فلسفه
-
مروری بر «پرسیدن مهم‌تر از پاسخ دادن است»؛
فلسفه، نه دانستن، که پرسش‌گری است / این کتاب به چاپ بیست و چهارم رسیده / مخاطب کتاب همه کسانی هستند که دل در گرو دانایی دارند
اخبار اندیشهکتاب دریچه‌ای به جهان فلسفه‌ورزی سقراطی است که در آن نه پاسخ، که پرسش، سرچشمه دانایی است.
-
شازده‌ای که با سؤال‌هایش دل دنیا را لرزاند
اخبار دینمیان زمین و آسمان، جایی هست که نه پای عقل به آن می‌رسد و نه زبان علم؛ تنها دل می‌فهمدش. آن‌جا، اگزوپری ایستاده است؛ نویسنده‌ای که پرواز را نه فقط تجربه‌ای هوایی، بلکه سلوکی معنوی می‌دانست، و با واژه‌هایی ساده، به عمیق‌ترین ساحت‌های انسانی سرک می‌کشید.
-
در بزرگداشت شیخ اشراق مطرح شد
محقق داماد: فردوسی و سهروردی جنگ را تبلیغ می کردند یا صلح را ؟ / سهروردی چرا محکوم به مرگ شد؟
اخبار اندیشهمحقق داماد گفت: تمام گناه نشناختن فیلسوفان اسلامی به گردن معلم‌ها و نویسندگان و اساتید فلسفه است که کاری که باید بکنند نکردند. این کار چیست؟ استادان فلسفه اسلامی، فلسفه را سر سفره مردم نیاوردند که فلسفه برایشان ملموس باشد. اگر این کار نکنند، ۲ هزار جلسه هم برگزار شود، فایده‌ای ندارد.
-
نظریه حسین سخنور در کتابش «خطا بر قلم صنع؟»
پرسش از خدا در جهان رنج‌بار/ وقتی "شر" یک زخم است / رویکرد فضیلت‌گرایانه و مفهوم "خدای حی"
اخبار اندیشهمزیت نگاه اخلاقی، آن است که به جای تمرکز بر اثبات وجود یا عدم وجود خدا، به مسئولیت‌ها، الزامات و معنای کنش انسانی در برابر شرور می‌پردازد.
-
شروین وکیلی، جامعه شناس در گفت و گو با « ایران» از معنای زندگی می گوید
تقلید کورکورانه برخی اندیشمندان ایرانی از نظریه ضدیت خیال و حقیقت غربی / همنشینی خیال و حقیقت در خرد ایرانی
اخبار اندیشهاین تصویر مشهور؛ یعنی ضدیت خیال با حقیقت نه درست است و نه فراگیر. این برداشت از متافیزیک مسیحیت غربی برخاسته و در عصر روشنگری به صورت هسته مرکزی فهم فلسفی اروپاییان از جهان تثبیت شد. در ایران هم اگر می‌بینید رواج پیدا کرده، به خاطر پیروی از همین سرمشق است و وام‌گیری از نظام‌های مفهومی مدرن؛ وگرنه در ایران همیشه «خیال» و «حقیقت» مکمل هم قلمداد می‌شده‌اند. در خرد ایرانی خیال و حقیقت درهم تنیده‌اند.
-
زن در اندیشه استوارت میل
نگاه منفی به زنان / برتری مردان بر زنان تا رنسانس، عصر روشنگری و قرن 19 در غرب
اخبار اندیشهشکسپیر (۱۶۱۶-۱۵۶۴) نگاه چندان مثبتی به زنان نداشت. به طور مثال، «گرترود» در نمایش‌نامه هملت، زنی دسیسه‌گر معرفی می‌شود که با قاتل همسر خود ازدواج کرد. «لیدی مکبث»، همان زنی است که به وسوسه او، مکبث، پادشاه را در شبی که میهمان او بود، به قتل رساند. این نوع نگاه به بانوان، تا قرن نوزدهم نیز ادامه یافت. هابز، با وجودی که به برابری افراد بشر اعتقاد داشت، اما خانواده پدرسالار را نهادی طبیعی می‌دانست. لاک اگر چه با ولایت مطلقه سیاسی، مخالف بود، اما از برتری مردان در نهاد خانواده دفاع می‌کرد.
-
ضرورت خوانشی نو از شریعتی در روزگار ما با تاملی در فرونسیس یونانی
جادوی فرونسیس این کلمه یونانی / سوال عبدالکریمی: چرا شریعتی موفق بود و روشنفکران امروز نه؟/ کشف "فرونسیس" برای عملگرایی واقعی روشنفکران!
