به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ،روایات فراوانی از جانب اهل بیت(ع) به ما رسیده است که ثواب فراوانی، برای سجده روی تربت سید شهدا امام حسین(ع) بیان می کنند.
به گزارش شفقنا، در پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله العظمی مکارم درباره دلیل تقدس تربت امام حسین(ع) نزد شیعیان آمده است:
پرسش :
چرا تربت امام حسین(ع) برای شیعیان مقدس است؟
پاسخ اجمالی:
طبق قانون تداعی و محاکات(یادآوری و الگوگیری)، سجده بر تربت کربلا خاطره فداکاری سالار شهیدان حسین بن علی(ع) را در قلوب افراد نمازگزار زنده می کند و ارواح پاک و دل های بیدار را دعوت به پیروی از آن مکتب عالی نموده، روح جانبازی و فداکاری را در زمینه های مساعد تقویت می نماید.
تربت حسینی در میان انبیاء و اولیای الهی از جایگاه مهم و شناخته شده ای برخوردار بوده است. طیق روایتی از ام سلمه، رسول گرامی اسلام(ص) هر وقت این تربت را می دیدند اشک از چشمان مبارکش جاری می شد و از شهادت مظلومانه ی امام حسین(ع) در کربلا سخن می گفتند. ایشان تربت امام حسین(ع) را استشمام و آن را می بوسید.
در متون حدیثی و فقهی، آثار متعددی برای تربت حسینی ذکر شده است. در احادیث گفته شده که تربت حسینی، شفابخش بیماری هاست، ولی شرط تأثیر آن پیروی از امام حسین(ع) و اعتقاد به آن حضرت دانسته شده است.
پاسخ تفصیلی:
اینکه شیعیان تربت امام حسین(علیه السلام) – خاک محدوده محل شهادت حضرت – را محترم می شمارند طبق روایاتی است که اشاره به حکمت های متعدد این موضوع دارد.
اهمیت تربت حسینی با توجه به قانون تداعی
حکمت احترام تربت محدوده شهادت امام حسین(علیه السلام) ارتباط مستقیمی با الگو بودن قیام ظلم ستیزانه حضرت سید الشهدا(ع) و تداعی این قیام در ذهن همه آزادی خواهان جهان تا ابد دارد. مبنا و الگو بودن قیام حسینی تا حدی است که پیامبر اکرم(ص) ده ها سال پیش از واقعه کربلا، بر حرارت و اثرگذاری قیام حسینی چنین تاکید فرمودند: (همانا در قتل حسین حرارتی در قلوب مومنین است که تا ابد سرد نخواهد شد)؛ «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَدا».
در مورد سجده بر تربت امام حسین(ع) نیز همین معنا وجود دارد. می دانیم که در سجده برای خداوند به منظور این که خضوع بیشتری به عمل آید، باید پیشانی را در حال سجده بر زمین یا آنچه از زمین است (و خوردنی و پوشیدنی و معدنی نباشد) گذاشت. تربت حسینی نیز خاک پاکی است که به واسطه قیام امام حسین(ع) برای احیای دین خدا و توحید، شرافت بیشتری پیدا کرده است. مخصوصاً روی قانون محاکات و تداعی، سجده بر تربت کربلا خاطره فداکاری سالار شهیدان حسین بن علی(ع) را در قلوب افراد نمازگزار زنده می کند و ارواح پاک و دل های بیدار را دعوت به پیروی از آن مکتب عالی نموده، روح جانبازی و فداکاری را در زمینه های مساعد تقویت می نماید.اهمیت این تربت نزد انبیاء و اولیاء در طول تاریخ
