آلایندگی 4 میلیون خودرو تهرانی برابر 9 میلیون خودروست/دوگانه سوزها آلاینده ترند

رسول شقاقی: قرار 8 صبح بود. همین که وارد اتاق شد گفت «من ده بار مصاحبه آقای رویانیان رو نگاه کردم» دستش چند کاغذ بود که بخشی از آن را به من داد. می‌گفت «ما نمی‌گوییم خوبیم ولی بد هم نیستیم. نباید ما را بد به نمایش بگذارند.» از انتقاداتی که در مورد مصرف سوخت خودروهای داخلی پس از هدفمند شدن یارانه‌ها بوجود آمده، آشکارا ناراحت بود. چند بار گفت «ما فقط یک بخش از این معادله مهم کاهش مصرف سوخت هستیم.»

«کیوان وزیری» مدیر اجرا و نظارت بر استانداردهای خودرو ایران خودرو است. او در روزهایی این مصاحبه را قبول کرد که بسیاری بنزین 700 تومانی را لایق خودروهای داخلی نمی‌دانند. تا جائیکه می‌توانست با عدد و رقم صحبت می‌کرد که البته اقتضای شغلش بود. وزیری آماری داد که بر مبنای آن گرچه در تهران 4 میلیون خودرو وجود دارد ولی با توجه به تعداد زیاد فرسوده‌ها، آلایندگی آنها برابر 9 میلیون و مصرف آن برابر با 7.5 میلیون خودرو است. او در این مصاحبه صریح انتقاداتی فنی نسبت به دوگانه سوزهای پایه بنزینی که در چند سال گذشته برای آن تبلیغ شده داشت که تا امروز کمتر بیان شده است. اما شاید جذاب‌ترین بخش این گفتگو مقایسه مصرف خودروهای داخلی و خارجی بود که در یک جدول آمده است.  

میکرو هیبرید شما چقدر باعث کاهش سوخت است؟

5 تا 8 درصد.

5 درصد یا 8 درصد؟

در مرحله تحقیقات به 7.5 درصد رسیده‌ایم. برای رسیدن به رقم دقیق تا تولید انبوه باید صبر کنید. بیشترین فعالیت ما در این پروژه نصب سنسورهایی در سیستم ترمز و گاز است که علاوه بر جلوگیری از اتلاف انرژی، به صورت انباره، انرژی ذخیره را برمی‌گرداند. ما امیدواریم در خانواده سمند با این سیستم از مصرف 8.6 در سیکل ترکیبی در هر صد کیلومتر به 7.8 برسیم. در موتور ملی پایه گاز سوز EF7 هم از عدد 7.78 فعلی به 7 خواهیم رسید و با تحقیقات بیشتر به کمتر از 7 نیز باید دست یابیم.

و برای این 0.8 کاهش مصرف چقدر باید بیشتر پرداخت کرد؟

قیمت تمام شده محصول تفاوت آنچنانی نخواهد داشت. شما باید بدانید گروه ایران خودرو فعالیت‌های زیادی در این زمینه داشته و در ECU با مشاورین کره‌ای در حال کار هستیم. از سال آینده نیز به تولید انبوه خواهد رسید. این بخشی از فعالیت‌های ما است که البته پس از هدفمند شدن یارانه‌ها اهمیت بیشتری یافت گرچه فعالیت ما قبل‌تر شروع شده بود.

چرا برای خودروهای هیبرید از رنو کمک نمی‌گیرید که فعالیت بیشتری در ایران دارند و از تکنولوژی بالایی هم برخوردارند؟

 فعلا نگاه ما بیشتر به شرق است تا اروپا.

جالبه که شما اختیار زیادی به پژو دادید ولی به رنو که می‌رسید حاضر نیستید حتی حرف بزنید. البته این موضوع صحبت امروز نیست. ترجیح می دهم بحث مصرف سوخت خودروها را ادامه بدهیم.

پس من هم فقط بگویم ما در حال تعریف دوباره روابط با شرکای خارجی از جمله پژو هستیم ولی قبول کنید تعریف دوباره پس از 20 سال نیاز به زمان و مذاکرات بیشتری دارد.

خوب تا سال 92 به مصرف 6.5 لیتر خواهید رسید؟

سال گذشته میانگین مصرف سبد محصولات سواری ما 8.2 در سیکل ترکیبی بود که امسال به 7.8 رسیده است. ما فعالیت‌های مختلفی داشتیم و با نصب موتور پایه گازسوز EF7 25 درصد کاهش مصرف داشتیم. موتور TU5 هم مصرف را یک تا یک و نیم لیتر کاهش داده است. ما به شدت روی موتور EF4 کار می‌کنیم.

