فریبا فرهادیان: وقتی از فسیل پستاندار اولیه‌ای با نام آیدا در موزه تاریخ طبیعی نیویورک پرده‌برداری شد، هیاهوی زیادی به راه افتاد. این فسیل 47 میلیون ساله که در سال 1362 / 1983 در شهر مسل آلمان از رسوبات یک معدن قدیمی کشف شده بود، به سرعت از طرف رسانه‌ها به‌عنوان «حلقه گمشده« مطرح شد. برخی حتی پا را فراتر گذاشته و آن را هشتمین عجایب دنیا نامیدند.
صفحه اول گوگل هم خود را درگیر ماجرای آیدا کرد و لوگویی با طرحی از آیدا را به جای لوگوی رسمی خود روی سایت قرار داد. اما در این میان برخی از دانشمندان معتقدند آیدا آن حلقه گمشده مورد انتظار نیست.عده‌ای از دانشمندان معتقدند این فسیل با هاپلورهاین‌ها که جد آنتروپوییدهایی مثل میمون‌ها و شامپانزه‌ها و انسان‌ها هستند، مرتبطند و عده‌ای هم بین این فسل با آنتروپوییدها هیچ نسبتی قائل نمی‌‌شوند.
آیدا یک فسیل 47 میلیون ساله است که ویژگی منحصر به‌فردش کامل بودن آن است. فسیلی که حتی نشانه‌هایی از بافت نرم هم در آن دیده می‌شود. آیدا نام مستعاری است که "جورن هارام"، یکی از دانشمندان درگیر در شناسایی این فسیل، به یادبود دخترش بر آن گذاشته است. اما یکی از دلایلی که باعث شده است آیدا خیلی مورد توجه محافل علمی قرار گیرد، این است که می‌تواند بحث بر سر نحوه انشعاب گونه‌های پستاندار امروزی را از اجدادشان به سرانجام برساند.
«کریستوفر بر»، رییس موزه کارنیج واقع در پیتزبورگ پنسیلوانیا در گفتگو با نیوساینتیست، با اشاره به اهمیت کشف این فسیل گفته است با نویسنده مقاله‌ای که ادعا کرده این گونه جد هاپلورهاین‌ها است، هم‌عقیده نیست. به گفته او این‌که این فسیل به کجای شجره خانوادگی تعلق دارد، چیزی است که باید بین دانشمندان حل شود. وی اشاره می‌کند که آیدا با لمورهای امروزی تفاوت‌هایی دارد که می‌تواند دلیلی بر رد ادعای دانشمندان باشد. او به نداشتن ردیف دندان‌ها در جلوی فک پایینی آیدا اشاره می‌کند که لمورهای امروزی از آن برای آراستن موهای بدنشان استفاده می‌کنند. علاوهبراین، سرپنجده دومین انگشت پای آیدا با لمورها متفاوت است، اما به جز این 2 مورد، آیدا شباهت بسیار زیادی با لمورهای امروزی دارد.
اما به‌راستی آناتومی آیدا چه چیزی راجع به جایگاه او در درخت تکامل داروین می‌گوید؟ به اعتقاد "بر" چون آیدا دارای خصوصیاتی است که معمولا در پستانداران اولیه دیده می‌شود، مثلا وجود دندان‌های پیشین ساده به‌جای ردیف دندان‌های تکامل‌یافته، نشان می‌دهد که آیدا به جایی نزدیک‌تر به قاعده درخت نسبت به جایگاه لمورهای امروزی تعلق دارد. "بر" خاطرنشان می‌کند که این موضوع هم الزاما باعث نمی‌شود که آیدا را فامیل نزدیک آنتروپوئیدها و انسان فرض کرد. برای اثبات چنین ارتباطی آیدا باید دارای خصوصیات آنتروپوئیدی شکلی باشد که البته بعد از جدا شدن آنتروپوئیدها از لمورها و دیگر پستانداران اولیه شکل گرفته باشند. و این‌جاست که آیدا کم می‌آورد!
به گفته "بر" آیدا نمی‌تواند همان حلقه گمشده درخت تکامل باشد، حداقل نمی‌تواند حلقه گمشده بین آنتروپوئیدها با پستانداران بسیار اولیه باشد.درعوض آیدا یک گونه بسیار کامل است که می‌تواند به ما اطلاعات باارزشی در مورد گونه‌های بسیار قدیمی پستانداران اولیه‌ای که شباهت خیلی کمتری با انسان دارند، یعنی آداپی‌فورم‌های دوران یوسین بدهد. با وجودی که آیدا فقط می‌تواند جزییات اضافه کمی به اطلاعات قبلی ما راجع به ماجرای تکامل انسان بیفزاید اما باید کشف او را به‌عنوان یک پیشرفت واقعی برای علم جشن گرفت.