فلسفه
-
آیت الله سید محمدعلی ایازی ویژگی های منظومه فکری صاحب تفسیر المیزان را بررسی کرد
پذیرش مخالف درس بزرگ اندیشه های علامه طباطبایی برای امروز ایران / دستاوردهای علامه طباطبایی برای جهان / قهرمان مبارزه با غلو و خرافات
اخبار اندیشهسیدحسین نصر برخی کتابهای علامه طباطبایی را به انگلیسی ترجمه کرده است. هانری کربن، فیلسوف، اسلامشناس و ایرانشناس فرانسوی نیز به مناسبتهایی درباره علامه طباطبایی و آثارش کارهایی انجام داده است. این ارتباط طی نزدیک به دو دهه ادامه یافت و شامل گفتوگوهایی درباره موضوعات تاریخی، فلسفی و الهیاتی مرتبط با تشیع بود.بخشی از این مباحث بعدها در قالب آثار مکتوب منتشر شد، از جمله در کتابهایی با عنوان «شیعه: مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن و رسالت تشیع در دنیای امروز». علامه طباطبایی همچنین در همکاری با کنث مورگان، استاد آمریکایی مطالعات دینی، متونی مقدماتی درباره اسلام نگاشت که با هدف ترجمه و معرفی به مخاطبان غربی تهیه شدند.
-
تبیین اهمیت «فلسفه تطبیقی» برای جهان معاصر
مصطفی محققداماد: اگر به مکاتب غربی بیاعتنا باشیم، اندیشهمان پژمرده میشود / بدون سنت تعامل، فلسفه از زایش بازمیماند
اخبار اندیشهبزرگانی چون شیخ طوسی، علامه حلّی، آیتالله بروجردی و آیتالله مرتضی مطهری از جمله اندیشمندانی بودند که با مکاتب دیگر وارد مراوده علمی شدند و از این رهگذر، علم را شکوفا کردند. همین مواجهههای فکری و تعامل با سنتهای مختلف بود که به پویایی علم و فلسفه در ایران انجامید. اگر این سنت تعامل از میان برود، فلسفه از زایش بازمیماند.شیخ طوسی و علامه حلّی در فقه با سنتهای گوناگون روبهرو شدند و همین مواجهه، فقه را زنده کرد.
-
«فلسفه کانت» در گفتوگو با سیدامینالدین ابطحی
آیا کانت نژادپرست بود؟ / بدون آزادی، عقلانیت اخلاقی بیمعنا میشود / کانت همچنان یک گفتوگوی زنده با فلسفه تحلیلی دارد
اخبار اندیشهخودآیینی در فلسفه کانت بهمعنای توانایی انسان برای قانونگذاری اخلاقی برای خود از طریق عقل است/ کانت ما را به پرسش درباره «حدود عقل» و نحوه استفاده از آن در مواجهه با مسائل پیچیده (مانند تغییرات اقلیمی یا اخلاق هوش مصنوعی) تشویق میکند. این ایده که عقل میتواند هم محدود باشد و هم توانمند، همچنان الهامبخش است.
-
شماره سی و پنجم مجله سیاستنامه منتشر شد
ترجمان آزادی
اخبار اندیشهداستان جلد سیاستنامه به مناسبت نودمین سالروز تولد استاد دکتر عزتالله فولادوند، به این استاد مسلم ترجمه آثار اندیشه سیاسی و فلسفه اختصاص داده شده است.
-
تحلیلی تند و انتقادی درباره "ابتذال" و "سترونی" عرصۀ سیاست در ایران
محمدرضا تاجیک از ابتذال سیاست در ایران می گوید / مردم ایران سیاست را عجوزه کریه منظر میبینند
اخبار اندیشهدر فقدان تامل اندیشگی و این فقدان اراده-به-تغییر، سامان اخلاقیِ دروغین و دردناک و تهی از نیکی و حقیقتمندی بر زیست فردی و اجتماعی ایرانیان حاکم شده است که دیگر زیستن نمیتوانش دانست. میبیند در این ناوضعیتی (وضعیت انجماد و سترونی و تعلیق) که بر جامعه حاکم شده است، دیگر کسی از کرامت و عدالت و فضلیت برخوردار نیست، و زندگی تبدیل به یک سامان اخلاقی ویران و مرگآفرین و همبستۀ روح تباه و تبهکار طالبان قدرت و منفعت گردیده است.
