آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نهادی مستقل است که در سال 1957 برای ترویج استفاده صلح‌آمیز، و جلوگیری از استفاده نظامی، از انرژی هسته‌ای تأسیس شد.ایران در همان سال به عضویت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درآمدو در سال 1968، پیمان عدم تکثیر سلاحهای هسته‌ای (N.P.T) را امضا کردو در سال 1970 آن را در مجلس شورای ملی به تصویب رساند.
اهداف آژانس بین المللی اتمی براساس اساسنامه آن عبارتنداز:
- ارتقای کاربردهای صلح جویانه انرژی هسته ای و عدم بکارگیری آن برای اهداف نظامی.
- اتخاذهرگونه تدبیری جهت ارتقای تحقیقات ، توسعه و کاربردعملی انرژی هسته ای برای مقاصدصلح جویانه.
- ارتقای مبادله اطلاعات علمی و فنی.
- تاسیس و اعمال پادمان برای تضمین این موضوع که کمکهای هسته ای یاحمایتهای آژانس درمقاصد نظامی بکارگرفته نشود.
- تاسیس یاتصویب استاندارهای ایمنی هسته ای.
تلاشهای جهانی برای جلوگیری ازاستفاده های غیرصلح آمیز هسته ای موجب شدکه درنهایت پیمان عدم تکثیر سلاحهای هسته‌ای (N.P.T) درسال1968 میلادی برای امضای کشورهاآماده شود.ایران همانگونه که دربالا گفته شد درهمان سال به این پیمان نیز الحاق شد.درحال حاضر 186 کشورجهان عضواین معاهده هستند.تنها کشورهای کوبا، اسراییل ، هندو پاکستان عضو این پیمان نیستند.همچنین کره شمالی نیزچندسال پیش ازاین معاهده خارج شد.
آژانس بین المللی هسته ای درچهارچوب نظام پادمان ایجادشده توسط پیمان عدم تکثیرسلاح هسته ای وبمنظور بررسی پای بندی کشورهای عضوان.پی.تی. به مقررات این معاهده ، بازرسیهایی راازتاسیسات هسته ای کشورهای عضو انجام می دهد.
مهمترین واساسی ترین فایده عضویت کشورهااینست که کشورهای عضو این پیمان ، می توانندواین حق رادارندکه درسایه عضویت و نظارت بازرسین آژانس هسته ای فعالیت هسته ای صلح آمیزداشته باشند.
ایران نیز بعنوان یکی ازکشورهای عضو آژانس هسته ای و معاهده ان.پی.تی.درطول فعالیتهای هسته ای خودهمکاری لازم رابااین آژانس به ویژه دررابطه با نظارت همه جانبه بازرسان برتاسیسات و فعالیتهای هسته ای خودداشته است.
پرسشی که دراین مقطع بایدازسازمانهای های بین المللی و به ویژه شورای حکام آژانس هسته ای و سازمان ملل متحدنموداینست که هنگامی که به دفعات درگزارشهای روسای وقت آژانس به همکاری دولت و ملت ایران دراین رابطه و نظارت بازرسان برعملکردایران و صلح آمیزبودن این فعالیتهااذعان گردیده است، برچه مبنای حقوقی و قانونی مردم ما بایدشاهد تهدیدهای کشورهای دیگر مبنی بر تحریم ایران شوند؟ اگر برغم عضویت ایران درآژانس بین المللی هسته ای و انقیاداین کشوربه پیمان عدم تکثیرسلاحهای هسته ای و عدم گزارش آژانس درخصوص تلاش ایران برای تولیداینگونه سلاحها، بازهم بایدملت ایران با تهدیدهای برخی کشورها روبرو باشندپس ادامه عضویت ایران دراین آژانس چه سودی برایمان خواهدداشت؟ وقتی که اسراییل ، هندوپاکستان ، برغم عدم عضویت درآژانس و عدم پایبندی به معاهده ان.پی.تی. آسوده ازهرگونه تهدیدبه تحریم و محرومیت بین المللی ،به فعالیتهای نظامی و تولیدو انباشت سلاحهای اتمی ادامه می دهند،پس فلسفه وجودی آژانس بین المللی هسته ای و معاهده ان.پی.تی. چیست؟سوالی که تاکنون سازمانهاومراجع بین المللی و حقوقدانان حقوق بین الملل ازپاسخ آن طفره رفته اند.
*وکیل پایه یک دادگستری ن های ایجاد شده توسط معاهده ان.پی.تی به منظور بررسی میزان پای بندی کشورهای عضو ان.پی.تی به مقررات این معاهده بازرسی هایی را از تاسیسات هسته ای کشورهای عضو انجام می دهد.