فلسفه، نه دانستن، که پرسش‌گری است / این کتاب به چاپ بیست و چهارم رسیده / مخاطب کتاب همه کسانی هستند که دل در گرو دانایی دارند

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، رضا دستجردی نوشت: «پرسیدن مهم‌تر از پاسخ دادن است» به‌قلم دنیل کلاک فیلسوف آمریکایی - کروات و ریموند مارتین، ویراسته هومن پناهنده است که به‌همت حمیده بحرینی از سوی نشر هرمس منتشر شده است. کتاب که به چاپ بیست‌وچهارم رسیده، خطاب به علاقمندان حوزه فلسفه نوشته شده و مخاطبان را به چالش و پرسشگری تشویق می‌کند.

نویسندگان کتاب، با الهام از فلسفه سقراط، فلسفه را تمرین پرسیدن می‌دانند. به باور این دو، فلسفه، دانستنِ ندانستن است؛ پذیرش این این حقیقت که بسیاری از مفروضات ما تنها توهم دانایی‌مان هستند. سقراط با تأکید بر جهل خود، در حقیقت از موضعی فروتنانه اما نقادانه، دیگران را به بازاندیشی وادار می‌کرد. کتاب نیز همین مسیر را دنبال می‌کند و می‌کوشد مخاطب را به ترک عادتِ دانستن و ورود به قلمرو حیرت و شگفتی تشویق کند.

«پرسیدن مهم‌تر از پاسخ دادن است» با طرح این مسئله آغاز می‌شود که بسیاری از دانشجویان فلسفه، نه صرفاً با هدف اندیشیدن مستقل، بلکه با انگیزه کسب اطلاعات وارد این حوزه می‌شوند. به باور مولفین، این گرایش به نیل به پاسخ‌، بزرگ‌ترین مانع بر سر راه درک روح فلسفه است، چرا که زیرا فلسفه صرفاً مجموعه‌ای از پاسخ‌ها نیست، بلکه تمرین در مسیر پرسش‌گری و تردید است.

یکی از تأمل‌برانگیزترین بخش‌های کتاب، مقایسه کودکی و بزرگسالی از منظر فلسفی است. در پیشگفتار کتاب آمده که ما در کودکی، سراپا پرسشیم. بی‌محابا می‌پرسیم: از کجا آمده‌ایم؟ چرا می‌میریم؟ هدف زندگی چیست؟ اما با گذر زمان، این پرسش‌ها در پس لایه‌ای از «پاسخ‌های مفروض» دفن می‌شوند که اغلب نه از سر تأمل بلکه از طریق جامعه، خانواده، یا مذهب به ما تحمیل شده‌اند. نویسندگان با دقت نشان می‌دهند که چگونه این پاسخ‌های پنهان، به قالب‌هایی متافیزیکی بدل می‌شوند که هم جهان را برای ما قابل فهم می‌کنند و هم درک ما را محدود می‌سازند. به باور کلاک و مارتین، ما نه صرفاً با دانایی، بلکه با کژفهمی آشنا می‌شویم، چون آنچه می‌دانیم، نتیجه دیدگاهی جزمی است که ما را از دیدگاه‌های دیگر محروم کرده است.

کتاب با طرح مفهوم «دیدگاه» ادامه می‌یابد. دیدگاه، تفسیر ما از واقعیت است که مبتنی بر مفروضات، ارزش‌ها و باورهای شخصی است. مثال سقط جنین در کتاب، روشن‌گر قدرت و محدودیت دیدگاه‌هاست. یک عمل واحد می‌تواند از دو منظر، یکی قتل تلقی شود و دیگری تصمیمی اخلاقی. تفاوت در دیدگاه‌ها نه تنها نشان می‌دهد که واقعیت یگانه نیست، بلکه افق‌های گوناگونی را برای درک انسان از جهان می‌گشاید. بر این اساس، فلسفه نه‌تنها به ما می‌آموزد چگونه از دیدگاه‌های مختلف بنگریم، بلکه در گام بعدی، ما را دعوت می‌کند تا دیدگاه‌ها را با یکدیگر تلفیق کنیم و به «ادراکی سه‌بعدی» از جهان برسیم که فراتر از تعصب، و نزدیک‌تر به حقیقت است.

بخش پایانی مقدمه کتاب با داستانی فلسفی و سرگرم‌کننده پایان می‌یابد که حکایت سه خردمند از سه امپراتوری است که باید در سرزمین صلح‌طلبی از درک رنگ نقطه روی پیشانی‌شان، جان خود را نجات دهند. این معما، استعاره‌ای از روش فلسفی است که در آن، نگریستن نه‌تنها از چشم خود، بلکه از نگاه دیگری صورت می‌گیرد. برنده این چالش، کسی است که می‌تواند از مرز تجربه شخصی فراتر رفته، فهمی عمیق‌تر از موقعیت خود به دست آورد. این حکایت، هم بازی ذهنی است و هم تمرین فلسفی. آموزه آن هم ساده ولی عمیق است، اینکه نجات در گرو توانایی دیدن خود از بیرون است. این توانایی، همان چیزی است که فلسفه به ما ارزانی می‌دارد.

زبان کتاب ساده و در عین حال اندیشیده است. ترجمه حمیده بحرینی نیز با وفاداری به روح اثر، متن را روان و قابل فهم کرده است. ویرایش هومن پناهنده بر کیفیت کتاب افزوده و آن را برای خواننده فارسی‌زبان جذاب‌تر کرده است. همچنین، کتاب با بیانی مستقیم، اما با تأملی عمیق نوشته شده است. خواننده نه با جملات پیچیده و سنگین، بلکه با دعوت به تأمل مواجه است.

در نهایت ، مخاطب کتاب تمام کسانی هستند که دل به دانایی بسته‌اند، اما شهامت پرسیدن را در خود زنده نگه داشته‌اند.

«پرسیدن مهم‌تر از پاسخ دادن است» در ۱۹۸ صفحه به‌همت نشر هرمس منتشر شده است.

۲۱۶۲۱۶