به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ پیشنهاد آتش‌بس یک‌جانبه از سوی عراق در اواخر خرداد ۱۳۶۱، نقطه عطفی در روند جنگ تحمیلی محسوب می‌شود که نه از سر تمایل به صلح، بلکه در واکنش به شکست‌های پیاپی این کشور و تلاش برای بازیابی موقعیت سیاسی آن در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی صورت گرفت. بررسی محتوای بولتن خبری محرمانه خبرگزاری جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که این پیشنهاد، اگرچه از سوی برخی بازیگران بین‌المللی مورد استقبال قرار گرفت، اما از نگاه ایران ترفندی تبلیغاتی بود که هدفی جز انحراف افکار عمومی و توقف پیش‌روی‌های ایران در جبهه‌های نبرد نداشت.
پس از عملیات موفق بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر، موازنه قدرت در جنگ به‌شدت به نفع ایران تغییر کرد. ارتش عراق، که در ابتدا با اشغال بخشی از خاک ایران به دنبال تثبیت دستاوردهای اولیه خود بود، با شکست‌های میدانی، ناچار به عقب‌نشینی شد. در این شرایط، بغداد تلاش کرد با صدور اطلاعیه‌هایی نظامی و انتشار آمار تلفات به نفع خود، روایتی معکوس از صحنه نبرد ارائه دهد. در اطلاعیه شماره ۷۳۹، ارتش صدام مدعی شد که حمله توپخانه‌ای ایران منجر به کشته شدن ۳۷ نیروی ایرانی و تنها چهار نیروی عراقی شده است. این ادعا در حالی مطرح می‌شد که رسانه‌های جهانی از آشفتگی نیروهای بعثی و ازهم‌پاشیدگی خطوط دفاعی عراق در جنوب خبر می‌دادند.
در همین زمان، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های بین‌المللی نیز به پوشش موضوع پرداختند. در حالی که رسانه‌های ترکیه تلاش داشتند پیشنهاد آتش‌بس عراق را به تحولات لبنان و تجاوز اسرائیل ربط دهند، شبکه‌های غربی ازجمله تلویزیون فرانسه با پخش تصاویر آزادسازی خرمشهر و تحلیل تصمیم عراق، انگیزه واقعی بغداد را در فرار از فشار نظامی و سیاسی ایران دانستند.
نکته مهم‌تر، واکنش جمهوری اسلامی ایران به این پیشنهاد بود. براساس گزارش خبرگزاری فرانسه، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی شرط صلح را دادن حق عبور نیروهای ایرانی از خاک عراق برای حضور در «جبهه قدس» اعلام کرد؛ سخنی که نشان می‌داد نگاه ایران به جنگ، صرفا محدود به مرزهای جغرافیایی نبود، بلکه بخشی از پروژه بزرگ‌تری برای مقابله با صهیونیسم و بازتعریف ژئوپلتیک منطقه تلقی می‌شد. این رویکرد، برخلاف تصور بسیاری از بازیگران جهانی، صرفا واکنشی به تجاوز نظامی عراق نبود، بلکه واکنشی ایدئولوژیک و راهبردی به نظم موجود در خاورمیانه بود.
پیشنهاد آتش‌بس عراق، اگرچه در ظاهر گامی در جهت پایان دادن به جنگ به‌نظر می‌رسید، درواقع تاکتیکی بود برای مهار ایران در لحظه‌ای که دست بالا را در میدان داشت. بغداد به‌خوبی می‌دانست که ادامه جنگ در آن شرایط به فرسایش بیشتر ارتش عراق و بی‌ثباتی داخلی منجر خواهد شد. در مقابل، ایران نه‌تنها از نظر نظامی در موقعیت برتر بود، بلکه از مشروعیت سیاسی و مردمی گسترده‌تری نیز برخوردار بود.
درنهایت، رد این پیشنهاد از سوی ایران، نه به معنای بی‌میلی به صلح، بلکه نشان‌دهنده درک دقیق تهران از شرایط بین‌المللی و بازی قدرت‌ها در منطقه بود. ایران به‌درستی دریافت که پذیرش چنین پیشنهادی، بدون تامین شروطی مانند تنبیه متجاوز، دریافت غرامت و بازسازی اعتماد منطقه‌ای، به معنای از دست دادن ثمره خون هزاران شهید و تثبیت تجاوز اولیه عراق خواهد بود.
در ادامه متن سند از نظر می‌گذرد:
الف- خلاصه اهم اخبار ویژه روی تلکس خبرگزاری جمهوری اسلامی
تهران – خبرگزاری جمهوری اسلامی:
سرفرماندهی ارتش صدام در اطلاعیه نظامی شماره ۷۳۹ خود ادعا کرد اجرای آتش توپخانه رزمندگان اسلام موجب عکس‌العمل مزدوران بعثی شد و این امر منجر به شهادت ۳۷ تن از سپاهیان اسلام گردید و تنها چهار نفر را از نیروهای آن‌ها به هلاکت رسیده‌اند.
تهران – خبرگزاری فرانسه:
این خبرگزاری از قول آقای هاشمی رفسنجانی چهارمین شرط صلح با عراق دادن حق عبور به نیروهای ایرانی از عراق جهت شرکت در جبهه قدس می‌باشد.
آنکارا – خبرگزاری جمهوری اسلامی:
رسانه‌های گروهی امروز ترکیه ضمت درج خبر پیشنهاد آتش‌بس عراق نوشتند که مقامات عراقی دلیل پایان دادن به این جنگ را مقابله با تهاجم رژیم اشغالگر فلسطین به لبنان عنوان نموده‌اند.
پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی:
کانال ۳ تلویزیون فرانسه ضمن پخش خبر آتش‌بس یک‌جانبه از سوی عراق از قول اطلاعیه نظامی بغداد و پخش فیلم آزادسازی خرمشهر گفت تصمیم اخیر عراق نه به خاطر جنگ با صهیونیست‌ها بلکه به خاطر شکست‌های پی‌درپی عراق از سپاهیان اسلام می‌باشد.
بن – خبرگزاری جمهوری اسلامی:
رسانه‌های گروهی آلمان غربی امروز آتش‌بس یک‌جانبه عراق در جنگ تحمیلی و رد آن از طرف جمهوری اسلامی ایران را منتشر کردند.
تهران – خبرگزاری جمهوری اسلامی:
نماینده سازمان آزادی‌بخش در بن ضمن استقبال از پیشنهاد عراق گفت امیدواریم ایران نسبت به این پیشنهاد واکنش مثبت نشان دهد.
۲۵۹