اوضاع در کشور ما نیز مشابه است به گونه‌ای که وزیر بهداشت 30 درصد بیماری‌ها در کشور را به موادغذایی و غذا نسبت داد. اما، بیماریهای ناشی از غذا یک وجه دیگر نیز دارد و آن الگوی نامناسب غذایی است. اگر آمار بیماریهای غیرواگیر و روند رو به افزایش آن را نیز در نظر بگیریم، باید گفت در وضعیت بحرانی قرار داریم.
«برای تحقق اهداف سلامت باید مواد غذایی مصرفی مردم کاملا ایمن باشد.» این جمله را وزیر بهداشت در هفته سلامت و در مراسم اعطای نشان ایمنی و سلامت بیان کرد و 30 درصد بیماری‌ها در کشور را مربوط به بیماریهای ناشی از مواد غذایی دانست. به گفته دکتر مرضیه وحید دستجردی، استانداردهای سلامت گندم، لبنیات و گوشت مشخص شده و این استانداردها در سازمان غذا و دارو برای معرفی به شورای عالی سلامت و امنیت غذایی آماده شده است. وزیر بهداشت یکی از مهم‌ترین تکالیف سازمان غذا و دارو را معرفی بالاترین استاندارد موادغذایی به مردم ذکر کرد.
آفت‌کش‌ها در میوه‌ها باقی می‌مانند
دکتر حسن آقاجانی، مدیرکل دفتر وزیر بهداشت در گفت‌وگو با سلامت با بیان اینکه بسیاری از بیماری‌ها ناشی از مصرف موادغذایی ناسالم است، می‌گوید: «افزودنی‌هایی که به مواد غذایی زده می‌شود، بقایای آنتی‌بیوتیکی در موادغذایی، ترکیبات ضدحشرات و آنتی‌سپتیک نه تنها در کشور، بلکه در دنیا یک معضل است که سلامت افراد را تهدید می‌کند.» دکتر حسن آقاجانی تاکید می‌کند: «بقایای آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها در میوه‌ها و سبزیجات با شست‌وشو از بین نمی‌رود و حتی زمانی که پوست میوه را می‌گیرید باز هم این مواد مضر در میوه خواهد ماند.» این فوق‌‌تخصص قلب و عروق با اشاره به غذاهای ارگانیک در دنیا می‌افزاید: «در حال حاضر در دنیا غذاهای ارگانیک یعنی غذاهایی که مواد اضافه و افزودنی ندارد و ترکیبات حشره‌کش و آفت‌کش در آنها وجود نداشته باشد، مورد تایید است. به طور نمونه اگر یک سیب خوراکی استفاده می‌کنید این سیب باید از نظر وجود ترکیبات آفت‌کش سالم باشد و هیچ‌گونه آلاینده مضری در آن وجود نداشته باشد.»
موضوع مهم دیگری که دکتر آقاجانی به آن اشاره می‌کند الگوی غذایی غلطی است که بسیاری از بیماریهای غیرواگیر با آن مرتبط است: «مصرف غذاهای طبیعی مانند میوه و سبزی‌ها که سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند و همچنین ماهی از بروز سرطان جلوگیری می‌کند. علاوه بر آن بیماریهای قلبی و عروقی را کنترل می‌کند و از پیری زودرس پیشگیری خواهد کرد.»
الگوی غذایی سالم انتخاب کنید
به گفته معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، در مطالعاتی که در آمریکا انجام شده، هزینه سالانه ناشی از 3/3 تا 12 میلیون مورد از بیماریهای ناشی از غذا 5/6 تا 35 میلیارد دلار برآورد شده و تخمین زده می‌شود هر سال در آمریکا، 76 میلیون ابتلا به بیماریهای ناشی از غذا اتفاق می‌افتد که منجر به 325 هزار مورد بستری در بیمارستان و 5 هزار مورد مرگ می‌شود. در کشور ما متاسفانه هزینه ناشی از بیماریهای مربوط به غذا به دلیل نبود سیستم پایش این بیماری‌ها محاسبه نشده است.
دکتر زهرا عبداللهی با تاکید بر اهمیت ایمنی غذایی می‌گوید: «مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی و باقیمانده این سموم در میوه و سبزیجات و همچنین باقیمانده آنتی‌بیوتیک در موادغذایی، خطرات بسیاری از جمله سرطان را متوجه فرد می‌کند. علاوه بر این، مواد افزودنی و نگهدارنده‌ای که در صنایع غذایی استفاده می‌شود، اگر از حد مجاز بیشتر باشد، زمینه را برای آلرژی، بیماریهای گوارشی و حتی برخی سرطان‌ها فراهم می‌کند.» اما معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، بیماریهای ناشی از غذا را تنها مربوط به ایمنی غذا نمی‌داند و معتقد است که الگوی غذایی نیز یکی از مولفه‌های مهم در بروز بیماریهای ناشی از غذاست.
