ایشان دو استراتژی و دو نوع نگاه به دیگر کشورها را مطرح و اعلام کردند که در عرصه سیاست خارجی، سیاست‌ها بر مبنای «تعامل یا تقابل» شکل می‌گیرد. طی 40 سال گذشته ایران استراتژی تقابل را در مقابل غرب برگزید و نام آن را انقلابی‌گری یا صدور انقلاب گذاشت. این تغییر نام اما تغییری در رویکرد ایجاد نمی‌کند و در واقعیت رویکرد اصلی ایران طی 40 سال گذشته بر مبنای تقابل بوده‌است. علاوه براین، صداهای دیگری هم وجود داشته که نسبت به‌این تقابل نگاه مثبت نداشته است، با این دیدگاه که تقابل به منافع ملی آسیب می‌زند.
گاهی حتی صدای مخالف تقابل به عقب‌نشینی، وادادگی و تسلیم متهم شده و رسانه‌های طرفدار تقابل، او را غیرانقلابی نامیده‌اند. در حالی که از آن روزها فاصله چندانی نگرفته‌ایم روزنامه کیهان، سخنان رئیس‌جمهور درخصوص تعامل را معادل تسلیم قرار داد و از آن به عنوان ضعف دولت نام برد. این رفتار به معنی آن است که از سوی یکی از جریان‌های سیاسی درکشور، تعامل با تسلیم یکسان گرفته می‌شود و در برابر آن، سیاست تهاجمی بر مبنای تقابل معادل انقلابی‌گری تعریف شده و ستوده می‌شود.
نمی‌توان روابط بین‌المللی را صرفا بر پایه تقابل بنا نهاد و از تعامل چشم پوشی کرد. چه بسا اتخاذ یکی از هر کدام از این دوحالت به منافع ملی آسیب وارد می‌کند. برای اثبات این موضوع کافی است نگاهی به همسایگانمان نظیر ترکیه بیندازیم که در مواجهه با دیگر کشورها رویکرد مبتنی بر تعامل را انتخاب کرده در حالی که در مواردی تقابل را برگزیده است. در نهایت ترکیه 40 سال قبل کجا بود و امروز کجاست؟ درخصوص ایران این موضوع چگونه است؟ ما 40 سال قبل چه شرایطی داشتیم و امروز چه شرایطی داریم؟
ترکیه 40 سال قبل به هیچ وجه به عنوان یک قدرت اقتصادی در منطقه شناخته نمی‌شد، اما امروز این کشور سالانه 150 میلیارد دلار صادرات دارد و فقط در سال گذشته 46 میلیون گردشگر به آنجا سفر کرده‌اند. در ایران شرایط متفاوت است. با قطع صادرات نفتی به دلیل تحریم‌های آمریکا، اقتصاد کشور با شرایط بسیار سختی روبه‌رو شده و مردم در سختی زندگی می‌کنند. انتقاد به آقای رئیس‌جمهور این است که آقای روحانی! چرا اینقدر دیر؟
24 میلیون نفر در سال 1396 به تعامل رأی دادند. اگر این 24 میلیون نفر خواهان تقابل بودند که به کاندیدای جریان رقیب دولت رأی می‌دادند. سؤال اینجاست، چرا امروز که کشور متحمل هزینه‌های زیادی شده، رشد اقتصادی منفی است و زندگی مردم سخت‌تر از همیشه شده به فکر تعامل افتاده‌اید؟ چرا زودتر از این‌ها حرکت دولت به سوی سیاست‌های تعاملی آغاز نشد؟ زمانی که رئیس‌جمهور برای شرکت در هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کرد، به گونه‌ای سخن گفت که دلواپسان هم احساس رضایت داشتند. البته باید بپذیریم هر زمانی که منتخبی از بخش انتخابی از تعامل سخن بگوید مطمئنا با تخریب و توهین روبه‌رو خواهد شد و چنین مسأله‌ای نیازمند حمایت مردم است.
* استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران
* منتشر شده در روزنامه آرمان 2 آبان 98