«جعفر مهرکیان» سرپرست هیأت باستان شناسی دره شمی هم در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران می‌گوید: «حفاران غیر مجاز، دینامیت داشته‌اند.» اما با این وجود «خسرو نشان» مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان و «ایوب سلطانی» مدیر اداره میراث فرهنگی ایذه در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما وقوع هرگونه انفجار را در این محوطه تکذیب می‌کنند. در این میان اما افکارعمومی سؤال مهم‌تری دارند: باتوجه به صعب‌العبور بودن منطقه و به جا گذاشتن ردپاهای بسیار از حفاران، چرا آنها تا به امروز دستگیر نشده‌اند؟!
معمای «معبد شمی» بر بالای کوه گیلوا!
فعالان میراث فرهنگی ایذه روزهای نخست ماجرا از انفجار معبد شمی خبر می‌دادند. معبدی که وجود آن توسط «ایوب سلطانی» به شدت رد می‌شود. «جعفر مهرکیان» هم وجود معبد شمی را رد می‌کند اما تکذیب خود را به معنای نبود سازه‌های معماری الیمایی برخلاف آنچه سلطانی تصور می‌کند نمی‌داند. او بلندای کوه گیلوا یعنی همان نقطه که حفاران به حفر آن مشغول بودند را مقر اصلی «الیمایی‌ها» می‌داند. البته او این مسأله را دو سال پیش هم در زمان سفر خبرنگاران به منطقه شمی اعلام کرد. کوه گیلوا مشرف به گورستان و نیایشگاه الیمایی‌هاست. «دره شمی» خاستگاه «مرد برنزی» است. مجسمه‌ای که در قضیه یکجا نشینی کردن بختیاری‌ها توسط رضاپهلوی کشف شد و امروز در موزه ملی نگهداری می‌شود. با اینکه نام مرد شمی 80 سال است که روی زبان‌ها افتاده اما دانسته‌های باستانی درباره آن فقط به اندازه سه فصل کاوش است.
«جعفر مهرکیان» از آن به تخت جمشید الیمایی‌ها یاد می‌کند و برای شناختن راز‌های آنها در گیلوا 200 سال کاوش می‌خواهد. با این وجود «ایوب سلطانی» می‌گوید: «مهرکیان هرگز به ما نگفته است که بر بلندای کوه گیلوا آثار الیمایی وجود دارد.» البته سلطانی از وجود سازه‌های سنگ چین یاد می‌کند اما تأکید می‌کند که اطلاعاتی درباره آنها ندارد.» او که کمتر از دوسال است مسئولیت میراث فرهنگی در ایذه را به عهده گرفته می‌گوید: «پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر 15سال فعالیت باستان شناسی داشته اما متأسفانه گزارش‌های آن هرگز به دست ما نرسیده است.»
فرامرز خوشاب می‌گوید اهالی آنجا شهادت می‌دهند که دو بار صدای انفجار شنیده‌اند: «بالای کوه دود و خاک بلند شده است.» اما «مجتبی گهستونی» دیگر فعال فرهنگی خوزستان اعتقاد دارد آنچه مردم از آن به انفجار یاد می‌کنند صدای پیچیدن تیر در کوه بوده است. با این وجود خوشاب همچنان اعتقاد دارد که حفاران «شاه نشین» معماری‌های بازمانده از الیمایی‌ها روی گیلوا را منفجر کرده‌اند. او اعتقاد دارد چون کاوش‌های باستانی در منطقه مشرف به کوه گیلوا در حال انجام بوده، کمتر به معماری‌های بالای کوه توجه شده است!«خسرو نشان» مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هم وقوع انفجار را به شدت رد می‌کند اما از حفاری محوطه توسط حفاران خبر می‌دهد.