دکتر عبداللهی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «براساس تحقیقات سازمان جهانی بهداشت تا 30 درصد بیماریهای غیرواگیر مانند سرطان با تغذیه مناسب قابل پیشگیری است به گونه‌ای که با یک رژیم غذایی سالم و افزایش تحرک بدنی و ترک سیگار، 75 درصد از بیماریهای قلبی، 90 درصد دیابت نوع2 و 30 درصد سرطان‌ها پیشگیری خواهد شد.»
وی اضافه وزن و چاقی را یکی از نشانه‌های الگوی غذایی نامناسب می‌داند و به آمار هشداردهنده‌ای اشاره می‌کند: «چاقی دوران نوجوانی با سرطان کولون در سنین بزرگسالی ارتباط دارد و دوره تغذیه انحصاری با شیر مادر ریسک چاقی در بزرگسالی را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر چاقی زمینه‌ساز بیماریهای قلبی‌عروقی، دیابت و سرطان است و خطر بروز سرطان پستان در افراد چاق افزایش پیدا می‌کند.» به گفته معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، مصرف غذاهای پرچرب و سرخ‌کرده نیز احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد.
معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت برای پیشگیری از بیماریهای ناشی از غذا توصیه می‌کند: «غذا و مواد غذایی‌ای را انتخاب کنید که دارای ایمنی و بهداشت و ارزش تغذیه‌ای مناسب باشد.»
باید میوه و سبزیجات بسته‌بندی شوند
یکی از مشکلاتی که در امر سلامت و ایمنی غذا اهمیت دارد، میزان مواد آلاینده موجود در مواد غذایی است. کش‌وقوس‌هایی که سال گذشته در مورد برنج‌های آلوده در کشور بیان شد، گواه این مساله است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که استاندارد مشخصی برای میزان آلاینده‌ها در مواد غذایی وجود ندارد.
اما دکتر بهروز جنت، مدیر کل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی، بهداشتی وزارت بهداشت این ادعا را درست نمی‌داند و می‌گوید: «هر کشور متناسب با شرایط و میزان مخاطراتی که یک آلاینده دربردارد، استانداردی را برای حد مجاز آلاینده‌ها در مواد غذایی تعریف می‌کند. در مورد برنج‌های آلوده نیز، آرسنیک در دنیا جزو مخاطرات نیست و چون مخاطره‌آمیز نیست حد مجازی برای آن در نظر گرفته نمی‌شود، اما برای میزان آرسنیک و جیوه در محصولات دریایی برخی استانداردهای اجباری در نظر گرفته شده چون این مواد در محصولات دریایی حدش بالاست و باید برای آن حد مجازی تعریف شود.
بنابراین استانداردهای موادغذایی درکشور ما نیز تعریف شده است.» نکته دیگری که دکتر جنت به آن اشاره می‌کند باقیمانده سموم و آفات نباتی در محصولات کشاورزی است: «امروزه در تمام دنیا باقیمانده سموم و آفات نباتی جزو مخاطراتی است که سلامتی را تهدید می‌کند که اگر درست استفاده نشود، به موقع استفاده نشود و حد مجاز آن رعایت نشود، منابع آبی را آلوده می‌کند و در محصولات کشاورزی نیز باقی می‌ماند.» اما چه نظارتی بر نحوه استفاده از این سموم اعمال می‌شود؟
دکتر جنت پاسخ می‌دهد: «براساس قانون، وزارت جهاد کشاورزی مسوول تعیین حد مجاز سموم و آفات نباتی است و وزارت بهداشت باید آن را کنترل کند. بر همین اساس اداره کل آزمایشگاه‌ها به دستگاه‌های مجهز تجهیز شده‌اند. اما نکته‌ای که مطلوب ماست این است که محصولات کشاورزی به صورت بسته‌بندی و برچسب‌دار عرضه شوند.» وی با بیان اینکه ما زنجیره ایمنی و کنترل موادغذایی داریم، ادامه می‌دهد: «اگر میوه و سبزیجات به صورت بسته‌بندی شده عرضه شوند که در صورت وجود تخلف قابل پیگیری است و به باغدار مربوطه آموزش صحیح داده می‌شود و این روند اصلاح خواهد شد.201