امیدسلیمی بنی: روزانه نزدیک به 400 کودک خیابانی در مراکز بهزیستی سراسر کشور، پذیرش و ساماندهی می شوند. پلیس تنها در تهران، روزانه 30 کودک خیابانی را دستگیر می کند و منابع نزدیک شهرداری تهران می گویند در پایتخت، هیچ سازمانی به جز شهرداری، اسکان متکدیان که کودکان خیابانی نیز گروهی از آنها هستند را به عهده نگرفته است.
با این حال، مشاهدات هر روزه مردم در شهرهای مختلف به خصوص کلانشهرها نشان می دهد کودکان خیابانی و متکدیان خردسال، هر روز بیشتر می شوند. مطابق قانون، ضابطان دادگستری، اقدام به بازداشت این اشخاص و ارجاعشان به مقامات دادگاه، برای تعیین تکلیف می کنند. دادگاه ها نیز بنا به شرایط کودک مزبور، رای به حضور در کانونهای اصلاح و تربیت یا مراکز بهزیستی می دهد، ولی این گونه که پیداست، تنها، سازمان بهزیستی است که برای بازگرداندن این اشخاص به زندگی سالم، برنامه ای را در دست اجرا دارد.
به گفته سرپرست دفتر مداخله و بازتوانی بهزیستی، این سازمان قصد دارد امسال مرکزی را برای بازپروری کودکان خیابانی و معتاد برای حضور مجدد در جامعه، راه اندازی کند. به گفته فرهاد اقطار از امسال 10 مرکز برای کودکان و نوجوانان طراحی شده است که به صورت علمی به درمان این افراد پرداخته و با برگزاری دوره های آموزشی ویژه آنان را برای ورود به جامعه آماده می کند.
وی با تأکید بر اینکه طراحی مرکز ویژه ترک اعتیاد کودکان و نوجوانان در بهزیستی انجام شده می گوید: "این مراکز علاوه بر مراکزی است که برای نوجوانان در نظر گرفته شده و به صورت مراکز اقامتی میان مدت برای نوجوانان در نظر گرفته شده است."
این مقام مسئول می گوید باید اعتبارات خاصی برای این مراکز پیگیری شود تا برنامه های آموزشی، پروسه های تحصیلی، حمایت از خانواده و مهارت های زندگی در آن به مددجویان خردسال این سازمان ارائه شود.
با این حال، سرپرست سازمان بهزیستی تاکید دارد برای 30 درصد از کودکان خیابانی و متکدیان خردسال، این سازمان نمی تواند کاری انجام دهد چون آنها "از ابتاع بیگانه" هستند.
قانون، مانع ساماندهی کودکان خیابانی خارجی و خانواده دار
به گفته احمد اسفندیاری بیش از6 هزار کودک خیابانی در سال گذشته ساماندهی شده اند که این رقم، به جز اتباع بیگانه ای هستند که در خیابانها، به کار و تکدی می پردازند. این در حالی است که برخی دیگر از مقامات بهزیستی، می گویند بهزیستی دو برابر این میزان، یعنی سالانه 12 هزار کودک خیابان را ساماندهی می کند که 30 درصد از آنان اتباع بیگانه هستند.
به گفته معاون پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان، 70 درصد بقیه کودکان کار و خیابان به دلیل فقر فرهنگی و اقتصادی خانواده ها در خیابان ها و جامعه کار می کنند.
شاید به همین دلیل است که اسفندیاری، سرپرست بهزیستی، تکدی و کار خیابانی به صورت خانوادگی را مانع دیگری برای ساماندهی کودکان خیابانی می داند:" برخی از کودکان خیابانی که در سطح شهرها وجود دارند، همراه با خانواده‌هایشان هستند که در این باره نیز بهزیستی با مشکلاتی در خصوص ساماندهی آنها روبه روست."
با این وجود، مقامات پلیس پایتخت می گویند با دستگیری متکدیان، کارتن خوابها و کودکان خیابانی، توانسته اند رضایت نسبی مردم را فراهم کنند. به گفته سجادی فرمانده یگان انتظامی اجرائیات شهرداری پلیس پیشگیری پایتخت، تنها در یک شبانه روز نزدیک به 130 نفر از این اشخاص در سطح تهران، جمع آوری شده اند.
