فرهنگ عامه ایرانیان چنین است که بازخورد مسائل حوزه اعتباری را اغلب درحوزه مالی می‌بینند، البته این فرهنگ از نظام بانکی وارد جامعه شده است در حالی که این دو حوزه فی‌نفسه به هم ربطی ندارند. این یک باور اشتباه است که اعتبارسنجی افراد براساس موجودی حساب‌های بانکی‌شان باشد. در واقع اعتبارسنجی با حساب‌های مردم کاری ندارد و مقوله‌ای مستقل است. یعنی اگر حساب بانکی داشته باشم، دلیلی ندارد که وارد چرخه اعتبارسنجی شوم. ولی اعتبار به این معناست که من خوش‌قول هستم یا خیر. در اصطلاح بازار می‌گویند این فرد حرفش سند است. سر قولش می‌ایستد. اینکه شخصی پول دارد یا ندارد ارتباط مستقیمی به اعتبار افراد ندارد. خیلی از افراد هستند که پولدارند اما اعتبار خوبی ندارند. تعهدی کرده‌اند اما به آن پایبند نبوده‌اند. پس نباید اهلیت اعتباری را تنها در مسائل مالی تعریف کنیم.
یک مثال می‌زنم؛ وقتی کسی برای وام به بانک مراجعه می‌کند، به او گفته می‌شود که دو تا ضامن برای اخذ تسهیلاتش به بانک معرفی نماید. در واقع این شخص اصلاً اعتبارسنجی نمی‌شود. ضامن گرفتن برای این است که اعتبارسنجی نمی‌کنیم. همین که می‌گوییم ضامن بیاورد، در اصل صورت مساله را پاک کرده‌ایم. می‌گوییم ما نمی‌توانیم اهلیت اعتباری تو را بسنجیم، ما تو را نمی‌شناسیم، پس ضامن بیاور.
جالب‌تر اینکه در خیلی از فضاها اعلام می‌کنیم اعتبارسنجی داریم یا از آن بهره می‌گیریم اما در واقعیت فرضاً همان‌طور که گفته شد وقتی ازکسی بابت ضمانت چک و سفته می‌خواهیم یا حتی زمانی که بانک‌ها برای تمام وام‌های خُردی که به مردم پرداخت می‌کنند نیز ضامن می‌گیرند، می‌بینیم که عملاً اعتبارسنجی نکرده‌ایم. پس اعتبارسنجی برای چیست؟ اعتبارسنجی برای این است که این‌ها را نگیریم. اگر صرفاً بگوییم به حساب‌های مردم دسترسی داریم که اعتبارسنجی معنا ندارد. اعتبارسنجی بدون توجه به اینکه این فرد پول دارد یا نه صورت می‌گیرد. اصطلاحاً خوش‌قول است یا بدقول. با این تعریف از اعتبارسنجی اصلاً اطلاعات موجودی حساب مالی مردم مهم نیست. بلکه در اعتبارسنجی واقعی براساس عملکرد گذشته افراد در حوزه اعتبارسنجی درمورد آینده‌شان قضاوت می‌کنیم. منظور از عملکرد گذشته یعنی تقریباً ۴۹ درصد رفتار اعتباری یک شخص تابع تاریخچه پرداخت‌هایش بوده است؛ یعنی وام‌های گذشته‌اش را چگونه پس داده، اگر خرید اقساطی انجام داده، سر موقع پولش را پرداخته یا اگر وام گرفته در موعد مقرر آن را بازپرداخت کرده است یا خیر.
در چنین شرایطی، بد نیست بدانیم که شبکه بانکی کشور برای تمامی تسهیلاتی که می‌دهد موظف است براساس ماده ۱۴ آیین‌نامه سنجش اعتبار از شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران گزارش بگیرد. به همین موازات، در صورتی که سازمان‌ها و ارگان‌ها مایل باشند اطلاعات اعتباری مشتریان‌شان را در سامانه اعتبارسنجی شرکت به اشتراک بگذارند، از این کار استقبال خواهیم کرد. شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران، همواره کوشیده است تا فرایند همکاری مشخصی با سازمان‌ها و ارگان‌ها داشته باشد، این سازمان‌ها و ارگان‌ها زمانی که طبق ضوابط شرکت عضو سامانه اعتباری می‌شوند، شرکت برایشان کانال ارتباطی امن تعریف می‌کند و در آن کانال امن اطلاعات اعتباری رد و بدل می‌شود.
با توجه بیشتر در می‌یابیم که در بحث نظام اعتبارسنجی تنها روی جامعه بانکی متمرکز نیستیم، بلکه دنبال این هستیم که اطلاعات موثق را از همه جا بگیریم. در حال حاضر قبوض خدماتی نیز همین وضعیت را دارند، اخیراً قبوض بدهی خدمات پسماند و عوارض کسب پیشه شهرداری به سامانه اعتبارسنجی وارد شده است. فرضاً در مورد برق، شرکت‌های برق همین وضعیت را دارند. برق را در اختیار ما می‌گذارند، مصرف می‌کنیم و قول می‌دهیم سر ماه پولش را پرداخت کنیم. حال اگر سر ماه هزینه برق پرداخت نشود، بدقولی صورت گرفته است. به همین ترتیب اگر وام بانک را سر ماه پرداخت نشود یا مبلغ اجاره‌خانه پرداخت نشود یا به تعهدات بانکی عمل نشود، تمام این‌ها یک وضعیت بدحسابی دارند. پس فروشگاه‌های مختلف کشور به جای گرفتن چک و سفته می‌توانند از نمره اعتباری افراد برای تشخیص خوش‌حسابی و بدحسابی استفاده کرده و برای فروش کالاهایشان از معیار رتبه اعتباری افراد استفاده کنند.
همان‌طور که گفته شد از منظر اعتبارسنجی، اعتبار را می‌بایست در عملکرد گذشته مشتریان جستجو نمود و به بازتعریف مجدد آن پرداخت. همه این موارد در فضای خُرد و اعتبار خُرد صورت می‌گیرد. در اصل شرکت، تحلیل اعتبارسنجی را از طریق وام‌های مصرفی انجام می‌دهد. وام خرید خانه، وام ازدواج، وام‌های دانشجویی و از این دست وام‌ها مشمول بررسی این‌گونه اعتبارسنجی می‌شوند.
در خصوص اعتبارسنجی برای شرکت‌های حقوقی نیز از منطق خاص خودش بهره می‌بریم. کسب و کارها سه شکل هستند یا صاحبان مشاغل هستند مثل صاحب کارگاه یا نمایشگاه خودرو و ... شرکت‌های کوچک در مرحله بعد قرار می‌گیرند، سپس شرکت‌های متوسط و شرکت‌های بزرگ قرار می‌گیرند. برای صاحبان مشاغل و شرکت‌های کوچک هم اعتبارسنجی صورت می‌گیرید، زیرا درکسب‌وکارهای کوچک در اصل عملکرد خود صاحب کسب و کار اهمیت دارد اما اعتبارسنجی برای شرکت‌های متوسط به بالا متفاوت است.
با این حال افراد چه از نظر شخص حقیقی و چه از منظر حقوقی می‌توانند از طریق درگاه‌های مختلف مانند سایت شرکت به نشانی www.irancreditscoring.com یا سایت‌های نمایندگان فروش شرکت با نشانی‌های آیس(icescoring.com)، مای‌کردیت(mycredit.ir)، آی‌چک (icheckonline.ir)، توانم(tavanam.com)، به‌سهولت و سرعت به نمره‌های اعتباریشان دسترسی پیداکنند.
۲۱۲۱