و EF4 چه ویژگی خاصی دارد؟

1400 سی سی است. توان و قدرت بیشتری دارد و از نظر شتاب گیری بهتر است. مصرف سوخت کمتری دارد و بدون مشاور خارجی انجام می‌دهیم. قطعا اطلاع دارید مشاور قبلی ما FEV آلمان بود که با بنز و ب‌ام‌و کار می‌کند و مشاور دانشگاه آخن هم است.

در مورد سوال قبلی شما هم باید بگویم تا سال 92، سبد محصولات سوخت به 6.5 تا 6.7 خواهد رسید که تقریبا استاندارد جهانی است. تا سال 94 هم به 6 تا 6.2 خواهیم رسید.

به شکل تفکیکی مصرف سوخت محصولات شما چقدر است؟

خانواده 206 هاچ بک از 6.17 تا 6.77 مصرف دارند. 206 سدان نیز از 6.9 تا 7.7؛ پژو 405 مصرفی برابر با 8.90 دارد. سمند 8.6 و سورن 8.8 لیتر در سیکل ترکیبی است. البته سمند با موتور TU5 7.15 و سمند با موتور EF7 7.78 است. پرشیا هم مصرف ترکیبی برابر با 8.48 دارد و قطعا اطلاع دارید که این اعداد در شرایط استاندارد و با بنزین اکتان 95 اندازه گیری شده است.

و پیکان وانت مشهور؟

ما ادعایی در این مورد نداریم. 10.4 لیتر در سیکل ترکیبی مصرف دارد. وانت سمند و وانت تندر را در برنامه‌های آینده داریم. در مورد موتور پایه گاز سوز EF7 هم باید توضیح بدهم که 3300 دستگاه ساخته شده و مورد بررسی کامل قرار گرفته است. موتور پایه گازسوز در جاده 6.45 و در شهر 9.8 مصرف دارد. TU5 هم در جاده 6.22 و در شهر 8.87 لیتر در صد کیلومتر بنزین می‌سوزاند.

مشکل تامین EF7 حل شده است؟

مشکلاتی داریم و شاید به سمت داخلی سازی کلیه قطعات حرکت کردیم.

خوب دوباره برگردیم به بحث سوخت. آقای رویانیان انتقاد جدی به میزان مصرف سوخت خودروهای داخلی دارد. در واقع پس از آزاد شدن قیمت بنزین، شهروندان هم انتقادات جدی دارند.  بنزین 700 تومانی لایق هر خودرویی نیست.

برای آقای رویانیان احترام قائلم و ایشان را می‌شناسم ولی نکاتی هست که از دیدگاه مهندسی خودرو باید بیان کنم. ما سالانه یک لیتر کاهش مصرف داشته‌ایم. در سال 92 به 6.5 خواهیم رسید. موتور پایه گاز سوز طراحی کردیم و تولید انبوه موتورهای کم مصرف شروع شده است. من دوست دارم اعداد و ارقامی را به طور رسمی اعلام کنم. این اعداد را از کمپانی‌های خارجی خودروساز گرفته‌ام. اگر عضو سایت آنها باشید شما هم می‌توانید به این اعداد دست یابید.

این اعداد مقایسه‌ای بین مصرف سوخت بعضی خودروهای خارجی است. کم مصرف‌ترین خودرو حال حاضر تویوتا پریوس هیبریدی است با مصرف 4.95 لیتر در 100 کیلومتر و 15 سال تحقیقات که هنوز تیراژ تولیدی بالایی ندارد. ولی در مورد بقیه خودروها: آزارا 9.7، اپتیما 2700 سی سی 9.75، اپیروس اتومات 13، یاریس 1300 سی سی 6، ب‌ام‌و X3 هم 12لیتر در صد کیلومتر مصرف در سیکل ترکیبی دارد. X6 ب‌ام‌و هم که سر و صدای زیادی راه انداخته 16.7است. من این جدول را به شما می‌دهم. می‌بینید که آنها فاصله زیادی با ما ندارند.

البته برای مقایسه باید به حجم موتور، نوع، کلاس و قیمت خودرو و بسیاری موارد دیگر هم نگاه شود. از سویی گرچه این جدول جالب است ولی بیشتر به خودروهایی با گیربکس اتوماتیک تعلق دارد که مصرفی بیشتر دارند. من فکر می‌کردم قصد دارید در پاسخ به مقامات دولتی از کیفیت سوخت صحبت کنید.