این افسر پلیس گفته دستگیر شدگان به مراکز بهزیستی "اسلامشهر"، "لویزان"،"یاسر"، و گرمخانه "خاوران" تحویل شده اند. مراکزی که در اختیار شهرداری تهران است.
شهرداری تهران البته، معتقد است در زمینه نگهداری متکدیان کودک و بزرگسال در میدان، تنها مانده. مشاور امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران می‌گوید شهرداری در امر نگهداری از متکدیان تنهاست و فرمانداری به وظایف قانونی خود در این زمینه عمل نمی‌کند.
نجم‌الدین محمدی فشاری را که با عدم همکاری سایر سازمانهای دولتی خصاصا فرمانداری، به شهرداری وارد می شود، چنین توصیف می کند: "متکدیانی که باید تنها سه هفته نگهداری شوند در برخی موارد تا سه سال در مراکز شهرداری نگهداری می‌شوند."
محمدی همچنین با اظهار اینکه نگهداری این اشخاص، از وظیفه شهرداری خارج است، می گوید: "شهرداری خارج از وظایف قانونی خود این مسئولیت را قبول کرده و این مراکز را اداره می‌کند. قرار بود قاضی کشیکی در این مراکز حضور یابد و متکدیانی که به آنجا می‌آیند حداکثر سه هفته اسکان داده شوند تا پرونده آنها تشکیل شود و سپس با تشخیص مددکار برای پوشش آنها در مراکز حمایتی( بهزیستی و کمیته امداد) حکم قضایی صادر شود و کسانی که لازم است به بهزیستی یا کمیته امداد ارجاع داده شوند. شهرداری در طول این سال‌ها همه این کارها را انجام داده است."
متکدیان بیمار، مهمانان همیشگی شهرداری
از سوی دیگر، سرپرست بهزیستی نیز جمع آوری این افراد را وظیفه شهرداری و نیروی انتظامی می داند. به گفته اسفندیاری، سازمان بهزیستی به هیچ وجه نمی‌تواند در جمع‌آوری کودکان خیابانی اقدامی را انجام دهد و این از وظایف دستگاه‌هایی از جمله شهرداری و نیروی انتظامی است.
مشاور شهردار تهران در پاسخ معتقد است با وجودی که شهرداری در زمینه نگهداری این افراد و همچنین متکدیان و بیخانمانها، وظیفه ای ندارد، باز هم "مجبور" است این کار را انجام دهد: " بسیاری از متکدیان و کارتن خوابها را تا سه سال در این مراکز نگهداری می کنیم. سازمان یا شخصی از آنها نگهداری نمی‌کند و کارتن‌خواب‌هایی که جمع‌آوری می‌شوند اکثراً اعتیاد دارند و بعضاً مریضی‌های هیپاتیت و ایدز دارند. در کشور ما مرکزی آنها را تحت پوشش قرار نمی‌دهد و تا کنون هیچ مرکز و سازمانی متکدی یا کارتن‌خواب مبتلا به ایدز و هپاتیت را که نیازمند سرپرستی است برعهده نگرفته است و شهرداری مجبور شده که از آنها نگهداری کند."
هر چند این را نیز باید در نظر داشت که در سایر شهرهای کشور، به خصوص کلانشهرهایی به جز تهران، شهرداری، از ارائه این خدمات نیز شانه خالی می کند.
در این میان، اگر چه مقوله دستگیری و جمع آوری این افراد از جمله کودکان خیابانی و متکدیان، با نگهداری و ساماندهی از آنها، امری جداگانه است، باز هم به نظر می رسد علی رغم شفافیت قانونی، سازمانها و نهادها ترجیح می دهند چندان خود را درگیر ساماندهی قطعی این آسیب دیدگان نکنند، چون اگر به جز این بود افزایش متکدیان کوچک و بزرگ در سطح شهرها، با "روند رو به رشد" توسط مقامات مسئول، توصیف نمی شد.
47/233