علی پاکزاد
آنچه در پی می‌آید گفت‌وگویی کوتاه با احمد محمودرباطی مسئول استان‌های ستاد میرحسین موسوی است در زمینه اشتغال، موضوعی که از نظر کارشناسان اقتصادی یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی دولت آتی است. در این گفت‌وگو رباطی با نگاه یک کارشناس توسعه موضوع اشتغال را مورد بررسی قرارداده و برخط‌مشی و برنامه‌های احتمالی میرحسین موسوی چگونگی پرداختن به معضل بیکاری بیان کرده است.
به نظر شما میرحسین موسوی در راستای حل مشکل بیکاری چه راه حل‌هایی را در پیش خواهد گرفت؟
من نمی‌توانم به جای ایشان در مورد سیاستهای اتخاذی در آینده اظهار نظر کنم ولی با توجه به آنچه که در 52 گزاره اقتصادی از سوی ایشان عنوان شده است می‌توان گفت مهندس بر خلاف بسیاری از اتهامات بی‌اساسی که به وی وارد می‌کنند در ساختار اقتصادی مبتنی بر اسلام به بحث مالکیت خصوصی پایبند هستند و برخلاف آنچه که تاکنون به وی نسبت داده شده است به دنبال توسعه بخش دولتی نبوده و ساختار اقتصادی وی که ریشه در نگاه اجتماعی واقتصادی امام دارد یعنی بر مبنای مشارکت تمام مردم در فعالیتهای اقتصادی شکل می‌گیرد. بنابراین می‌توان گفت، قریب به یقین توسعه عناصر ومولفه‌های فعالیتهای مولد اقتصاد در رعایت چارچوب مالکیت‌های خصوصی و ایجاد سازوکار نظارتی کارآمد دولتی برای هدایت نه مدیریت این فعالیت‌ها در اولویت برنامه‌های مهندس قرار خواهد داشت والبته باید بازهم متذکر شوم که این برداشت از جانب من است و نمی‌توان این برداشت را به عنوان بیانیه ایشان قلمداد کرد.
در ساختاری که مورد نظر نحله فکری مهندس موسوی است اشتغال چگونه تعریف می‌شود؟
در این دیدگاه شغل همانطور که در متون فقهی واستنباط از دیدگاه بزرگان اسلام بر می‌آید به نوعی عبادت وجهاد در راه خدا است که دولت به عنوان سازمانی که بر اقتصاد تسلط دارد و باید بسترسازی لازم جهت ایجاد و حفظ اشتغال مولد را به انجام رساند وظیفه دارد برای شغل ساختاری را تعریف کند که از یک سو دربرگیرنده منافع ملی بوده واز سوی دیگر متضمن کرامت انسانی همه افراد واقشار جامعه باشد، یعنی به عبارت ساده‌تر درآمد حاصل از زمان صرف شده برای انجام کار جهت تأمین نیازهای اولیه شامل مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، آموزش و میزان معقولی نیز متناسب با شرایط فردی وشغلی صرف پس‌انداز وآینده خانواده اختصاص یابد و شرایط کار به نوعی تعریف نشود که به استثمار نیروی کار بینجامد یا از طرف دیگر امکان کار مولد اقتصادی را فراهم نسازد.این هدف غایی باید در ساختاری تعریف شود که جامع‌الاطراف باشد یعنی در این مبادله هم کارآفرین سود معقول دریافت کند وهم نیروی کاری که توان فکری وجسمی خود را در اختیار کارآفرین قرار داده است در چارچوب ذکرشده امکان کسب درآمد حلال داشته باشد درغیر این صورت به عدم تعادلی دچار می‌شویم که شاید بتوان گفت بسیاری از بحران‌های اقتصادی واجتماعی تاریخ بشر درآن ریشه دارد و ناقض اصل عدالت است.
برای حصول به چنین آرمانی نیاز به معجزه نداریم بلکه با بهکارگیری درست امکانات بسیاری که در مرزهای همین کشور قراردارد و بهره بردن از فرصت‌هایی که مبادلات جهانی دراختیارمان قرار می‌دهد به خوبی می‌توانیم به این هدف دست پیدا کنیم. یعنی ماحصل تلاش‌های اقتصادی باید مؤید رشد اجتماعی نیز باشد.
