدل کسب‌وکار جدید یا اقتصاد مدرن، میدان عمل کارآفرینان بزرگ و باهوش است. در این مدل که به «کسب‌وکار اطلاعات‌محور» معروف است، می‌توان فروشگاهی باز کرد و با تجارت الکترونیک، یک محصول را فروخت. همچنین می‌توان فروشگاه الکترونیکی برای فروش اطلاعات راه‌اندازی کرد. در این مدل، از هزینه اجاره کاسته می‌شود و تمرکز روی ارائه محصولی بهتر و خلاقانه معطوف می‌شود.
ارائه اطلاعات درست به مخاطب دقیق، می‌تواند هرکسی را میلیونر کند. اطلاعاتی در زمینه پیشرفت اقتصادی، روابط، آموزش و غیره. در این مدل برای شروع به یک رایانه، اینترنت و یک خط تلفن نیاز است. همه چیز دست خود فرد است و بدون هیچ محدودیت جغرافیایی می‌توان کار کرد.
در کسب‌وکارهای آنلاین، همه‌چیز به توانایی، دانش و مهارت در رساندن اطلاعات و پاسخگویی فرد یا تیم بستگی دارد.
دلایل فاصله گرفتن از سنت و حرکت به سمت کسب‌وکارهای آنلاین
در کشورهای توسعه یافته، دلایل زیادی، فاصله گرفتن از کسب‌وکارهای سنتی را توجیه می‌کنند که موارد زیر اصلی ترین آن‌ها هستند:
هزینه بالای زیرساخت، هزینه‌های استخدام و کارمندها، سرمایه‌گذاری سنگین روی کالای اصلی، محدودیت مکانی، محدودیت زمانی و قدرت رشد پایین این کسب‌و کارها.
در مقابل برای گرایش به کسب‌وکارهای آنلاین دلایلی از این دست وجود دارد:
امکان شروع با هزینه‌های پایین، امکان جذب انواع سرمایه‌گذار، عدم محدودیت مکانی و زمانی، امکان رشد بالا و ضرورت خلاقیت در فضای کار استارت‌آپی.
با این مقایسه ساده می‌توان دریافت که کسب‌و کارهای آنلاین، ریسک کمتری دارند و به همین خاطر دولت‌ها فضای ایجاد این کسب‌وکارها را در اختیار شهروندان می‌گذارند و از آن استقبال می‌کنند. بحران‌های اقتصادی اخیر، ضرورت کمتر کردن وابستگی به منابع طبیعی و زیرزمینی و همچنین نیاز به جذب سرمایه خارجی این اشتیاق را بیشتر کرده است.
بازخورد اجتماعی این تحول
تغییر مثبت سبک زندگی برای اتقای کیفیت زندگی و افزایش استفاده روزانه از اینترنت و همچنین ایجاد فرصت‌های شغلی تازه، مردم کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه را به سمت کسب‌وکارهای آنلاین کشانده است. اکثر آن‌ها با واقع‌بینی و اشتیاق پذیرای این تغییرات بوده‌اند و عده محدودی نیز مجبور به نو کردن کسب‌وکار خود کرده‌اند.
در کل نگاه عمومی به مدل جدید کسب‌وکار مثبت است و خوشان بدنه اصلی آن را تشکیل می‌دهند. بسیاری از افراد خلاق که تا قبل از آن شرایط و امکانات بروز توانایی خود را نداشتند با آنلاین شدن فضای کسب‌وکار به کارآفرینانی موفق تبدیل شده‌اند.
اقدامات دولت‌ها در پاسخ به این نگاه جدید
دولت‌ها نسبت به این تغییرات بی‌تفاوت نماندند و در اولین قدم، قوانین را اصلاح و هزینه‌های راه‌اندازی و مقررات تجاری را کم کردند. کشورهایی مانند مالزی و گرجستان و سنگاپور نمونه‌های بارز این تغییرات هستند.
آن‌ها زمان مجوز گرفتن را به حداقل ممکن رساندند. در کنار این شرایط مساعد، زیرساخت‌ها را برای کسب‌وکارهای نوپا آماده کرده و تسهیلات مناسبی در اختیار کارآفرینان قرار دادند. حال می‌توان درک کرد که یکی از دلایل عمده رشد اقتصادی این سه کشور و کشورهای امثال آن‌ها چیست.
با بالا رفتن سرعت تغییرات تکنولوژیک و بیشتر شدن کسب‌وکارهای نوپا، سالانه به تعداد کشورهایی که دست به اصلاح و بهبود قوانین می‌زنند افزوده می‌شود. همچنین در این مسیر، هرکشور سالانه تعداد قوانین بیشتری را اصلاح وبه‌روز می‌کند. اصلاح درست قوانین با رشد اقتصادی رابطه مستقیم دارد.
*دبیر علمی نوپانا و پژوهشگر کسب‌وکارهای نوپا
3939