قیام امام حسین(علیه السلام) در طول تاریخ برترین الگو در مبارزات آزادی خواهان و ظلم ستیزان بوده است. در این بین محل شهادت و تربت حضرت نیز نقش خاصی در معرفی این قیام داشته است و در میان انبیاء و اولیای الهی نیز از جایگاه مهم و شناخته شده ای برخوردار بوده است. چند مثال را در این باره با هم مرور می کنیم:
۱. زمین و خاک کربلا معرّف قیام حسینی به حواریون: طبق روایات اسلامی حضرت عیسی(علیه السلام) در گذر از سرزمین کربلا ضمن اِخبار غیبی از قیام و شهادت امام حسین(ع) برای حواریون، به حرمت تربت ایشان چنین اشاره نمودند: (این زمینی است که در آن فرزند رسول الله، احمد و فرزند آزاد زن پاک بتول شبیه مادرم مریم، کشته خواهد شد و در آن دفن می شود. این زمین از مشک خوشبوتر است چون خاک طینت و گل فرزند شهید پیامبر خداست)؛ «هَذِهِ أَرْضٌ یُقْتَلُ فِیهَا فَرْخُ الرَّسُولِ أَحْمَدُ وَ فَرْخُ الْحُرَّةِ الطَّاهِرَةِ الْبَتُولِ شَبِیهَةِ أُمِّی وَ یُلْحَدُ فِیهَا هِیَ أَطْیَبُ مِنَ الْمِسْکِ لِأَنَّهَا طِینَةُ الْفَرْخِ الْمُسْتَشْهَد».
۲. اهمیت زمین و خاک کربلا نزد پیامبر(صلی الله علیه وآله) و مسلمین: احادیث متعددی که در منابع شیعه و اهل سنت، حکایت از آگاهی پیامبر اکرم(ص) و به تبع آن مسلمین از واقعه کربلا دارد و بیان می کند که جبرائیل (یا فرشته ای دیگر) تربت سرخی از کربلا را برای پیامبر آورد که سبب تأثر آن حضرت شد. این احادیث از طریق زنان و مردان صحابی، از جمله شماری از همسران پیامبر، روایت شده است. در برخی منابع، مُفاد این احادیث از جمله معجزات پیامبر(ص) به شمار آمده است.
به عنوان نمونه طبق روایتی رسول گرامی اسلام(ص) هر وقت این تربت را می دیدند اشک از چشمان مبارکش جاری می شد و از شهادت مظلومانه ی امام حسین(ع) در کربلا سخن می گفتند. ایشان تربت امام حسین(ع) را استشمام و آن را می بوسید: (ام السلمه می گوید: در یکی از شب ها رسول خدا(ص) مشغول استراحت بود ناگهان نگران و مضطرب از جایش حرکت کرد، سپس نشست و دراز کشید که باز هم از جایش با ناراحتی حرکت کرد که از دفعه قبل شدیدتر بود، باز هم دراز کشید در حالی که خاکی سرخ رنگ در دستهایش بود و آن را می بوسید، گفتم: این خاک چیست؟ فرمود: جبرئیل به من خبر داد که بر این خاک حسین مرا می کشند، از او درخواست کردم تا آن خاک را به من نشان دهد، جبرئیل این خاک را برایم آورد)؛ «…أَخْبَرَتْنِی أُمُّ سَلَمَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) اضْطَجَعَ ذَاتَ لَیْلَةٍ لِلنَّوْمِ فَاسْتَیْقَظَ وَهُوَ حَائِرٌ، ثُمَّ اضْطَجَعَ فَرَقَدَ، ثُمَّ اسْتَیْقَظَ وَهُوَ حَائِرٌ، دُونَ مَا رَأَیْتُ بِهِ الْمَرَّةَ الْأُولَی، ثُمَّ اضْطَجَعَ فَاسْتَیْقَظَ وَفِی یَدِهِ تُرْبَةٌ حَمْرَاءُ یُقَبِّلُهَا، فَقُلْتُ: مَا هَذِهِ التُّرْبَةُ یَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: ” أَخْبَرَنِی جِبْرِیلُ (ع) أَنَّ هَذَا یُقْتَلُ بِأَرْضِ الْعِرَاقِ – لِلْحُسَیْنِ – فَقُلْتُ لِجِبْرِیلَ: أَرِنِی تُرْبَةَ الْأَرْضِ الَّتِی یُقْتَلُ بِهَا فَهَذِهِ تُرْبَتُهَا».