صحبت‌های مطرح شده از طرف شما به شعارهایی شبیه است که بسیار زیاد گفته شده است، راهکار عملی حصول به این مدینه فاضله را چه می‌دانید؟
بازهم تأکید می‌کنم من سخنگوی مهندس نیستم و دیدگاه‌هایی که مطرح می‌کنم برداشت‌هایی است که از ساختار فکری ایشان داشته‌ام بنابراین بیشتر تلاش دارم دیدگاه‌های نظری را طرح کنم ودر مورد راهکارهای اجرایی برداشتهای شخصی است و امکان دارد با برنامه‌های آتی ایشان متفاوت باشد ولی با در نظر گرفتن نوع نگاه ایشان در تعامل دولت و بخش خصوصی به نظر من در زمینه اشتغال همانطور که خود مهندس بیان کرده است ایجاد تعادل بین بخش خصوصی و دولتی در اشتغال به عنوان یک اصل می‌تواند گام مؤثری در اصلاح کرامت شغلی تلقی شود و از سوی دیگر حرکت دولت به سمت ساختاری با بوروکراسی کمتر و مؤثرتر برای حمایت از تولید از دیگر راهکارهایی است که می‌توان از جمله برنامه‌های دولت ایشان دانست.احیا و بازسازی نظام تصمیم‌گیری کشور از اولویت‌های برنامه مهندس است و اصل محوری در این بازنگری، طراحی و استقرار نظامی است که در آن شناسایی مسائل جامعه و یافتن راه‌حلهای مناسب برای آن و نیز اجرای راه‌حلها توسط تشکل‌های مردمی (اعم از اتحادیه‌های صنفی، شوراها و. . . ) و با استفاده از ظرفیت کارشناسی کشور صورت خواهد گرفت و بدون شک در این ساختار که بر مبنای مشارکت جمعی شکل می‌گیرد بحث اشتغال با تکیه بر توانمندی‌های بالقوه تمامی مجموعه‌های خصوصی کشور محوریت خواهد یافت.
یادمان نرود در حال حاضر حتی بر اساس آمارهای رسمی که بسیاری از کارشناسان اقتصادی غیر دولتی آن‌را دقیق نمی‌دانند میزان بیکاری بالای 10 درصد است و این در حالی است که حدود دو سال پیش سازمان آمار تعریف جدیدی را برای بیکاری بکاربرد که براساس آن افرادی که حتی یک روز در طول سال به کاری اشتغال داشته باشند هم بیکار محسوب نمی‌شوند و در این تعریف است که آمارهای بیکاری بالای ده درصد داریم و این در ساختار اقتصادی که طی سه سال گذشته بیش از سی سال پس از انقلاب درآمد داشته است کنار هم قرار دادن این مطالب نشان‌دهنده شرایطی دشواراست.
در این وضعیت ایجاد اشتغال از دغدغه‌های اصلی اقتصاد ایران است و از سوی دیگر حفظ اشتغال موجود و ارتقای کیفی کار نیز باید مدنظر قرار گیرد به طور حتم برای رسیدن به این اهداف باید از جزء جزء منابع موجود که بسیاری از آن با بهره وری پایین هزینه شده است، بسیار دقیق مورد استفاده قرار گیرد و دولت نه فقط با ارائه تسهیلات بانکی بلکه به عنوان حامی همه جانبه مدیریت بهره‌ور امکان استفاده از ظرفیت‌های بیکار مانده صنایع را در گام اول فراهم کند و درگامهای بعدی با ایجاد فضای مناسب جهت دستیابی بخشهای مختلف تولید به بازارهای هدف داخلی وخارجی زمینه رقابت پذیریی آنها را با ایجاد فضاهایی مانند معافیت‌ها وتضمین‌های خرید کالاها فراهم کند.
در چنین صورتی و با جان گرفتن چرخه تولید که در چندساله اخیر لطمات بسیاری خورده می‌توان امید داشت مشکل بیکاری را مهار کرد. این اقدام درواقع می‌تواند همان برنامه‌ای باشد که مهندس از آن با عنوان ضرورت دستیابی به رشد 8درصدی اقتصاد مورد تأکید قرار داده است.
رشد اقتصادی در دیدگاه شما تضمین‌کننده توسعه هست؟
عناوینی که مطرح شد تا به رشد اقتصادی 8 درصدی رسیدیم مقدماتی بود که بسیاری از دوستان برنامه‌ریز اقتصادی کشور آن‌را به فراموشی می‌سپردند و با پناه بردن به شاخص رشد اقتصادی در توجیه عملکرد خود رشد را غایت نیاز اقتصاد رو به توسعه عنوان می‌کردند که به دنبال رشد رفاه و عدالت خواهد آمد در حالی که بحران امروز غرب به نوعی پایان این تئوری تلقی می‌شود در نگاه مهندس اقتصاد ابزار است ونه هدف و وسیله‌ای است که با بهکارگیری آن می‌توان کرامت انسانی را حفظ کرد در این ساختار رشد اقتصادی تنها یک شاخص است ولی تضمین‌کننده اهداف عالی اقتصاد مبتنی بر تفکرات اسلامی و انسانی نیست باید به رشد دست پیدا کرد ولی با بسترسازی که در آن عدالت و کرامت انسانی تضمین شده باشد و برای حصول به این هدف اگر برنامه‌ریزان اقتصادی به جای سرمایه، انسان را عامل اصلی توسعه و رشد بدانند به طور حتم نگاه و روش فرق کرده دستاوردهای بهتری حاصل خواهد شد.