-
وقتی GPT-۵ کنترل جاروبرقی را بهدست گرفت/ رباتی که دچار بحران هویت شد!
هوش مصنوعی در جهانتیمی از پژوهشگران شرکت Andon Labs که در زمینه ارزیابی سامانههای هوش مصنوعی فعالیت دارد، تصمیم گرفتند یک مدل زبانی بزرگ (LLM) را مسئول کنترل یک ربات جاروبرقی کنند. اما این آزمایش به شکلی غافلگیرکننده تبدیل به نمایشی از فروپاشی ذهنی و «بحران هویت» هوش مصنوعی شد.
-
جامعهشناس و مدیر گروه آیندهپژوهی مرکز بررسیهای استراتژیک ریاستجمهوری
چرا ایران به این روز افتاد؟؛ پاسخ "حاجیانی"/ در دانشگاه ها و مدیریت کشور، آینده پژوهی جایگاهی ندارد/ آینده پژوهی شرط مواجهه هوشمندانه با بحرانها
اخبار اندیشهاز ضعفهای جدی، «تکسناریویی» بودن مطالعات و نبود نظام هشدار سریع برای رصد علائم و نشانههای تغییر است. طراحی نظام هشدار بر پایه تحلیل دادهها و سیگنالهای ضعیف، از ارکان اصلی آیندهپژوهی محسوب میشود. مدیریت بحران و نظام تصمیمسازی کشور فاقد «نگاه آیندهنگرانه» است. ضروری است آیندهپژوهان با ارتقای توان حرفهای، بهرهگیری از روشهای ترکیبی کمی و کیفی و استفاده از دادههای بزرگ و علوماجتماعی محاسباتی، نقش مؤثرتری در پیشبینی و پیشگیری از بحرانهای آینده ایفا کنند.
-
تأملی بر جهان اندیشه آلبر کامو در زادروزش
شورش عاشقانه در برابر پوچی؛ چگونه بدون امید، زندگی کنیم؟ / پوچی چگونه به جنون تبدیل می شود؟ / چگونه میتوان در جهانی بیمعنا، زیست؟
اخبار اندیشهامروز، خواندن کامو نه فقط بازگشت به نویسندهای از میانه سده بیستم است، بلکه مواجههای دوباره با پرسشهای بنیادین انسان مدرن است: چگونه میتوان در جهانی بیمعنا، زیست؟ چگونه میتوان در دل نومیدی، امیدی بینام و نشان یافت؟ پاسخ کامو در تمام آثارش یکسان است: با وفاداری به زندگی، با پذیرش پوچی و در عین حال با سرکشی در برابر آن. جهان او جهان تضادهای سازنده است؛ جهانی که در آن تنهایی، سرچشمه همدلی است، و آگاهی، مبدأ عشق.
-
نظریه ویتگنشتاین تبیین گر مقاومت فلسطین با ۷۰ هزار کشته / سوگ، صبر؛ ایمان
اخبار اندیشهویتگنشتاین باورهای دینی را نه بهعنوان گزارههای علمی یا فلسفی که نیازمند اثبات عقلانی یا شواهد تجربی باشند، بلکه بهعنوان بخشی از یک «بازی زبانی» (language game) و «شیوه زندگی» (form of life) معرفی میکند. او معتقد است که ایمان دینی در بستر فرهنگ، اجتماع و تجربههای شخصی معنا مییابد و نباید با معیارهای منطق صوری یا علوم طبیعی سنجیده شود. ایمان، از نظر ویتگنشتاین، بیش از آنکه یک ادعای معرفتی (epistemic) باشد، یک تعهد وجودی (existential) و عملی است که به چگونگی زیستن و مواجهه با جهان شکل میدهد.