در روایت دیگری نیز پیامبر(ص) تربتی را که جبرائیل برای وی آورد، به اُمّ سَلَمه داد و او را راهنمایی فرمود: (هر گاه این خاک تبدیل به خون تازه شد، بدان فرزندم حسین کشته شده است)؛ «إذا صارَت دَما عَبیطا فَاعلَمی أنَّ ولدی الحُسَینَ قَد قُتِلَ» و در روز عاشورای سال ۶۱ هجری، آن خاک تبدیل به خون تازه شد. اُمّ سَلَمه نیز با دیدن آن فریاد کشید: وا حُسَینا! وای از مظلومیت پسر پیامبر خدا! شیون و عزاداری اُمّ سَلَمه برای مظلومیت امام حسین(ع) به گونه ای بود که به دنبال آن مدینه یکپارچه عزادار شد و زنان شیون کردند و چنان عزاداری بر پا شد که سال ۶۱ هجری را سال حُزن و ماتم نامیدند.
۳. اهمیت زمین و خاک کربلا نزد امام علی(علیه السلام) و شیعیان ایشان: از امام علی(ع) احادیث بسیاری درباره تربت امام حسین(ع) نقل شده است، از جمله اینکه حضرت هنگام عبور از کربلا در جنگ صفین، بر مضمون احادیث نبوی در شأن تربت و معرفی قیام حسینی به شیعیان چنین تاکید فرمودند: (چه خوشبوئی ای خاک! در روز قیامت قومی از تو بپا خیزند که بدون حساب و بی درنگ به وارد بهشت می شوند)؛ «وَاهاً لَکِ أَیَّتُهَا التُّرْبَةُ لَیُحْشَرَنَّ مِنْکِ قَوْمٌ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ … بِغَیْرِ حِسابٍ» این حدیث دوبار، هنگام رفتن امام علی به صفّین و هنگام بازگشت از آن، در کربلا شنیده شده است. در حدیثی دیگر، از آگاهی حضرت علی نسبت به محل شهادت امام حسین(ع) سخن رفته است و بنابر حدیثی، آن حضرت هنگام عبور از کربلا ضمن گریستن و اشاره به واقعه عاشورا، محترم بودن تربت آن جا را یادآور شدند.
استحباب سجده بر تربت حسینی
در فقه شیعه سجده روی هر تربت پاکی جایز است و سجده بر روی خاک پاک اماکن متبرکه مثل تربت حسینی «مستحب» است. سجده شیعه بر تربت اماکن متبرکه، چیزی جز سجده بر روی خاک پاک نیست که اولین و مهمترین دلیل جواز سجده بر تربت، همین موضوع سجده بر خاک است و سیره و سنت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نیز بر آن استوار می باشد. به عبارت دیگر فقهای شیعه بر این عقیده هستند آنچه واجب است، تحقق سجده روی مسجود علیه های جایز و پاک است و سجده بر تربت خاصی واجب نیست. بلکه تربت از آن حیث که تربت است، اولین مسجود علیه جایز است و در این میان «سجده روی خاک اماکن متبرکه مستحب است».