بله قطعا در این مورد صحبت‌هایی دارم. متاسفانه همه خودرو را می‌بینند و سوخت یا فرسوده‌ها را در نظر نمی‌گیرند. قبل از آن در مورد خودروهای فرسوده باید توضیحی بدهم. در تعریف جهانی هر خودرو در هر سال 20 هزار کیلومتر راه می‌رود. یعنی گارانتی 5 ساله برابر با 100 هزار کیلومتر است. طبق آمار در تهران کمی کمتر از چهار میلیون خودرو فرسوده در حال تردد است. یک میلیون و 850 تا دو میلیون دستگاه آن فرسوده محسوب می‌شود که از 10 تا 30 سال عمر دارند و شامل سواری، مینی‌بوس، اتوبوس و کامیون است. آلایندگی سواری‌ها 30 درصد، مینی‌بوس 45 درصد و اتوبوس و کامیون هم 90 درصد بیشتر از صفر کیلومترها است. به طور میانگین 65 تا 70 درصد آلایندگی خودروها به فرسوده‌ها ارتباط دارد. این یعنی نسبت به خودروهای یورو2 و 3 صفر کیلومتری که تولید می‌شود، 65 تا 75 درصد تفاوت سطح آلایندگی نسبت به شرایط استانداردی داریم.

آماری از میزان مصرف سوخت این فرسوده‌ها هم دارید؟

بله. با توجه به ارتباط مستقیم مصرف سوخت با آلایندگی، 35 تا 40 درصد افزایش مصرف در همین گروه داریم. این عدد به سواری‌ها تعلق دارد. در اتوبوس و مینی‌بوس فرسوده دو برابر اتوبوس صفر یورو2 مصرف دارند. این ایراد بزرگی است. سال گذشته سال اصلاح الگوی مصرف بود ولی اتفاق بزرگی در این زمینه نیفتاد. امسال امیدوارم با هدفمند شدن یارانه‌ها خروج خودروهای فرسوده با سرعت بیشتری پیگیری شود.

تا جائیکه من فهمیدم هر خودرو فرسوده دست کم 3.5 برابر خودرو صفر کیلومتر آلایندگی دارد و 35 درصد هم سوخت بیشتری می‌سوزاند. درست است؟      

بله. 2 میلیون فرسوده به اندازه 7 میلیون خودرو صفر آلایندگی دارند. یعنی ما در تهران 4 میلیون خودرو در حال تردد داریم ولی به اندازه 9 میلیون خودرو آلایندگی ایجاد می‌کنند. این چهار میلیون خودرو به اندازه حدود 7 میلیون خودرو هم مصرف سوخت دارند. این یک معادله چند مجهولی است و برای حل آن وزارت کشور، ستاد حمل و نقل، معاینه فنی، وزارت نفت و خودروسازان باید ورود کنند. متاسفانه همه خودروساز را می‌بینند.

در مورد سوخت این بحث وجود دارد که خودروسازان نباید در انتظار توزیع سوخت یورو3 یا 4 باشند و باید حتی قبل از پخش سوخت مناسب، خودروهای خود را ارتقا دهند. شما همیشه این بهانه را داشته‌اید و شرکت نفت را مقصر در عدم ارتقای استانداردهای خودرویی به یورو3 و چهار دانسته‌اید.

در این مورد من فقط به یک نکته اشاره می‌کنم. تحقیقاتی که ما روی سمند و 405 انجام داده‌ایم نشان داده مصرف این دو خودرو با اکتان 87 و 95، 16 درصد تفاوت در مصرف دارد. این عدد در اکتان 83 و 95 هم 25 درصد است. پس اینجا هم باید به ما حق بدهید که تقاضای سوخت مناسب قبل از ارتقا خودروهایمان داشته باشیم. این در مورد موتورهای دیزل ما هم صدق می‌کند. ما موتور دیزل را روی 206 صندوق‌دار صادر می‌کنیم چون به دلیل کیفیت پایین گازوئیل داخلی نمی‌توانیم در بازار داخلی عرضه کنیم.

خودروهای دوگانه سوز فعلی منظورم خودروهای پایه بنزین سوزی است که از گاز هم استفاده می‌کنند، آلایندگی و مصرف بیشتری دارند. به صورت گسترده هم تبلیغ شده‌اند. در مورد مهندسی این موتور هم بحث‌های زیادی وجود دارد. شما هم گویا از منتقدین دوگانه سوزهای فعلی هستید. در مورد دلایل مصرف بالا و آلایندگی بیشتر این موتورها توضیحی وجود دارد؟

گاز از مهندسی خاصی برخوردار است. سیال و مشتعل است. برای استفاده در قوای محرکه باید طراحی مهندسی بر اساس شاخص‌های گاز انجام داد. برای طراحی موتوری که از گاز استفاده می‌کند باید از مواد متفاوتی در سیلندر و پیستون استفاده کنیم چون گاز ساییدگی زیادی دارد. استحکام، عمر مفید، عمر خستگی و خوردگی از اهمیت بالایی برخوردار است. بگذارید یک مثال بزنم: حجم ترکیبی گاز و هوا در زمان احتراق در بنزین 9.5 به 1 است ولی این عدد در گاز 11.5 به 1 است. گاز باعث افزایش فشار به موتور بنزینی شده و مصرف را بالا می‌برد. هرچه زمان استفاده بیشتر شود مشکلات مصرف بیشتر می‌شود و در کل 10 تا 15 درصد آلایندگی بیشتری دارد.

