بعد زمانی تبلیغ را نمی‌توان از تاریخ انسان تفکیک کرد. تبلیغات با نقطه آغازین خلقت انسان و هبوط آدم بر زمین پیوند دارد. چراکه انسان از یکسو دارای فکر و اعتقاد است و از سوی دیگر مصالح حیاتی ویژه دارد. تاریخ پر نشیب و فراز جوامع انسانی گواهی می‌دهد که تبلیغ و ارتباط فکری و اعتقادی در هیچ عصر و زمانی از هیچ جامعه‌ای جدا نبوده است.
حتی جوامع ساده و ابتدائی نیز ناگزیر بوده‌اند پیام‌های خود را در رابطه با مسائل مشترک حیاتی به هر نوع ممکن از نقوش حجاری، دود، آتش، تصاویر، پرچم‌ها، اشارات، جارچی‌ها، کبوتران، سمبل‌ها و ابزارها به همنوعان خود منتقل کنند. برای تبلیغات تعاریف مختلفی وجود دارد. برای مثال وب‌سایت بیزینس دیکشنری تبلیغات را این‌گونه تعریف کرده است:«هرگونه حرفه یا فعالیت و اقدامی که به‌وسیله تولید اطلاعات، سعی در افزایش فروش یک کالا یا محصول داشته باشد.» اما در تعریفی جامع‌تر و دقیق‌تر از تبلیغات می‌خوانیم که« تبلیغات یعنی ابلاغ یک پیام از طریق یک رسانه به گروهی معین، با صرف هزینه و در یک رابطه غیرشخصی.»
تاریخچه تبلیغات
تأسیس کارخانه‌های مختلف و پدید آمدن فضای رقابتی در دنیا، کار را برای تولیدکننده و فروشنده سخت کرد چرا که تولیدکننده می‌بایست علاوه بر بالا بردن کیفیت محصول و ارائه خدمات مناسب، بتواند بازار آن کالا را در دست بگیرد. به همین دلیل یک بازار کار جدید و پرسود به نام تبلیغات به وجود آمد که توانست به‌سرعت اکثر شرکت‌ها را به سمت خود جلب کند. امروزه قدرت تبليغات به حدي نمایان است که اكثر شرکت‌هایی كه اهميت اين موضوع را به‌طور کاملاً درك کرده‌اند به‌طور سالانه بودجه‌ای را بدین منظور اختصاص می‌دهند.
البته باورکردنی نیست که سالانه شرکت‌های تولیدکننده کالا و خدمات در سطح بین‌المللی و سطح ملی چه رقم بالایی هزینه می‌کنند تا به جمعیت میلیاردی ساکن دهکده جهانی بقبولانند که آنچه تولید کرده‌اند همانی است که خواسته‌اند. نکته قابل‌توجه آن است، قبل از آن‌که شرکت‌های عظیم تولیدکننده کالاهای مصرفی تابلوهای تبلیغاتی عریض و طویل خود را به چشم جهانیان بنمایانند این شعار کشف‌شده بود که "همیشه حق با مشتری است".
یک آژانس تبلیغاتی موظف است در سطح وسیعی به فعالیت‌های تحقیقی دست بزند مانند بررسی خصوصیات مختلف بازار، تجزیه‌وتحلیل بازار ازنظر اقتصادی، تخمین وسعت بازار، بررسی موقعیت شرکت موردنظر در صنعت، گروه‌بندی مصرف‌کنندگان بر اساس مقدار مصرف، چگونگی مصرف، عادات مؤثر در مصرف، استفاده از روش‌های مناسب تبلیغ ازجمله هدایای تبلیغاتی، فیلم‌ها، طرح‌ها و پوسترهای تبلیغاتی و نیز برنامه‌ریزی و زمان‌بندی انجام تبلیغات با راه‌های برقراری رابطه مؤثر با مصرف‌کنندگان.
بسياري از شرکت‌ها بخشي را به‌عنوان بازاریابی و تبليغات دارند تا به کمک تبلیغات محصولات خود را معرفی کنند و فروش خود را افزایش دهند. تنوع روش‌های تبلیغی نیز کمک شایانی به ترویج تبلیغات می‌کند. استفاده از وب‌سایت‌های رایگان، ایمیل مارکتینگ، اس ام اس مارکتینگ، تبلیغات در نشریات، استفاده از تبلیغات محیطی و تبلیغات در فضای مجازی جزو این روش‌ها است.
برای نمونه در سال 2015 درآمد شرکت اپل حدود 233 میلیارد دلار
بود که حدود 1.8 میلیارد دلار آن را صرف تبلیغات شد.
شرکت تویوتا نیز که در سال 2016 جزو پنج شرکت پرفروش خودرو در ایالات‌متحده بود، حدود 2 میلیارد دلار فقط در رسانه‌های آمریکا صرف تبلیغات خودروهایش کرد.
شرکت پنپرز
در سال 2016 با صرف 8.3 میلیارد دلار جزو پرخرج‌ترین شرکت‌ها درزمینه تبلیغات شد.
اما در ایران نخستین موسسه تبلیغاتی در سال 1316 شروع به کار کرد. بروز و ظهور تبلیغات کم‌کم بیش از قبل شد تا جایی که در سال 1349 اتحادیه‌ای به نام "اتحادیه دارندگان سازمان‌های تبلیغاتی" تشکیل شد. بعد از وقوع انقلاب اسلامی و به دلیل هم‌زمانی با جنگ تحمیلی، تبلیغات عملاً جایگاهی در رسانه جمهوری اسلامی نداشت اما با اتمام جنگ و شروع به کار کارخانه‌های جدید، بستر برای شرکت‌های تبلیغاتی مهیا شد .
