ارتباط عراق با دریای آزاد از دو طریق میسر است؛ یکی آبراه خور عبدالله که میان عراق و کویت مشترک است و دیگری رودخانه اروندرود که میان ایران و عراق مشترک است. از سوی دیگر عراق همیشه در طول دهها سال گذشته ادعای ارضی داشته است.
در دوران صدام حسین عراق معتقد بود که کویت استان نوزدهم عراق است و بنابراین در سال 1369 بعد از فارغ شدن از جنگ با ایران، ارتش عراق به کویت حمله کرد و کل آن کشور را به تصرف خود در آورد و بنا هم نداشت از کویت خارج شود. ولیکن با شرکت نیروهای بین المللی به رهبری امریکا، عراق از کویت بیرون رانده شد و دولت کویت به این کشور بازگشت. بنابراین اختلافات عراق و کویت سابقه ای تاریخی دارد به گونه ای که عراق کل کویت را جزئی از خاک خود میدانسته است.
اما در مورد اتفاق جدیدی که بر اساس تصمیم کویت جهت احداث بندری در جزیره بومیان پیش آمده، باید گفت این اتفاق از این جهت اهمیت دارد که جزیره بومیان در مدخل خور عبدالله که آبراه مشترک میان عراق و کویت است قرار دارد و طبیعتا احداث بندری در جزیره بومیان موقعیت اقتصادی کویت و هم چنین امکان بهره برداری کویت از خور عبدالله را نسبت به عراق افزایش خواهد داد و وضعیت کویت مناسب تر خواهد شد.
بر همین اساس به دلیل عقب ماندگیهای اقتصادی عراق در دوران حاکمیت حزب بعث و هم چنین در دوره اشغال ، شاید نمایندگان پارلمان عراق تنها راه را اعتراض به کویت احساس کرده اند و تصور کرده اند که شاید به کارگیری زور بتواند این مسئله را حل کند.
در حالی که آبراه خور عبدالله آبراه مشترک است و اگر مرز عراق و کویت را در این آبراه هم خط القعر خور عبدالله در نظر بگیریم، کویت از نظر قانونی مجاز است در آبهای خود و در جزیره متعلق به خودش هر نوع تاسیساتی را احداث کند. عراق هم میتواند در منطقه راس البیشه، فاو و هم چنین در منطقه ام القصر که در مسیر آبراه خور عبدالله قرار دارند، تاسیسات بندری و ساحلی ایجاد کند و از خلیج فارس بهره اقتصادی ببرد.
به نظر میرسد که به دلیل این که عراق در شرایطی نیست که بتواند توسعه اقتصادی را در اولویت برنامههای خود قرار دهد، احساس میکند باید با جلوگیری از اقدام کویت عقب ماندگی خود را جبران کند. به هر حال به نظر میرسد سخنان نمایندگان عراق از موضع انفعال بیان شده است.
اما درباره این که آیا عراق در شرایطی هست که بتواند به کویت حمله نظامی کند یا با حمله نظامی جلوی احداث چنین بندری را بگیرد باید گفت که اصولا در حال حاضر عراق فاقد یک ارتش منسجم و یک قدرت نظامی توانمند است که بتواند به کشور همسایه خود از جمله کویت حمله نظامی کند.
از طرف دیگر عراق در حال حاضر در اشغال امریکا است و مسئولین عراقی در حوزه نیروهای مسلح تصمیم گیرنده اصلی نیستند. بلکه تصمیم درباره ماموریتهای نیروهای مسلح عراق را امریکا میگیرد و طبیعتا امریکا هیچ گاه اجازه نخواهد داد که نیروهای نظامی عراق علیه کویت حرکتی انجام دهند.
از سوی دیگر نیروهای نظامی امریکا در کویت هم حضور دارند و بخش عمده ای از تدارک و پشتیبانی نیروهای نظامی امریکا در عراق از طریق خاک کویت و از طریق مرز صفوان صورت میگیرد. بنابراین امریکا هم عراق را در اشغال و کنترل خود دارد و هم در کویت حضور نظامی دارد. لذا کنترل نظامی و امنیتی این دو کشور به ویژه عراق عملا در دست امریکا است و امکان ندارد امریکا اجازه دهد درگیری نظامی بین دو کشور صورت بگیرد.
اما از نظر عملیاتی، امکان اخلال عراق در عملیات احداث بندر توسط کویت از طریق نظامی وجود دارد. یعنی اگر دولت مردان عراقی تصمیم بگیرند که در ایجاد این بندر از طریق نظامی اخلال کنند، اگر امریکاییها حالت بی طرفانه ای به خود بگیرند، از نظر اجرایی امکان پذیر است. البته من بعید میدانم عراق در وضعیتی باشد که حتی بتواند چنین تصمیماتی را اتخاذ کند.
بنابراین میتوان وضعیت فعلی را تنها یک درگیری لفظی میان عراق و کویت تلقی کرد که پس از مدتی قاعدتا تمام خواهد شد و اگر کویتیها به سرعت کار احداث این بندر را انجام دهند، عملا عراق را در کار انجام شده قرار داده اند و مسئله بعد از مدتی پایان خواهد یافت.
منبع: دیپلماسی ایرانی