-
درباره کتاب «فیلسوفان بزرگی که در عشق شکست خوردهاند»
وقتی عقل محض از عشق شکست خورد / فلاسفه ای بدون عقلانیت زندگی
اخبار اندیشهکتاب «فیلسوفان بزرگی که در عشق شکست خوردند» در عین سرگرمکننده بودن، لایهای عمیق از تامل را هم با خود دارد. شفر تلاش نمیکند فیلسوفان را تمسخر کند؛ بلکه با نگاهی انسانی و گاه همدلانه، نشان میدهد که پشت چهره عقلانی آنان، انسانهایی ایستادهاند با ترسها، دلبستگیها و شکستهای واقعی.
-
انشاءالله رحمتی جایگاه جهانی علامه طباطبایی را بررسی کرد
گفتوگوی دو جهان: علامه طباطبایی و هانری کربن در تراز بزرگترین فلاسفه شرق و غرب / علامه طباطبایی؛ فیلسوف سنتشکن
اخبار اندیشهرحمتی با اشاره به اهمیت نگاه علامه در حوزه تفسیر قرآن، جایگاه الهامبخش او را یادآور میشود و میگوید: «کار علامه طباطبایی فقط به فلسفه و تفسیر محدود نمیشود. او برای ما ایرانیان الهامبخش بوده و هست. پس از او، هم فلسفه اسلامی و هم مطالعات تفسیری قرآن جایگاه تازهای یافتند. میتوان گفت علامه پلی میان سنت و تجدد ساخت؛ پلی که هنوز راه عبور ما به آیندهای عقلانی و معنوی است.»
-
نگاهی به تاریخ، جایگاه و اهمیت زبان فارسی در تمدن اسلامی
فارسی؛ زبان دوم تمدن اسلامی: از شعر سلاطین عثمانی تا زبان دربار هند / نقش فارسی در تکوین زبان عثمانی/زبان دیوانی سلجوقیان و عثمانیان به کل فارسی بود
اخبار اندیشهزبان فارسی در متن و بطن تمدن اسلامی حضوری پررنگ و چشمگیر دارد. بخش مهمی از میراث تاریخی، ادبی، تفسیری، عرفانی و فرهنگی تمدن اسلامی به زبان فارسی نوشته شده است تا جایی که هستند پژوهشگرانی که معتقدند شناخت تاریخ و تمدن اسلامی تنها وابسته به دانش زبان عربی نیست، بلکه آشنایی با زبان فارسی نیز از لوازم شناخت و فهم این تمدن بزرگ است. آری در سراسر جهان در تمدن اسلامی هیچ زبانی پس از عربی، به پای زبان فارسی نمیرسد. لذا بیتردید میتوان «فارسی» را زبان دوم تمدن اسلامی خواند.
-
بهمن نامورمطلق به مناسبت سالروز درگذشت لویی ماسینیون، اندیشه هایش را می کاود
ماسینیون، کربن و شریعتی، نمونه انتقال معنویت و تفکر میان شرق و غرب / علم و فرهنگ در انزوا میمیرند
اخبار اندیشهبهمن نامورمطلق: علم و فرهنگ در انزوا میمیرند؛ مرز نمیشناسند. این سیاست است که مرز میکشد، نه علم. انسانها از طریق گفتوگو و تبادلنظر رشد میکنند. اگر این ارتباطات علمی و فرهنگی را زنده نگاه داریم، از وضعیت تهدید و سوءتفاهم بیرون میآییم و وارد مرحلهای از پیوند، پیشرفت و درک متقابل میشویم.