اهداف تبلیغات
بخش مهمی از هدف تبلیغات مطلع کردن مردم نسبت به تازه‌های تولید است و هدف اصلی آن معرفی یک کالا و فروش آن است. هزینه تبلیغات یک هزینه سربار نیست و تبلیغات خرج خودش را درمی‌آورد. نقش آگهی در دنیای تجارت این است که خریدار و فروشنده را به هم نزدیک کند.
اطلاع‌رسانی می‌تواند یکی دیگر از اهداف تبلیغات باشد. تبلیغات عموم مردم را مطلع می‌سازد تا به‌عنوان‌مثال به‌طور صحیح رانندگی کنند و قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نمایند. در مصرف آب و برق صرفه‌جویی نمایند. در حفظ و حراست از محیط‌زیست بکوشند و در جهت کاهش آلودگی هوا قدم بردارند و به‌جای مراجعه حضوری به ادارات از پست وسایل ارتباطی دیگر استفاده نمایند.
هدف از این‌همه تبلیغ و برجای گذاشتن هزینه‌های هنگفت برای تولیدکننده از منظر اقتصادی کاملاً قابل توجیه است. اما آثاری که این تبلیغات در جامعه و بر فرهنگ یک کشور دارد امری نیست که بتوان به‌راحتی از آن چشم پوشید. تبلیغ، به‌اصطلاح اقتصاددانان دارای پیامد خارجی است که می‌تواند هم آثار مثبت داشته باشد و هم آثار منفی. سیاست‌های هر کشور عامل مؤثری در تعیین شدت و نوع آثار خواهد بود.
آثار تبلیغات
ازیک‌طرف تبلیغ در مردم آگاهی ایجاد کرده و آن‌ها را علاقه‌مند و تشویق به خرید می‌نماید و نیز در خرید هوشیارتر می‌کند. تبلیغ و تبلیغات می‌تواند در بالا بردن توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه نقش بسزایی داشته باشد. نکته‌ای که باید در تبلیغات به آن توجه کنیم این است که تبلیغ یک منبع کسب اطلاعات و صرفه‌جویی در وقت برای مصرف‌کننده و راهی برای رسیدن به یک هدف نهایی پیام‌دهنده است.
از طرف دیگر تبلیغ راهی برای رساندن پیام به دیگران از طریق ایجاد روابط منطقی به‌منظور تغییر دگرگونی در بینش، تفکر،خواسته‌ها و رفتار می‌باشد. همچنین باید به این نکته توجه داشت که تبلیغات، از یکسو صنعت و حرفه‌ای است که اگر صحیح به آن پرداخته شود می‌تواند ایجاد اشتغال بسیار بالایی را خصوصا برای افرادی که در این رشته مشغول به فعالیت می‌باشند؛ داشته باشد و از سوی دیگر باعث رشد تولید و صنعت ملی و توسعه اقتصادی می‌گردد و تولیدات غیرنفتی را بالا می‌برد زیرا سبب ایجاد رقابت صحیح می‌شود و خود این موضوع به امر صادرات به جهت بالا رفتن کیفیت نیز کمک کرده و مشاغل جدیدی را ایجاد می‌کند.
اما از طرفی دیگر خطرهای بسیاری از جانب تبلیغات، فرهنگ کشورها من‌جمله ایران را تهدید می‌کند. امروزه تبلیغات به‌قدری گسترده شده که هر فرد در طول شبانه‌روز حداقل چندین بار تبلیغی را می‌بیند و یا می‌شنود. از منظر روانشناسی دیدن یک تبلیغ آن‌هم با زرق‌وبرق‌هایی که در تیزرهای تبلیغاتی به آن اضافه می‌شود در ضمیر ناخودآگاه مخاطب تأثیر زیادی می‌گذارد و این تأثیر در زمان انتخاب مصرف‌کننده در هنگام خرید وسایل موردنیاز خود را نشان می‌دهد.
حتی خیلی از مواقع فرد نیازی به خرید کالا ندارد ولی به دلیل مؤثر بودن تبلیغ، مجاب می‌شود که کالایی که موردنیازش نیست را خریداری کند که حتی شاید بعد از خرید هم از آن استفاده چندانی نکند. همین امر موجب مصرف‌گرایی می‌شود و در پی آن چندین آثار زیان‌بار فرهنگی-اجتماعی به بار می آید. مصداق این مورد وسیله‌ای به نام "اسپینر" است که جهت سرگرمی به‌تازگی در ایران و مخصوصاً تهران رایج شده است.
موضوع از آنجا آغاز شد که موج تبلیغاتی وسیع و سازمان‌دهی شده‌ای به‌یک‌باره فضای مجازی را فراگرفت. در تبلیغ این وسیله گفته‌شده که چرخاندن آن برای سلامتی و ایجاد تمرکز مفید است و این درحالی است که تابه‌حال صحت‌وسقم این امر تأیید نشده است. به دلیل وجود گستره متفاوت قیمتی اسپینر برای سلیقه‌های مختلف، بعد از گذشت حدوداً 4 ماه از ورود این وسیله به کشور، تعداد زیادی از جوانان آن را خریداری کرده در طول روز دائماً با آن بازی می‌کنند. اسپینر تنها یک نمونه کوچک از تعداد زیادی از این قبیل کالاهاست. در پوشاک، خوراک و غیره به‌راحتی می‌توان تغییر سبک زندگی و سلیقه مردم را به‌مرورزمان مشاهده کرد.
*کارشناس اقتصادی