اخبار اندیشهه اعتقاد من جریان روشنفکری ایران، در دهه‌های کنونی دچار روزمرگی، عدم خلاقیت، عدم اثرگذاری درست و اسیر ذهنیت انتزاعی و غیرواقع‌بینانه است، به پوپولیسم و غوغاسالاری نزدیک شده، و فاقد اثرگذاری مثبت تاریخی، و در مبتذل‌ترین دوران خود بسر می‌برد. دلایل این امر: فقدان الگو، فروپاشی ارزش‌ها، شکست ایدئولوژی‌ها، تبدیل نیروهای منفی به نیروهای اثبات، سیطره عالم تکنولوژیک و فرهنگ مصرف حاصل از آن، فقدان ایدئولوژی، فقدان آرمان، فقدات اتوپیا، فقدان جهت و ثبات در ارزش‌ها، و...
-
هگل مک‌اینتایری؛ نبردی فلسفی بر سر معنای خوشبختی / چه باشد آنچه خوانندش «زندگی خوب»؟ / زندگی خوب: سفری بی‌پایان یا مقصد نهایی؟
اخبار اندیشهرسیدن به اهدافی نظیر خانه، ثروت، یا فرزند، اگرچه می‌تواند رضایت‌بخش باشد، اما بدون تحرک معنوی و فکری، فرد را در وضعیتی ایستا و فاقد رشد قرار خواهد داد.به عبارت دیگر، اگر کسی دریابد که زندگی خوب نه یک نقطه پایان، بلکه خود مسیر است، انگیزه او برای زیستن افزایش می‌یابد. درنتیجه، شاید بتوان با ترکیبِ فلسفه هگل و مک‌اینتایر زندگی خوب را یک «دیالکتیک ابدی» و «همیشگی» تصور کرد، که البته در نوع خود بسیار ترسناک است.
-
نقد و بررسی نظریه اعتباریات علامه طباطبایی
«اعتباریات»، طرحی‌نو در تبیین نسبت انسان با جهان و اجتماع / فراتر از حقیقت و جعل؛ تبیین ابداعی «ادراکات اعتباری» در فلسفه اسلامی
اخبار اندیشهقاسم پورحسن: اعتباریات، طرحی‌نو در تبیین نسبت انسان با جهان و اجتماع است، ازاین‌رو هم نظریه‌ای فلسفی و معرفت‌شناختی است و هم طرحی انسان‌شناسی- جامعه‌شناختی است.علامه طباطبایی اعتباریات را افکار عملی و اجتماعی انسان برمی‌شمارد که آدمی به کمک عوامل احساسی می‌کوشد تا میان دو جهان حقیقی، وساطت برقرار سازد. ایشان به‌مثابۀ طرحی بدیع، نظریۀ اعتبارات را تدوین کرده است.
-
بازخوانی «روح جهان» اثر راجر اسکروتن
شجاعت زیستن / معنا ما را فرا می‌خواند
اخبار اندیشهکتاب «روح جهان» اثر فیلسوف بریتانیایی، راجر اسکروتن، نقدی است بنیادین بر جهان‌بینی مدرن که با تقدس‌زدایی و انکار معنا، چهره انسانی عالم را مخدوش کرده است.
-
جهانگیر معینی علمداری موضوع ضعف فکری روشنفکران ایرانی را بررسی می کند
شیزوفرنی در روشنفکری ایرانی / در علوم سیاسی ایران محدودنگری وجود دارد /توپولوژی تفکر روشنفکران ایران اصلا در وضعیت مناسبی نیست
اخبار اندیشهدر مباحث روشنفکری ایران یک وضعیت شیزوفرنیک را احساس می‌کنم. دو دسته از افکار متضاد بر اساس تقابلی که ایجاد می‌کنند باعث این وضعیت شیزوفرنیک شده‌اند. در حال حاضر بالاترین میزان اظهارنظرها در فضای مجازی هم به این دو جریان متعارض اختصاص دارد. یکی همین جریان بومی‌گرا و خواهان هویت ملی است. دیگری جریان‌هایی هستند که در مقابل جریان هویت ملی صف‌آرایی کرده‌اند.