هشام بن حکم می گوید به امام صادق(ع) عرض کردم: سجده بر چه چیزهایی جایز و بر چه چیزهایی جایز نیست؟ امام(ع) فرمودند: (سجده جایز نیست؛ مگر بر زمین و آن چه که از زمین می روید؛ غیر از خوردنی ها و پوشدنی ها)؛ «السُّجُودُ لَا یَجُوزُ إِلَّا عَلَی الْأَرْضِ أَوْ عَلَی مَا أَنْبَتَتِ الْأَرْضُ إِلَّا مَا أُکِلَ أَوْ لُبِسَ». هشام بن حکم می گوید به آن حضرت عرض کردم: فدایت شوم، دلیل آن چیست؟ آن حضرت فرمود: (زیرا سجده برای خداوند و تواضع در برابر او است و سزاوار نیست که بر روی خوراکی و پوشاک باشد؛ چرا که دنیا پرستان بنده آن چیزی هستند که می خورند و می آشامند؛ اما کسی که سجده می کند در حال سجود برای خداوند بلند مرتبه است؛ از این رو، سزاوار نیست که در حال سجده پیشانیش را بر همان چیزی نهد که دنیا پرستان از حیله های آن فریب خورده اند)؛ «لِأَنَّ السُّجُودَ خُضُوعٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَا یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ عَلَی مَا یُؤْکَلُ أَوْ یُلْبَسُ لِأَنَّ أَبْنَاءَ الدُّنْیَا عَبِیدُ مَا یَأْکُلُونَ وَ یَلْبَسُونَ وَ السَّاجِدُ فِی سُجُودِهِ فِی عِبَادَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَا یَنْبَغِی أَنْ یَضَعَ جَبْهَتَهُ فِی سُجُودِهِ عَلَی مَعْبُودِ أَبْنَاءِ الدُّنْیَا الَّذِینَ اغْتَرُّوا بِغُرُورِهَا».
در کتب اهل سنت نیز آمده است که رسول خدا(ص) بر خاک سجده می کرد چنانکه حضرت فرموده اند: (پنچ چیز به من داده شده است که به هیچ کس قبل از من داده نشده است… و زمین برای من محل سجده و پاک کننده قرار داده شده است…)؛ «أُعْطِیتُ خَمْسًا لم یُعْطَهُنَّ أَحَدٌ من الْأَنْبِیَاءِ قَبْلِی: … وَجُعِلَتْ لی الْأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا…».
صحابه رسول خدا(ص) نیز به تبعیت از آن حضرت، جز بر زمین بر چیز دیگری سجده نمی کردند؛ چنانکه از ابو عبید نقل شده که: «ابن مسعود نماز نمی خواند و سجده نمی کرد، مگر بر زمین». نیز نقل شده است که برخی از صحابه مانند مسروق بن الأجدع، «هر وقت که به مسافرتی می رفت، مقداری از خاک با خود بر می داشت تا در کشتی بر آن سجده کند».
استحباب سجده بر تربت پاک حسینی نیز به تأسی از أئمه اطهار(ع) می باشد؛ چنانکه رسول خدا(ص) نیز برای تربت کربلا ارزش قائل بود. روایات فراوانی نیز از جانب اهل بیت(ع) به ما سیده است که ثواب فراوانی، برای سجده روی تربت سید شهدا امام حسین(ع) بیان می کنند. به عنوان نمونه نقل شده است: «امام صادق(ع) [خود] کیسه ای داشت که در آن تربت امام حسین(ع) را نگه می داشت. هر وقت که نماز می خواند آن را بر سجاده اش می ریخت و بر روی آن سجده می کرد». ایشان در این باره فرموده اند: (سجده بر تربت امام حسین(ع) هفت حجاب را پاره می کند)؛ «إِنَّ السُّجُودَ عَلِیِّ تُرْبَةِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(علیه السَّلَامُ) تَخْرِقَ الْحُجُبَ السَّبْعَ».
شیعه نیز که خود را پیرو اهل بیت(ع) می داند به تأسی از آن حضرات بر روی تربیت پاک امام حسین(ع) سجده می کند.