-
بهمناسبت انتشار جشننامه سیدحسین نصر
در این آتش همیسوزم ولی فانی و خاموشم
اخبار اندیشهکتاب ادای احترام به یکی از تأثیرگذارترین پیشگامان حوزه مطالعات اسلامی است. سیدحسین نصر طی هفت دهه، با بیش از ۹۰ عنوان کتاب و ۶۰۰ مقاله، سهم توجه قابل توجهی در غنای میراث فکری اسلامی، از تصوف و فلسفه از یک سو، تا علم و هنر از سوی دیگر ایفا کرده است.
-
میلاد نوری پیرامون کتاب «خردورزی در متن تاریخ» می گوید
خردورزی در هزارتوی تاریخ / فراخوانی برای بازخوانی سنت ایرانی با عینک مکاینتایر / حقیقت لرزان نیست، زنده است
اخبار اندیشهمن فکر میکنم که اندیشه مکاینتایر برای جامعه ایرانی که از گسست اجتماعی و ضعفِ گفتوگوی جمعی رنج میبرد، اهمیت بنیادین دارد. ما به جماعتباوریِ اخلاقیِ او نیاز داریم تا امکانِ کنشِ مشارکتی را بازسازی کنیم.با این حال، ما به عقلانیتِ لیبرال هم نیازمندیم تا دموکراسی را تحقق بخشیم و حقوق بشر را پاس بداریم. شاید رسالت ما این باشد که توامان به مکاینتایر و لیبرالیسمی نزدیک شویم که او نقد میکند؛ باید بکوشیم گفتوگویمان با سنت و عقلِ مدرن را حفظ کنیم، بیآنکه در دامِ هیچ یک فرو افتیم.
-
خوشبختی واقعی چیست و چگونه به دست میآید؟ + فیلم
اخبار دینخوشبختی، تعاریف و تفاسیر مختلفی دارد اما این کلمه دارای فلسفهای مهم است که باید به آن توجه کرد.
-
تقدیر از اسلام شناس اتریشی در وین / ایرانشناسی پلی برای دیپلماسی فرهنگی و درک تمدنی
اخبار اندیشهرودریگر لولکر گفت: ایرانشناسی آینده، باید پلی میان معرفت، دیپلماسی فرهنگی و درک تمدنی بسازد - پلی که بر پایه احترام متقابل و علاقه به حقیقت استوار باشد.
-
شایعه ها در باره نصرالله پورجوادی: دنبال اندیشه های زرتشتی رفته / ۱۳ قرن بر سر فرهنگ ایرانی زده اند / داریوش اهل فلسفه بود؛ تاثیر افلاطون از ایران
اخبار اندیشهنصرالله پورجوادی گفت:برخیها میگویند فلانی بعد از یک عمر سراغ اندیشههای زرتشتی رفته است، مگر در آیین زرتشتی هم چیزی پیدا میشود؟ جدی گرفتن این موضوع برای ما هنوز جا نیفتاده است. ما هنوز ایران را جدی نمیگیریم. بههمین دلیل، میبینم که چه انتقاداتی به من میشود. از من میپرسید چرا زودتر سراغ این مباحث نرفتم. چرا شما نرفتید؟ چرا دیگران دنبالش نرفتند؟ چیزی نیست که فقط به من بگویید، باید به همه بگوییم.
-
نگاهی به «درباره شر» اثر تری ایگلتون
اراده شریرانه یا نهادهای شرور / خشونت و بیعدالتی ناشی از نیروهای مادی یا تمایلات شریرانه؟
اخبار اندیشهتری ایگلتون مینویسد:بیشتر شرارتها نهادیاند؛ نتیجه منافع مستتر و فرایندهای ناشناخته، نه ناشی از اعمال بدخواهانهی افراد. مطمئناً نباید اهمیت چنین اعمالی را دستکم گرفت به همان اندازه که نباید بیش از حد پیچیدهشان کرد، چنان که به توهم توطئه بینجامد... شاید فهم درست نگاه ایگلتون درباره شر را بتوان در این سخن او جستجو کرد« ما نمیتوانیم داوری قابل اعتمادی درباره نوع انسان داشته باشیم به این دلیل که هرگز نمیتوانیم او را جز در شرایطی به شدت تحریفشده و از شکلافتاده مشاهده کنیم.