چرا تنها نگهبان شمی کنار گذاشته شد؟
دره شمی تنها یک نگهبان داشت که آن هم به گفته «فرامرز خوشاب» 7-8 ماه پیش کنار گذاشته شد. کنار گذاشتن تنها نگهبان دره، برخلاف وجود حفاران زیادی که در کمین دره شمی نشسته‌اند به سؤالات بی‌پایانی منجر شده است! «جعفر مهرکیان» هم می‌گوید: «نگهبان را بعد از تمام شدن کاوش‌ها کنار گذاشتند. انگار نگهبان را فقط برای رصد ما انتخاب کرده‌اند! ما خودمان هم دونگهبان داشتیم.» فرامرز خوشاب می‌گوید: «نگهبان را با استشهادی که از مردم محلی جمع شد، کنار گذاشتند.» خسرو نشان وجود استشهاد را تکذیب می‌کند: «نگهبان به صورت موقت فعالیت می‌کرد و چون اهل روستای دره شمی نبود، مردم آنجا مقاومت‌هایی داشتند.» او درباره چرایی عدم جایگزینی نگهبان جدید به جای آن فرد هم می‌گوید: «80 نفر مشغول به کار شدند اما اعتبار لازم برای استخدام آنها تأمین نشد بنابراین فعالیت‌ها تمام شد.
از آن هشتاد نفر دو نفر در ایذه مشغول شدند که یک نفر در اداره کار می‌کرد و یک نفر هم نگهبان دره شمی بود.» فرامرز خوشاب می‌گوید: «زمانی که دره شمی نگهبان داشت تنها دو بار حفاران موفق به حفاری منطقه شده بودند.» سلطانی می‌گوید: «ایذه 49 اثر ثبت ملی دارد اما کل نیروهای شهر 5 نفر هستند. دو نفر از آنها نگهبان ثابت سایت «کول فرح» و «اشکفت سلمان» هستند.» این دو سایت سه هزار ساله از مهمترین سنگ نگاره‌های شهر ایذه است که در نوبت جهانی شدن قرار دارند.
حفاران مسلح چه کسانی بودند؟
تا اینجای گزارش هنوز هیچ خبری از دستگیری حفاران که به گفته ایوب سلطانی او و سه نفر از همکارانش را به رگبار بسته بودند، شنیده نمی‌شود. خوشاب اعتقاد دارد با توجه به رد پاهایی که از آنها جا مانده است، می‌توان به راحتی آنها را پیدا کرد. او بیش از هرچیزی که روی الاغی که از حفاران به جا مانده تأکید می‌کند. خسرو نشان البته از وجود این الاغ اظهار بی‌اطلاعی می‌کند اما عکس‌های به دست آمده از ضبط یک الاغ خبر می‌دهد. خوشاب می‌گوید: «با توجه به صعب العبور بودن منطقه و مسیر سخت رسیدن به بالای کوه گیلوا آنها برای بردن تجهیزات پیشرفته از این الاغ استفاده کرده‌اند. الاغی که اهالی روستای شمی صاحب آن را می‌شناسند بنابراین به راحتی می‌توان به حفاران رسید.»
سنگ در برابر گلوله
خوزستان را بسیاری از باستان‌شناسان «بهشت باستان شناسی» ایران می‌دانند. هرچند این استان تنها بهشت باستان شناسی نیست اما وجود آثار بسیار زیاد تاریخی و باستانی موقعیت ویژه‌ای به آن داده است. با وجود این «فرامرز خوشاب» می‌گوید: «نیروهای یگان ایذه که یکی از مهمترین شهرهای باستانی خوزستان هست حتی یک «دوربین ساده ندارند.» او می‌گوید: «آنها باید دوربین دید در شب داشته باشند تا بتوانند به راحتی محوطه‌ها را نظارت کنند.» حرف‌ها سر درد دل خسرونشان را هم باز می‌کند تا معلوم شود در روز حادثه با دست خالی به سمت حفاران مسلحی رفته‌اند تا آنها را به رگبار ببندند. یگان حفاظتی‌ها هم البته بی‌کار نمی‌نشینند و با سنگ، گلوله‌های آنها را جواب می‌دهند. آنچه در میان حرف‌های‌شان شنیده نمی‌شود روایتی است که ایوب سلطانی می‌گوید. مأمور یگان حفاظتی شانس می‌آورد که خسرونشان اسلحه ساچمه‌ای شخصی خود را به همراه دارد. او می گوید: «حفاران وقتی فهمیدند که ما اسلحه داریم فرار کردند.» او یک نکته دیگر را هم یادآوری می‌کند: «حمل یک اسلحه شخصی در چنین عملیاتی جرم است.» اما به گفته خودش تجربه‌های پیش از آن او را مجاب کرده است که برای نجات جان خودش این اسلحه را همراه داشته باشد.
42238