الهه جعفرزاده: بهار امسال سایه‌ای سنگین از بازگشت کووید-۱۹ بر ایران را با خود به همراه داشت؛ که بار دیگر نظام سلامت و جامعه را به تکاپو انداخت. کاهش ایمنی جمعی، سفرهای گسترده و کم‌توجهی به پروتکل‌های بهداشتی، عواملی هستند که چرخش ویروس را تسریع می‌کنند. هم‌چنین افزایش نرخ بستری‌ها، به‌ویژه در میان سالمندان و بیماران مزمن، به مثابه تهدیدی فزاینده است که بر ضرورت کنترل اوضاع تأکید می‌کند.
سید علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی و آزمایشگاه ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری، در همین راستا به خبرآنلاین می‌گوید: «مسئله‌ی خیز کرونا رخداد تازه‌ای نیست. ما در تمام این مدت، طی فواصل مختلف، شاهد این روند بودیم و حتی طی دو سال گذشته هم زیرسویه‌هایی از ویروس را شناسایی کردیم. بدیهی است وقتی جامعه به سبب رعایت پروتکل‌های بهداشتی و یا واکسیناسیون منظم ایمنی نسبی را کسب می‌کند، چرخش و فعالیت ویروس نیز به همان میزان کاهش می‌یابد، ولی در وضعیتی که جوامع نسبت به کووید دیگر ایمنی اولیه را ندارند و مدت‌ها از آخرین واکسیناسیون گذشته است، بازگشت موج بیماری دور از انتظار نیست؛ همانطور که ما اکنون در دل خیز دیگری از ویروس کووید هستیم.»
اومیکرون؛ تهدیدی که همچنان پابرجاست
ظهور سویه اومیکرون، خیزهای طولانی‌مدت و نگران‌کننده‌ای به همراه داشت؛ زیرا علاوه بر داشتن سرعت بالا در انتقال، ایمنی‌گریز هم بود. شمار زیادی از افراد گرفتار این خیزها شدند، اما خوشبختانه مرگ‌ومیر ناشی از آن نسبت به سویه‌های دیگر پایین‌تر بود.
ناجی معتقد است وضعیت موجود هم به همین ترتیب است؛ سویه‌ها و زیرسویه‌های مربوط به اومیکرون در تمام دنیا می‌چرخند و افرادی که به سبب ضعف سیستم ایمنی، بیشتر در معرض خطر قرار دارند را گرفتار می‌کنند.
او اظهار می‌کند: «به طور کلی ویروس کرونا از ابتدا این فرمول را در خود نهادینه کرد که با تغییر رفتار و جهش‌های ویروسی بتواند در جامعه بماند. از ایام نوروز به بعد که فعالیت کووید نسبتاً افزایش یافت، وزارت بهداشت این هشدار را به مردم داد که در آینده نزدیک ممکن است با افزایش موارد روبه‌رو شویم.»
سویه جدیدی از ویروس متولد شده؟
ناجی در پاسخ به این پرسش که آیا در این خیز با سویه جدیدی مواجه هستیم یا نه، می‌گوید: «طبق آخرین بررسی‌ها واریانت جدیدی شناسایی نشده است. در حال حاضر JN۱ زیرسویه‌ای است که اغلب موارد ابتلا را تشکیل می‌دهد. سایر زیرسویه‌های اومیکرون هم در این جریان دخیل هستند؛ که هر چند وقت یک بار به علت کاهش ایمنی جمعی، خیزی از بیماری را در جامعه ایجاد می‌کنند.»
بیشتر بخوانید:
ظهور زیرسویه جدید کرونا؛ ایمنی‌گریز و به‌سرعت در حال گسترش/ ۶ توصیه مهم سازمان جهانی بهداشت
پروتکل‌های ساده، اما نجات‌بخش
به باور رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی، «اگر با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، عرصه را بر ویروس تنگ نکنیم، گردش بالای آن می‌تواند باعث آلودگیِ بیشتر افراد حساس شود؛ مانند سالمندان بالای ۶۵ سال، افراد دارای نقص سیستم ایمنی و یا گروهی که به بیماری‌های مزمن مبتلا هستند.
پروتکل‌ها نیز شامل همان موارد سابق است؛ شستن مکرر دست‌ها، استفاده از ماسک به‌ویژه در اماکن پرازدحام یا سرپوشیده، رعایت فاصله جانبی و تقویت تهویه فضاهای عمومی.