-
آیا حذف علیت در فیزیک کوانتوم دلیلی بر نفی وجود خداست؟
اخبار دیناینگونه نیست که فیزیک کوانتوم آمده باشد تا با قاعده علیت جنگ کند؛ بلکه خود فیزیک کوانتوم نیز بر اساس اصل علیت پیش میرود.
-
بررسی فلسفی اتهام پژمان جمشیدی و واکنش ها به آن / زمانی که حقیقت قربانی سرعت و هیجان می شود / همه داریم اشتباهات بزرگ مرتکب می شویم و خبر نداریم؟
اخبار اندیشهدر این آینه (ماجرای پژمان جمشیدی)، دو چهره از بیعدالتی پیداست. بیعدالتی در حق قربانی، اگر صدایش را نشنویم و بیعدالتی در حق حقیقت، اگر پیش از وقت حکم بدهیم. یادمان باشد که اگر هانا آرنت میگفت که اندیشیدن، نخستین شکل مقاومت در برابر شر است (Arendt, 1963). در زمانۀ ما، شاید بتوان گفت: اندیشیدن، نخستین شکل مقاومت در برابر هیجان قضاوت است. یعنی مکثی میان خبر و حکم، میان شنیدن و گفتن. یعنی جایی در درون ما هنوز بتواند بپرسد: آیا میدانم، یا فقط میخواهم که بدانم؟!
-
در نشست نقد کتاب «چرا به باورهایمان باور داریم؟» مطرح شد
مصطفی ملکیان: فکر می کردیم حق همیشه نزد ما است / زندگی خوب را میتوان طوری تنظیم کرد در همهحال کسی ضرر نکند
اخبار اندیشهملکیان گفت: « بر خلاف قدمای ما که اعتقاد داشتند اول توحید و معادمان را درست کنیم تا بتوانیم زندگی خوش داشته باشیم، الان باید دانست که نباید به این چیزها توجه داشته باشیم. زندگی خوب را میتوان طوری تنظیم کرد که در همهحال کسی ضرر نکرده باشد».
-
نه زندان گذشته، نه انکار اکنون؛ بازخوانی سنت در پرتو عقل مدرن / سنت و مدرنیته: از جدالِ انجماد و گسست تا گفتوگوی شکوفایی
اخبار اندیشهسنت و مدرنیته دو مرحله از یک صیرورت انسانیاند. «گذشته» منبع الهام و تجربه است، اما نه معیار حقیقت. «مدرنیته» نیز ادامه تکامل همان سنت است، نه دشمن آن. جامعه امروز برای ساخت آینده، باید از گذشته بیاموزد، اما در آن توقف نکند. بازگشت به گذشته تنها زمانی سودمند است که راهی باشد برای درک عمیقتر انسان و تحقق عقلانیت و عدالت، نه برای اسارت در سایه تاریخ. در این معنا، سنت نه بتِ پرستیدنی است و نه دشمنی ضرورتا شکستنی؛ بلکه گفتوگویی است دائمی میان آنچه بودهایم و آنچه میخواهیم بشویم.
-
فلسفه اسلامی و زندگی روزمره ایرانی
چرا هنر در زبان ذاتاً "نابحق" است و هرگز به پایان نمیرسد؟/ بریکولاژ فلسفی
اخبار اندیشهبا پیروی از گوته، شعرگویی و خوانی نوعی به اجرا درآوردن است که میتواند در هر جایگاه، با توجه به الزامات زمانی که در آن روی صحنه هستییابی میرود، معانی متناسب، نوین و تأملبرانگیزی را از خود بروز دهد که با «کلاژکار»ی روزمرّگی تجربههای زیسته متفاوتی از شعر را پدیدار میکند.