-
درباره پادشاهی و توماس آکوئینی در گفت‌وگو با سعید ماخانی
فلسفه تومیستی پاسخی به نسبی‌گرایی و پوچ‌گرایی دوره مدرن / چرا کلیسا به فیلسوف قرون وسطی پناه برد؟
اخبار اندیشهبر اساس فقراتی که در جامع الهیات آمده است، حکومت پادشاهی باید با مزایای صورت‌های دیگر حکومت هم تلفیق شود. در این فقرات، شاهدیم که او حکومت مرکب را بهترین صورت حکمرانی می‌دانست. برای این مهم، او عناصری از بنیادهای حکمرانی در عهد عتیق، یعنی اصول موسایی را با اصول ارسطویی در هم آمیخت تا برداشت منحصر به فرد خود از حکومت مرکب را ارائه کند. بر این اساس، توماس معتقد است شکل مرکب حکومت، متشکل از خصایصی از پادشاهی، آریستوکراسی و دموکراسی، بهترین صورت حکومت است.
-
دیدن در تاریکی با شاخک‌های دارک مارکسیسم
نور فریب می‌دهد، تاریکی حقیقت را آشکار می‌کند؛ دیدن در عصر پسا فاشیسم / چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم / چرا باید در عصر سلطه بصری، به سایه پناه برد؟
اخبار اندیشهدر نهایت، تاریکی برای ما نه صرفا فقدان دیدن، بلکه «شیوه‌ای دیگر برای دیدن» است؛ شیوه‌ای که در آن سیاست، نه در وضوح، بلکه در لرزش، در شکاف، در اعوجاج و در امتناع از شفافیت کامل شکل می‌گیرد. در زمانه پساحقیقت، پسافاشیسم و پساروشنگری، شاید تنها راه نجات، نه یافتن نور جدید، بلکه زیستن در کنار تاریکی و آموختن از آن باشد.
-
اندیشه خوارزمی و توازن میان پیشرفت فناورانه و مسئولیت اجتماعی انسان
اخبار دیناندیشه خوارزمی چراغ راهی است برای جامعه داده‌محور امروز که می‌کوشد میان پیشرفت فناورانه و مسئولیت اجتماعی توازن برقرار سازد.
-
بررسی مواجهه ایرانیان با استعمار نو غرب در چارچوب تکنولوژی و هوش مصنوعی
روایت رضا داوری اردکانی از سودای غربی‌کردن جهان توسط اروپا و آمریکا/ میل به غربی‌شدن در سراسر زمین / فرهنگ راهنمای سیاست در استیلای تجدد
اخبار اندیشهاکنون جهانی که پیش از این مستعمره بوده یا استعداد مستعمره‌بودن داشته در حاشیه جهان جدید قرار گرفته بی‌آن که از وضع خود خبر داشته باشد. این وضع غفلت در راه نبودن و در حاشیه قرار داشتن را من صفت خاص توسعه‌نیافتگی یافتم. باید اندکی بیشتر به تاریخ توجه و مخصوصاً در تاریخ معاصر کشورمان و وضع کنونی جهان تامل کنیم.
-
ماهیت پیشاسیاسی ایران/آیا دفاع از وطن دفاع از نظام سیاسی مستقر است؟
اخبار اندیشهپیدایش نظریه دولت در قرن هفدهم درواقع طلیعه شکل‌گیری پدیده جدیدی است که آن را امروز دولت ـ ملت می‌نامیم. چه بر دولت تکیه کنیم و آن را آفریننده ملت بدانیم و چه بر ملت تأکید کنیم و آن را آفریننده دولت بدانیم، وطن در هر دو صورت به عارضه فرعی امر سیاسی بدل می‌شود؛ یا ملت، واحدی اصلی است و دولت، برآمده از آن یا دولت، واحد اصلی است و ملت، برآمده از آن.
-
نگاهی به کتاب «الهیات سیاسی در یهودیت»
«ما از همه بهتر و بالاتریم» در عمق نگاه الهیات سیاسی یهود / چرا باید الهیات سیاسی یهودیت را بخوانیم؟ / ویژه‌گرایی بن‌مایه سیاست یهود
اخبار اندیشهویژگی اصلی الاهیات سیاسی یهودی، اعتقاد به ویژه‌گرایی است. آموزه‌ای که نژاد یهودی را در نقش پیش‌آهنگی بشر قرار می‌دهد. این اصل حتی اگر صریحاً در بستر یک نظریه‌ی الاهیات سیاسی قرار نگیرد، باز هم نظریه‌ای عمیقاً سیاسی است
-
به مناسبت سالروز دکتر مهدی حائری یزدی؛ فیلسوف نظریه پرداز
درسی برای امروز: چرا اندیشه‌های حائری یزدی هنوز الهام‌بخش است؟ / فیلسوفی که با اندیشه اش میان شرق و غرب پل زد
اخبار اندیشهعبدالله صلواتی استاد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی درباره ظرافت کارهای دکتر حائری یزدی می‌نویسد: کاوش‌های عقل نظری، کاوش‌های عقل عملی و هرم هستی و دیگر آثار فلسفی ایشان، حاوی تأملات فلسفی و نظریه‌پردازی‌های حکیمانه مرحوم حائری است و فارغ از مطالب و مضامین آموزنده، به نوعی الگویی برای اندیشه‌ورزی فلسفی است.