سجده شیعه روی تربت پاک حسینی برای خدا می باشد
سجده شیعه روی تربت پاک امام حسین(علیه السلام)، «سجده برای تربت» و یا «سجده بر امام حسین»(ع) نیست؛ بلکه «سجده بر روی تربت امام حسین(ع) برای خدا می باشد». تربت حسینی در اصطلاح فقهی «مسجود علیه»؛ (محل سجده) است. بر این اساس سجده روی تربت امام حسین(ع) هیچ ارتباطی با شرک در عبادت ندارد؛ زیرا شرک در عبادت، پرستش موجودی در عرض خداوند متعال با اعتقاد به خدایی و اثر مستقل او می باشد.
همچنین این عمل بدعت و یا از الزامات مذهب تشیع نمی باشد؛ علامه امینی گوید: «ما قطعه های درخشانی از تربت کربلا برای سجده بر آن برمی گزینیم، آنگونه که فقیه پیشین مسروق بن اجدع، پاره خشتی از تربت مدینه منوره با خود بر می داشت و بر آن سجده می کرد، در حالی که او شاگرد خلافتِ راشده، فقیه مدینه و معلم سنت در آن شهر بود و حاشا که او اهل بدعت باشد. پس در این کار، هیچ جای ناراحتی و نگرانی نیست و چیزی مخالف قرآن کریم و سنت خداو رسول(ص)، یا خروج از حکم عقل و منطق نیست. اینکه شیعه، تربت کربلا را به عنوان سجده گاه قرار می دهد، نه واجب شرعی و دینی است و نه از الزامات مذهب است…».
شفابخش بودن تربت امام حسین(علیه السلام)
در متون حدیثی و فقهی، آثار متعددی برای تربت حسینی ذکر شده است. در احادیث گفته شده که تربت حسینی، شفابخش بیماری هاست، ولی شرط تأثیر آن پیروی از امام حسین(علیه السلام) و اعتقاد به آن حضرت دانسته شده است.
به عنوان مثال در روایتی از امام کاظم(ع) می خوانیم: «إِنَّ کُلَّ تُرْبَةٍ لَنَا مُحَرَّمَةٌ إِلَّا تُرْبَةُ جَدِّیَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ(علیهما السلام) فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَهَا شِفَاءً لِشِیعَتِنَا وَ أَوْلِیَائِنَا»؛ (همه تربتها جز تربت جدّم امام حسین(ع) [خوردنش] حرام است. خداوند- عزّ و جلّ- آن را برای شیعیان و دوستان ما شفا قرار داده است).
از امام صادق(ع) نیز روایت شده است: «حَنِّکُوا أَوْلادَکُمْ بِتُرْبَةِ الْحُسَیْنِ عَلیهِ السَّلام»؛ (کام نوزادانتان را با تربت امام حسین(علیه السلام) باز کنید).
همچنین خوردن مقدار بسیار کمی (مثلًا به اندازه یک عدس در آب حل کند و بخورد) از تربت امام حسین(ع) به قصد شفا و باز کردن افطار در روز عید فطر با آن مورد ترغیب و توصیه ائمّه اطهار(ع) بوده است.
این امور عامل موثری در پیروی و گرایش به امام حسین(ع) می باشد و با اینکه دشمنان اسلام از بنی امیّه و بنی عبّاس گرفته تا وهابیت که با تمام توان، تلاش می کردند تا قیام امام(ع) و یاران پاکباخته اش به دست فراموشی سپرده شود و مردم از آن سخنی نگویند و حتّی اثری از قبر آن امام همام به جای نماند، در اهداف شوم خود ناموفق باشند.
این موارد به همراه روایات بسیار دیگری سبب گردیده که تربت کربلا قداستی الهی بیابد و دیگر امامان معصوم نیز آن را با اوصاف «مبارکه» و «طاهره» و «مِسکة مبارکة» ستوده و بر فضیلت آن تأکید نمایند. لذا شیعیان بنا بر حکمت های الهی و به تاسی از ائمه معصومین(ع) برای تربت کربلا احترام ویژه ای قائلند.