این یعنی موتورهایی که پایه بنزینی هستند در صورت استفاد ه از گاز به جز آلایندگی با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند.  

  قاعدتا اثرات منفی دارد که مخصوصا در EMS خواهد بود.از همه بدتر اینکه دوگانه سوزها دو ECU دارند. به همین دلایل ایران خودرو از مدت‌ها پیش با بهترین تیم مشاوره روی موتور پایه گاز سوز کار کرد و نتیجه آن EF7 است. مهندسی گاز در این موتور کاملا رعایت شده و در کلاس یورو4 جهانی است.   

به تکنولوژی کیت‌های گاز رسیده‌اید؟

نه. این تکنولوژی بیشتر در اختیار ژاپنی‌ها، فرانسوی‌ها و ایتالیایی‌هاست که عمده تکنولوژی آن متعلق به مارلتی ایتالیاست. برای رسیدن به تکنولوژِی کیت‌ها نیاز به آزمایشگاه، سعی و خطا و داده‌های بسیار است که این زمان، مهندسی و هزینه بالایی لازم دارد.

شما از چه نسلی از این کیت‌ها استفاده می‌کنید؟

نسل 2 و 3 که همان یورو2 و یورو3 می‌شود.

اگر بخواهیم با فیات که در گازسوزها صاحب تکنولوژی است مقایسه‌ای انجام دهیم، تفاوت چقدر یا چند سال است؟

فیات در زمینه گازسوزها صاحب تکنولوژی و اختیار است. در مونتاژ و تولید با آنها برابر هستیم ولی در زمینه طراحی و ساخت امیدوارم و البته آرزوی شخصی است که پس از 5 سال برسیم.

چند ماه پیش شما نسبت به استفاده از کیت‌های کاهش مصرف سوخت بنزین که در بازار تبلیغ می‌شود هشدار دادید. چون بحث امروز ما سوخت است، می‌توانید توضیحی در مورد روش کاری این کیت‌ها بدهید؟

کیت و قرص اگر مفید بود قطعا خودروسازن استفاده می‌کردند. این کیت‌ها با ایجاد امواج الکترومغناطیس مثبت و منفی، باعث یونیزاسیون بنزین شده و بنزین به اصطلاح پرتی و نشتی که در احتراق وارد نمی‌شود را می‌سوزاند تا همه سوخت در مسیر احتراق قرار گیرد.

هر موتور تنظیمات مشخصی همچون عدد اکتان، عدد هوا و عدد سوخت دارد که در ECU و EMS ثبت شده است. یونیزاسیونی که این کیت بوجود می‌آورد باعث ایجاد فشار تحمیلی شده و نهایتا پس از شش ماه تنظیمات و کالیبراسیون موتور را به هم می‌زند. این ضربه جبران ناپذیری است چون با مراجعه به تعمیرگاه و تست با دیاگ هم به دلیل ثبت خطا در ECU و EMS، جبران نخواهد شد و باید ECU عوض شود.

و قرص‌های کاهش مصرف سوخت؟

این قرص‌ها عملکردی متفاوت از کیت‌ها دارند. قرص‌ها، کاتالیزورهای سیالی هستند که باعث رسوبات لجنی در مخزن و مسیر سوخت می‌شوند. بخشی از کار قرص خوب است. قرص بنزین را از لجن و ناخالصی جدا کرده و سوخت خالص‌تری را به محفظه احتراق می‌فرستد اما چون ناخالصی جدا شده از بنزین در باک خودرو و مسیر‌ انتقال سوخت باقی می‌ماند «لجن سوختی» تولید می‌شود که باعث انسداد مسیر سوخت و یا کاهش حجم باک خواهد شد. 

این انسداد اگر در مسیر سوخت باشد به اصطلاح گازخور خودرو را کم می‌کند و اگر در باک جمع شود باعث کاهش حجم مخزن خواهد شد و برای تعمیر آن، به کلی باید مجموعه مخزن سوخت تعویض شود که هزینه بسیاری دارد.

به عنوان آخرین سوال، پیشنهاد شما برای کاهش مصرف خودرو در هنگام رانندگی چیست؟

بهترین راه برای کاهش مصرف سوخت، رانندگی با سرعت 90 تا 110 کیلومتر در ساعت در بزرگ‌راه‌ها، اجتناب از حرکت پرشتاب و تحت کنترل گرفتن مقدار سوخت با کیلومتر طی شده خودرو است.