-
دموکراسی چیست و بهترین شکل آن کدام است؟ / هیچ الگوی دموکراسی بی نقصی وجود ندارد
اخبار اندیشههیچ الگوی دموکراتیک بی‌نقصی وجود ندارد، اما بهترین دموکراسی آن است که پیوسته خود را نقد، اصلاح و در برابر مردم پاسخگو نگه دارد. به تعبیر جان دیویی، دموکراسی نه صرفاً یک نظام سیاسی، بلکه شیوه‌ای از تجربه اجتماعی و اخلاقی مشترک است.
-
بررسی نقد خدای ابراهیمی
اخبار دینداستان خلقت انسان در قرآن، روایتی حکیمانه و هدفمند است. این داستان تصویری روشن از رابطه خدا با انسان، نقش اختیار، خطرات تکبر و درنهایت هدفمندی خلقت ارائه می‌دهد.
-
فراسوی فریب، اندیشه و اخلاق پسا – استعماری،
خشونت در ذات اندیشه اروپایی / اهمیت بازتعریف "خویشتن" و رهایی از دوگانگی‌های تحمیلی غرب / کشف معنای استعمار در اندیشه و سیاست غربی
اخبار اندیشهدر بخش نخست منوچهری وضعیت "جنگ همه علیه همه" هابز را ناشی از منافع شخصی استعمارگران می‌داند و نشان می‌دهد که چگونه مدرنیته اروپایی با استعمارگری گره خورده و هویت جدید اروپایی را شکل داده است...در بخش دوم، متن به رویکرد استعماری به "شرق" می‌پردازد... نویسنده این رویکرد را تجلی "اراده به قدرت" فوکو می‌داند و با هرمنوتیک ریکور و دوسل، به کشف "معنای ناپیدای امر واقع" استعمار می‌پردازد. دوسل مفهوم "فضای ژئوپلتیکی" را مطرح می‌کند که در آن، "من می‌اندیشم" دکارتی خود نمادی از "من سلطه‌گر" اروپایی است که امپراتوری‌ها را در هم شکست و انسان‌ها را به بردگی کشاند.
-
بررسی دیدگاه‌های مختلف در مورد علل جنگ با تمرکز بر نظریه واقع‌گرایی
در چه شرایطی احتمال جنگ کاهش یا افزایش می یابد؟ / ریشه‌های معرفت‌شناختی صلح و جنگ؛ جدال بازدارندگی و مارپیچ منازعه
اخبار اندیشهنظریه‌پردازان مارپیچ، منازعه و بازدارندگی در تقابل با یکدیگر بر این باورند که تجویزهای سیاست‌گذارانه دیگری، به جای کاهش، احتمال جنگ را افزایش می‌دهد. از نظرگاه نظریه‌پردازان مارپیچ منازعه، با تضعیف بازدارندگی احتمال جنگ بالا می‌رود. در مقابل، نظریه‌پردازان مارپیچ منازعه بر آن‌اند که سیاست‌های سرسختانه مورد حمایت نظریه‌پردازان بازدارندگی، تنها سبب مارپیچ منازعه و جنگ می‌شود.
-
در کسوت ایرانی میهن دوست، مرز وظیفه کجاست؟
خرد میهن دوستانه / فراخوان سروش دباغ علیه حمله نظامی اسراییل و آمریکا به ایران / استراتژی ملی در طوفان؛ از محکومیت تهاجم تا همبستگی عقلانی
اخبار اندیشهدباغ، اعمال تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی علیه ایران را فاقد توجیه حقوقی و اخلاقی دانست و رفتار آمریکا در جریان مذاکرات را فریبی آشکار خواند. او می گوید: «درحالی که ایران برای دور ششم مذاکرات آماده می شد، آمریکا پیمان شکنی و فریبکاری کرد و عرصه برای یورش ارتش اسراییل در روزهای اخیر، در حمله مستقیم به زیرساخت های غیر نظامی ایران تحت لوای «حمله پیش دستانه»، فاقد هرگونه توجیه حقوقی و اخلاقی است.»