هم‌چنین افراد به محض مشاهده علائم، موظفند خودشان را ایزوله و از سایر افراد جدا کنند تا ریسک انتقال بیماری کم شود.»
چشم‌انداز آینده ویروس؛ ابتلای گسترده و مرگ‌ومیر محدود
به گفته علیرضا ناجی، تجربه بدی که جامعه پزشکی و کادر درمان در ایران دارد این است که ما در کووید همیشه به کنترل بحران پرداخته‌ایم؛ تعلل کرده‌ایم تا یک خیز کوچک به یک پیک طولانی تبدیل شود تا آن را جدی بگیریم. این تجربه برای همه ما گران تمام شد، هم به مردم و هم به کادر درمان فشار و خسارات سنگینی وارد کرد.
او اضافه می‌کند: «علاوه بر مشکلات اقتصادی در جامعه پزشکی، ما نقصان‌هایی هم در زمینه پرسنلی داریم؛ که این موارد نیز فشار وارده بر کادر درمان را مضاعف می‌کنند. اقداماتی که پیش‌تر بدان اشاره شد، در عین سادگی، از ابتلا به بیماری‌های تنفسی و انتشار ویروس‌ها جلوگیری می‌کنند. به عبارتی، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، سپری در برابر بحران است که کمک می‌کند تجربه عذاب‌آور پیک‌های طولانی کرونا و مرگ‌ومیر دیگر تکرار نشود.»
این ویروس‌شناس، پیش‌بینی می‌کند: «در این خیز چون افراد حساس درگیر می‌شوند، طبیعتاً تعداد بستری‌ها افزایش خواهد یافت، ولی با توجه به رفتار ویروس، تجربیات ما و ایمنی نسبی حاکم در جامعه به احتمال خیلی خیلی قوی مرگ‌ومیر بالایی نخواهیم داشت.»
ضرورت بازنگری در روند درمان
ناجی در خصوص روش‌های درمان بیماری اشاره می‌کند: «اجرای یک برنامه واکسیناسیون مناسبِ افرادی که در خطر هستند، مانند کاری که برای آنفلوانزا می‌کنیم، موضوعی است که وزارت بهداشت باید به آن بپردازد. این اقدام هم می‌بایست با واکسن‌های ارتقایافته صورت گیرد.
مورد دیگری که جای خالی آن در نظام سلامت کشور ما احساس می‌شود، درمان‌های سرپایی کووید است؛ که این امر با تشخیص درست و تجویز داروهای مناسب در مراحل اولیه، تا حد قابل توجهی ویروس را در نطفه خفه می‌کند و جلوی پیشرفت و انتشار آن را می‌گیرد.
ضروری است که هم برای واکسیناسیون در افراد خاص و هم در دسترس بودن داروهای خوراکی برای کووید، فکر مناسب داشته باشیم.»
بازگشت حجاج، تهدیدی برای شیوع بیماری‌های تنفسی
ما در این بازه زمانی، علاوه بر مسافرت‌های داخلی، سفر حج و بازگشت حجاج را داریم که احتمالاً با توجه به ویژگی‌های مراسم حج، ناگزیر موجب ایجاد یک موج بیماری می‌شود؛ سوای موج کرونایی که خودمان در کشور با آن مواجه هستیم.
بیشتر بخوانید:
هشدار مینو محرز به حجاج درباره یک ویروس
علیرضا ناجی در این‌باره بیان می‌کند: «داشتن یک برنامه‌ریزی حساب‌شده و اعمال تدابیر مشخص در این زمینه، تا حد قابل توجهی جلوی افزایش بیماری‌های تنفسی در جامعه را می‌گیرد. وزارت بهداشت حتماً در این حوزه برنامه‌هایی دارد و توجه خاصی را لحاظ خواهد کرد.
هم‌چنین لازم است نیم‌نگاهی به سایر ویروس‌ها هم داشته باشیم. طبق مطالعات اخیر، ویروس‌های در گردش فقط شامل کووید و آنفلوانزا نیست؛ ویروس‌های دیگر هم هستند که شاید از نظر درجه اهمیت و شدت بیماری مثل کووید و آنفلوانزا نباشند، اما به هر حال وجود آنها قطعی است.»
او توصیه می‌کند: «افرادی که از حج برمی‌گردند خیلی باید حواسشان باشد که اگر علائم مشکوکی دارند، ضمن مراجعه به پزشک، دید و بازدید خانوادگی را به بعد از بهبود علائم و بیماری موکول کنند. این اقدام به کاهش گردش ویروس و انتقال آن کمک می‌کند.»
۴۷۲۳۲