-
یحیی فوزی و میراث علامه نائینی برای ایران امروز
همزیستی دین و تجدد / اندیشه آیتالله نائینی برای تعامل «جامعه دینی» با «جهان مدرن» راهگشاست
اخبار اندیشهاندیشه نائینی، با ترکیب «فلسفه تاریخی»، «تحلیل فقهی» و «اجتهاد دینی»، الگویی نو از حکومت دینی ارائه میدهد که در آن مردم نقش فعالی دارند، قدرت سیاسی محدود و پاسخگوست و عدالت اجتماعی تحقق مییابد. پیام اصلی نائینی برای عصر حاضر، بازاندیشی در نظریه حکومت دینی با ایجاد توازن میان «حاکمیت الهی» و «اراده مردم»، میان «اجتهاد دینی» و «عقلانیت سیاسی» و میان «سنت اسلامی» و «مقتضیات زمان» است؛ الگویی بومی از مردمسالاری دینی بر پایه اجتهاد، عدالت و آزادی.
-
ضرورت شناخت شیخیه و تأثیر آن بر تاریخ ایران / چگونه تاویل گرایی هیزم باورهای آخرالزمانی قرن 19 را فراهم کرد؟
اخبار اندیشهنزاع فقیهان اصولی و اخباری درست اندکی قبل از او و تداوم آن با محوریت میرزا محمد اخباری و قتل او در عتبات و تلاش شاهان قاجار (و حتی عثمانی در عتبات) برای بهرهگیری از نزاعهای فقیهان اصولی با اخباریان و صوفیان و شیخیه و به منظور مهار قدرت روزافزون فقیهان اصولی زمینه اختلافات و نزاعهایی را در میان صفوف مختلف آخوندهای شهرستانها و علمای عتبات و شهرهای بزرگ مانند اصفهان درست کرده بود که از درون آن ظهور باورهایی از نوع آنچه سید علی محمد باب مدعی آن بود چندان پیچیده نبود.
-
مروری بر اندیشه فلسفه سیاسی علامه محمد حسین نائینی
دفاع فقیه از قانون؛ تأسیس حکومت مشروطه تکلیفی شرعی است / فقه سیاسی نائینی، جایگزین عقل جمعی در عصر غیبت/ کتاب نائینی فقه را به درون تجدد برد
اخبار اندیشهنائینی محدود بودن قدرت را لازمه دین میداند و منشأ این محدودیت را در آموزه عصمت میجوید. در حکومت معصوم، آزادی و مساوات تضمین میشود اما در عصر غیبت، باید ساختاری ایجاد کرد که بیشترین شباهت را به آن وضعیت داشته باشد. نائینی این ساختار را در حکومت انجمنی و قانونمند جستوجو میکند.
-
نظریه استاد دانشگاه پرینستون در باره پایان توهم آزادی بیان مطلق / وقتی آزادی بیان دموکراسی را بر باد میدهد / حقیقت گمشده بازار ایده های الگوریتمی
اخبار اندیشهتوفکچی میگوید اکنون شبکههای اجتماعی حتی ایدهی قدیمی «بازار ایدهها»ی جان استوارت میل را هم به کناری رانده است؛ میل معتقد بود حقیقت همیشه در رقابت با باقی ایدهها خود را نشان خواهد داد و سرآمد میشود، اما گسترش سرسامآور و ویروسمانندِ اخبار جعلی جایی برای سرآمد شدن حقیقت نگذاشته است.
-
انتشارات سمت منتشر کرد:
دیلتای: فیلسوف علوم انسانی
اخبار اندیشهانتشارات سمت کتاب «دیلتای: فیلسوف علوم انسانی» نوشته رودولف آ. مکریل ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی را منتشر کرد.
-
فلسفه جنسیت در اخلاق اسلامی؛ تفاوت زن و مرد، نه ارزشی، بلکه وجودی است
اخبار دینزنان از لحاظ انگیزشی وابسته به احساس و میل الهامگرفته از نفس لطیف هستند، در حالی که مردان عموماً با عقلانیت و کنترل درونی عمل میکنند. این تفاوت، نه ارزشی، بلکه وجودی است.