-
بررسی دیدگاه های اخلاق ترجیحی در برابر اخلاق لذت گرا
تفاوت فایده گرایی بنتام با فایده گرایی سینگر / تلاش برای کاستن از رنج و مرارت بر روی زمین
اخبار اندیشهاخلاق در جای‌جای زندگی روزمره ما حضور دارد. اخلاق در ورای بسیاری از انتخاب‌های ما نهفته است، چه شخصی باشند یا سیاسی یا تلفیقی از این دو. اما اخلاق فقط گه‌گاه و غالباً به شیوه‌ای مبهم و رازآلود به زندگی آگاهانه ما نفوذ می‌کند. اگر می‌خواهیم انتخاب‌های نهایی را به‌درستی انجام دهیم، ابتدا باید از پیامدهای اخلاقی شیوه زندگی‌مان آگاه‌تر شویم. تنها دراین‌صورت است که می‌توان اخلاق را به بخشی آگاهانه‌تر و همسازتر با زندگی روزمره بدل کرد.
-
سخن طلایی سیدجواد طباطبایی در باره جنگ
اخبار اندیشهایران زمین با توجه به مکان خود در جغرافیای سیاسی نمی توانسته است در معرض یورش اقوام بیگانه قرارنگیرد، اما با توجه به دائمی بودن تهدید و تجاوز می بایست اندیشه ای از «مدیریت بحران» پیدا می کرد که تا بتواند درد «ضعف طبیعی» خود را با آخرالدوای اراده معطوف به قدرت درمان کند.
-
نگاهی به کتاب «اصل امید» نوشته ارنست بلوخ
امید، نه رویاپردازی که نیروی دگرگون کننده/ فلسفه‌ای برای زیستن، مقاومت و فتح آینده
اخبار اندیشهکتاب «اصل امید» تنها اثری نظری نیست؛ بلکه فراخوانی‌ست برای زیستن با دیدی دیگر. امید، از نگاه بلوخ، نه ساده‌لوحی است، نه انکار واقعیت. بلکه تعهدی است به آینده‌ای که هنوز نیامده است.
-
صدای فلسفه علیه اسرائیل
صدای عقل در عصر جنگ: فیلسوفانی که دروغ‌های صهیونیسم را فاش کردند
ادبیاتدر بحبوحه‌ی جنگ‌های ویران‌گر، صدای برخی از بزرگ‌ترین متفکران جهان همچون مشتی روشن‌گر، علیه ماشین جنگی اسرائیل بلند شده است؛ صداهایی که نه از سر تعصب قومی یا دینی، بلکه از بطن تفکر، اخلاق، و عدالت‌خواهی برخاسته‌اند. آنان، بی‌واهمه از لیست‌های تحریم و حذف، از بایکوت فرهنگی گرفته تا افشاگری‌های آکادمیک، با قدرت کلمات خود در برابر پروژه‌های آپارتاید، اشغال و حذف سیستماتیک ایستاده‌اند.
-
وقتی «سفسطه» فحش می‌شود، افلاطون لبخند می‌زند!
اخبار اندیشهواژه‌ی سفسطه (Sophism) و سوفیست (Sophist) در اصل از ریشه‌ی سوفیا، به‌معنای دانایی و فرزانگی آمده‌اند و سوفیست‌ها، برخلاف تصویری که افلاطون از آن‌ها ساخت، نخستین آموزگاران تفکر انتقادی، گفت‌وگوی عمومی و تربیت مدنی در دموکراسی آتنی بودند. افلاطون، برای دفاع از نظام حقیقت‌محور خود، آنان را به‌عنوان دشمنان حقیقت و فریبکارانی حرفه‌ای معرفی کرد.
-
نگاهی به «چهار مقاله درباره آزادی» آیزایا برلین
آزادی مثبت، آزادی منفی؛ چرا مرزهای آزادی حیاتی است؟ / برلین در گذر تاریخ؛ از هیولاپروری آزادی تا ستایش تکثر
اخبار اندیشهمهم‌ترین سهم برلین در اندیشه سیاسی، تمایز میان دو نوع آزادی است: آزادی منفی و آزادی مثبت. آزادی منفی به معنای نبود موانع و دخالت‌های بیرونی در زندگی فردی است، در حالی که آزادی مثبت به توانایی تحقق اهداف و خواست‌های فردی اشاره دارد. برلین هشدار می‌دهد که تأکید بیش از حد بر آزادی مثبت می‌تواند به توجیه استبداد بینجامد، زیرا دولت‌ها ممکن است به نام «رهایی واقعی» افراد، آزادی آن‌ها را سلب کنند.
-
فهم مارکس از مدرنیته
اخبار اندیشهمدرسه مطالعات مدرنیته و نقد متافیزیک باشگاه اندیشه نشست «فهم مارکس از مدرنیته» را برگزار می کند. فهم مارکس از مدرنیته