پس از تشدید محدودیت‌های بین‌المللی در مورد واردات بنزین، وزارت نفت به منظور تامین بنزین مورد نیاز کشور، از شهریور امسال با اجرای طرح ضربتی تولید بنزین، اقدام به تولید 17 تا 20 میلیون لیتر بنزین (معادل 30 درصد نیاز داخلی) در 6 مجتمع پتروشیمی کرد.
همزمان با آلودگی هوا عده ای تولید بنزین داخلی را بی تاثیر ندانستند.مسئولان سازمان محیط زیست به عنوان یک دستگاه متولی در زمینه کاهش آلودگی هوا شناخته شده‌‌اند اما واقعیت آن است که آلودگی هوا به همکاری همه دستگاه‌ها و سازمان‌های مسئول از جمله وزارت نفت و وزارت صنایع وابسته است. در واقع موارد مؤثر در آلودگی هوا همانند حلقه‌های یک زنجیر به یکدیگر متصل هستند و همراهی همه سازمان‌ها را می‌طلبد.
بر همین اساس مسئولان سازمان محیط زیست برای کاهش آلودگی هوا این روزها سعی کردند سایر دستگاه‌های مسئول را به پای میز کار بیاورند.
با توجه به اینکه 85 درصد سوخت مصرفی کشور بنزین است اصلاح سبد مصرف سوخت امری ضروری است و باید متنوع تر شود.استفاده از سوختهایی نظیر سی ان جی و ال ان جی از نظر زیست محیطی بسیار سالم تر است.همچنین استفاده از انرژی هایی با منشا هیبریدی یا حتی فرآورده هایی با منشا گیاهی نظیر انرژی ملاس نیشکر که منشا فسیلی ندارد، بسیار مفید است.
تا آنجا که اطلاع دارم در جلسه‌ای که محیط زیست با مسئولان وزارت نفت داشت قرار شد سوخت یورو 5 حداکثر تا پایان خرداد سال 1390 در تهران در جایگاه‌های سوخت عرضه شود، که این تصمیم برای کاهش آلودگی هوا گام مؤثری خواهد بود.
و در جلسه‌ای که با مدیر عامل پالایشگاه تهران و مسئول HSE وزارت نفت و مسئولان محیط زیست برگزار شد ارتقاء سوخت به عنوان یکی از محورهای مهم و اثر گذار در کاهش آلودگی هوای تهران و کلان‌شهرها مورد بررسی قرار گرفت.با عملی شدن این وعده امیدواریم آلودگی هوا در نیمه دوم سال 1390 کاهش یابد.
در حالی که تا به امروز تصور می‌شد آلودگی‌هایی مانند مونواکسیدکربن مهم‌ترین آلاینده هوای تهران را تشکیل می‌دهد، اما یافته‌های جدید نشان داده که آزبست و همچنین بنزن خطرناک‌ترین ترکیب آلاینده هوا بوده و موجب بروز سرطان خون و بیماری‌های مرتبط با آن می شود.عامل اصلی به وجود آمدن آلاینده بنزین، بخارات ناشی از مصرف بنزین است که متاسفانه در ایران کنترلی بر این بخارها که ناشی از فعالیت پمپ های بنزین و خودروها است وجود ندارد.
یکی از کارهای ضروری استاندارد سازی در زمینه های مختلف محیط زیست است. مثلا در حوزه خودرو یا محصولات شیمیایی استانداردهایی را تعریف کرده ایم اما متاسفانه هنوز کار جدی ای در زمینه استاندارد سازی انجام نشده است. یکی از برنامه های ما این است که استانداردهایی را در همه این حوزه ها تعریف کنیم و سازمان مربوطه به عنوان متولی اجرای درست این استانداردها نظارت کند.
به عقیده من برای جلوگیری از آلایندگی های محیط زیست باید سوخت را از کشورهایی وارد کنیم که سوخت آنها دارای استاندارد است وهمچنین راهکارهایی در پالایشگاههای کشور اندیشیده شود تاسوخت کمترین آلایندگی وبیشترین استاندارد را داشته باشد.
متاسفانه میزان گوگرد بنزین ایران حدود هزار PPM است و این درحالی است که میزان گوگرد بنزین اروپا PPM ۵۰ است؛ یعنی بنزین ایران ۲۰ برابر استاندارد ۲۰۰۴ اروپا گوگرد دارد که این ذرات، قابل سوختن نیست و همراه با دود اگزوز در هوا پخش شده، وارد ریههای مردم می شود.
بنابراین خودروهایی که هم اکنون با استانداردهای یورو2 در کشور تولید می شوند نیاز به سوخت استاندارد و با کیفیت بنزین سوپر دارند زیرا هنگام استفاده از بنزین معمولی میزان آلاینده ها افزایش خواهد یافت.در سوخت گازوییل هم میزان گوگرد بین 5 تا 7 هزار برابر گازوییل معمولی است که همین مقدار در مقایسه با گازوییل تولیدی در کشورهایی مانند آمریکا و ژاپن بسیار بالاست.
اگرچه تلاش دولت در مسیر خودکفایی بنزین، ستودنی است اما پر واضح است که این طرح باید هرچه سریع‌تر متوقف شود. چون نه از لحاظ هزینه به صرفه است و نه HSC دارد و تبعات زیست‌محیطی آن‌را هم نمی‌توان نادیده گرفت.
براین اساس روزانه حدود 20 میلیون لیتر بنزین تولیدی پتروشیمی در باک خودروهای ایرانی می‌سوزد؛ بنزینی که اگرچه مسئولان نفتی تأثیر مخرب آن بر هوا را به طور کامل رد می‌کنند اما گذری بر فرایند تولید آن نیز حکایت از افزایش ترکیبات آلی فرار معلق در هوا دارد. ترکیباتی که این روزها از افزایش بیش از 130 واحدی آن گزارش داده می‌شود.
تولید بنزین در پتروشیمی در بلندمدت علاوه بر اثرات زیست‌محیطی، نتایج دیگری هم دارد. ترکیباتی که برای بنزین تولید می‌شود، پتروشیمی‌ها را هم تحت‌الشعاع قرار می دهد، چون این ترکیبات باید خاص مواد پتروشیمی باشد. استخراج فرآورده‌های سوختی از پتروشیمی، واکنش معکوس است که تبعات خاص خود را به لحاظ شیمیایی و فیزیکی خواهد داشت، که یکی از آنها می‌تواند اثرات زیست‌محیطی باشد. اما اثر این بنزین‌ها بر آلودگی‌های اخیر هنوز اثبات نشده است.
کارشناس محیط زیست و عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع