مریم فکری:
اواخر دی سال ۸۸ محمود احمدی‌نژاد اعلام کرد که دولت قصد دارد به‌منظور واقعی کردن ارزش ریال، اقدام به حذف صفرها از واحد پول ملی کند.
بالاخره پس از ماه‌ها از اعلام رییس‌جمهور، مسوولان کشور در روزهای ابتدایی سال ۹۰ درباره اجرای این سیاست اقتصادی دولت، لب به سخن گشودند و از حذف صفرها خبر دادند که البته دو اظهارنظر متفاوت را درباره تعداد صفرهای حذف شده از پول ملی را شاهد بودیم؛ یکی از حذف ۳ صفر و دیگری از حذف ۴ صفر خبر داد.
شمس‌الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در همین رابطه گفت: «دولت در سال‌جاری روی حذف سه صفر از پول ملی تمرکز می‌کند و همزمان میزان تسهیلات‌دهی بانک‌ها در سال‌جاری افزایش می‌یابد؛ البته دستیابی به ثبات و آرامش در قیمت‌ها، پیش‌شرط لازم برای تحقق این سیاست دولت است.»
تنها چند روز پس از این اظهارنظر، محمود بهمنی، رییس‌کل بانک مرکزی، از حذف ۴ صفر از پول ملی خبر داد و اعلام کرد: «بررسی‌های بانک مرکزی نشان‌دهنده نتایج مثبت حذف ۴ صفر از پول ملی است و پیشنهاد اجرای این طرح در ۶ ماه آینده به هیات دولت ارائه می‌شود. با تصویب این طرح در هیات دولت و تایید شورای پول و اعتبار، بانک مرکزی برای جمع‌آوری اسکناس‌های موجود و انتشار اسکناس‌های جدید وارد عمل خواهد شد.»
صفرها چرا بی‌ارزش شدند؟
حال باید پرسید چرا صفرها این‌قدر بی‌ارزش شده‌اند که باید بروند؟ برخی صاحب‌نظران، مهم‌ترین عامل در بی‌ارزش شدن ارزش پول ملی که نقش صفرهای آن را بیش از هر چیز مشخص می‌کند، وضعیت بیمارگونه اقتصاد و به‌خصوص تورم می‌دانند.
نرخ تورم در ماه‌های گذشته با روند افزایشی روبه‌رو شد؛ آن هم در شرایطی که ۳ ماه و نیم از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها می‌گذرد. نرخ تورم در ۱۲ ماهه منتهی به فروردین سال گذشته ۴/ ۱۰ درصد، در اردیبهشت ۹/۹ درصد، خرداد ۴/ ۹ درصد، تیر ۱/ ۹ درصد، مرداد ۸/۸ درصد، شهریور ۹/۹ درصد، مهر ۲/ ۹ درصد، شهریور ۹/ ۸ درصد، مهر ۲/ ۹ درصد، آبان ۷/ ۹ درصد، آذر ۱/ ۱۰ درصد، دی ۸/ ۱۰ و بهمن ۶/ ۱۱ درصد بود.
نرخ تورم براساس گزارش بانک مرکزی، در ماه پایانی سال گذشته هم ۴/ ۱۲ درصد بود. از سوی دیگر، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در اسفند ۸۹ نسبت به ماه قبل از آن، ۴/ ۳ درصد و در مقایسه با ماه مشابه سال ۸۸، ۹/ ۱۹ درصد رشد داشت.
در این میان، برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که تعداد بالای صفرهای پول، کاهش ارزش پول ملی را در پی داشته است؛ به‌طوری که به‌راحتی سکه‌های ۱۰۰۰ ریالی و ۲۰۰۰ ریالی را در دستان مردم می‌بینیم. از سوی دیگر، در حال حاضر پول‌های درشت ایران معادل پول خرد بسیاری از کشورهای جهان است و یک پوند انگلیس حدود ۲ هزار تومان و یک دلار آمریکا معادل یک‌هزار تومان ایران خریداری می‌شود.
قشر حقوق‌بگیر آسیب می‌بیند
در این‌جا چندین سوال در ذهن جرقه می‌زند و اینکه با حذف صفرها، ارزش پول ملی تقویت و تورم مهار می‌شود؟ آیا اقتصاد ایران در ماه‌های آینده و همزمان با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها با تورم بالا مواجه خواهد شد که مسوولان در سال‌جاری به فکر حذف صفرهای پول افتاده‌اند؟
پرسش‌هایی که عباس هشی، عضو انجمن حسابداران خبره ایران در مقابل آن چنین پاسخ می‌گوید: «سیاست کنترل و تک‌رقمی کردن تورم بر چنین اقدام‌هایی که تنها برای زدودن آثار دوران تورم انجام می‌شود، در اولویت است و بدون تورم‌زدایی از اقتصاد، صفرها دوباره ظاهر می‌شوند و تورم را شاهد خواهیم بود، بنابراین ابتدا قبل از هر اقدامی، تورم را مهار کرد.»
هشی با وجود اینکه معتقد است حذف صفرهای پول به‌دلیل کاهش ارزش پول اجتناب‌ناپذیر خواهد بود و حتی باید ۶ صفر را حذف کرد، تاکید می‌کند: «این اقدام را نباید در شرایط تورمی و با وجود اقتصاد زیرزمینی صورت گیرد و حتی قیمت‌ها باید کنترل شود. در واقع حذف صفرها از واحد پولی کشور تنها در شرایطی موفقیت‌آمیز است که دولت بتواند با تبعات آن مقابله کند. این در حالی است که ما هیچ کنترل مثبت و مناسبی برای کنترل قیمت‌ها نداشته‌ایم و قیمت کالاهای مایحتاج مردم حداقل ۵۰ درصد همچون تخم‌مرغ و لبنیات حداقل ۵۰ درصد افزایش یافته است.»
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ما عنوان می‌کند: «حذف تدریجی صفر از پول ملی به معنای کاهش تدریجی ارزش پول و برابر کردن قدرت خرید است. در این حالت هر کسی که پول نقد دارد، ضرر می‌بیند و کسانی که دارایی غیرنقدی دارند، کاهش ارزش پول تاثیر چندانی در ثروت آنها ندارد.»
به اعتقاد هشی، «اگر حذف صفر از پول ملی بدون فراهم شدن زیرساخت‌های لازم و به‌صورت یک‌باره اتخاذ شود، تاثیر نامطلوبی بر قدرت خرید مردم می‌گذارد. بر این اساس، اکنون و در فضای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و اصلاح قیمت‌ها که از یک‌سو مردم با هزینه اضافی روبه‌رو بوده و آثار مثبت شفاف شدن حساب‌های دولت در حال نمایان شدن است، اگر ارزش پول ملی کاهش یابد، فشار مضاعفی بر قشر حقوق‌بگیر و مردم عادی وارد می‌شود.»
رویارویی با تورم روانی کوتاه‌مدت
مهدی تقوی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی هم نگاه قابل توجهی نسبت به حذف صفرها از واحد پول دارد. وی به خبرنگار ما می‌گوید: «اجرای این سیاست اقتصادی، تاثیری بر شاخص‌های اقتصادی نمی‌گذارد، اما با یک تورم روانی مواجه خواهیم شد که البته این تاثیر تنها در دوره کوتاه‌مدت رخ می‌دهد.»
تقوی که برخلاف دیگران معتقد است در شرایط تورمی و برای مهار تورم باید سیاست حذف صفرها از پول اعمال شود، در این باره توضیح می‌دهد: «وقتی ارزش پول ملی به‌شدت به‌دلیل تورم پایین می‌آید، مبادله پول دشوار و انتشار اسکناس‌های با واحدهای بزرگ برای تسهیل مبادلات دردسرساز می‌شود. این در حالی است که هزینه چاپ اسکناس بالا و مبادلات اقتصادی هم هنوز به‌طور کامل الکترونیکی نشده است.»
براساس آمارهای رسمی بانک مرکزی در دی سال ۸۹، میزان نقدینگی در کشور به رقمی معادل ۲۶۷ هزار میلیارد تومان رسیده که این میزان نقدینگی با چیزی حدود ۷۳ هزار میلیارد تومان اسکناس و سکه در اقتصاد ایران در جریان است.
تقوی تاکید می‌کند: «حذف صفرهای پول باعث کاهش فرسودگی و چاپ مجدد اسکناس‌ها و صرفه‌جویی در هزینه‌های مبادله و وقت افراد می‌شود. همچنین کار در دفاتر حسابداری آسان‌تر و ارقام کوچک‌تر خواهد شد.»
وی به تجربه کشورهای آلمان، فرانسه، آرژانتین و ترکیه در حذف صفر از پول ملی اشاره می‌کند و می‌گوید: «این کشورها در گذشته به‌دلیل تورم بالایی که داشتند، صفرها را از پول ملی خود حذف کردند که این امر در کاهش تورم بی‌تاثیر نبود.»
/36