فلسفه
-
حسین واله رئیس موسسه حکمت و فلسفه در روز جهانی فلسفه از سقراط می گوید
چرا سقراط از مرگ فرار نکرد؟ / «فلسفیدن» نیاز امروز ایران؛ خردورزی، کلید مقابله با منافع پنهان و دستیابی به صلح جهانی / فلسفه از ایران به یونان رفت
اخبار اندیشهحسین واله گفت: در تاریخ مشهور است که سقراط را بازداشت کردند و گفتند اظهار ندامت کن یا جام شوکران را بنوش. عده‌ای از شاگردانش هم گفتند که می‌توانیم تو را فراری دهیم. اما سقراط فرار نکرد. چرا فرار نکرد؟ آیا می‌توان تصور کرد یک آدمی سر دو راهی‌های مختلفی قرار بگیرد که یکی از آنها جان و دیگری چیز دیگری باشد و آن چیز دیگر را بر جانش ترجیح دهد؟
-
آیت الله صالحی مازندرانی از زبان فرزند: بدون معقول و فلسفه نمی‌توان سخن معصوم را درک کرد
اخبار دینآیت الله صالحی مازندرانی معتقد بود حشر و نشر علما با مردم نباید حذف یا کمرنگ شود؛ جاذبه باید در حد اعلی و دافعه در حد ضرورت باشد و خودش نمونه تمام عیار این مهم بود به گونه‌ای که هر کس حتی یک بار ایشان را می‌دید، شیفته اخلاق و مرامش می‌شد.
-
فرانکشتاینِ «گی‌یرمو دل‌تورو»، گناه آفرینشِ بی‌مسئولیت
اخبار اندیشهمیلان کوندرا می‌گوید، «زندگی یعنی حملِ زخمیِ خویش در جهان». دل‌تورو نیز، بی‌آن‌که بگوید، همین را به تصویر می‌کشد: زیستن، یعنی پذیرش زخم، نه انکارش؛ آفریدن، یعنی به دوش کشیدنِ بارِ مخلوق؛ و انسان بودن، یعنی ایستادن در میانه تاریکی و نور، میان رنج و معنا، میان خالق و مخلوق و در برزخی که نامش زندگی است.
-
نظریه انفجار بزرگ و خداباوری
اخبار اندیشه برخی می‌گویند اگر جهان از یک انفجار بزرگی پدید آمده پس دیگر خدا چه کاره است و به عبارت دیگر گفته می‌شود که این نظریه خدا را کنار می‌زند، ولی در حقیقت این‌طور نیست.
-
می‌توان در عصر سکولاریسم ، ایمان را باور و از آن دفاع عقلانی کرد؟ / ایمان به مثابه شیوه ای از ادراک حقیقت
اخبار اندیشهمقاله آنتومبیکومز، در عین فلسفی بودن، روح دفاعی تازه‌ای در ایمان می‌دمد: ایمان، نه بازمانده دوران جهل، نه بدیل علم و نه تجربه‌ای خصوصی و بی‌اثر؛ بلکه شیوه‌ای از ادراک حقیقت است، مبتنی بر عقلانیت، تجربه، اخلاق و انسجام درونی.
-
در نشست بررسی کتاب «عادلانه‌ها» اثر پل ریکور مطرح شد
انسانیت یک رخداد است / هدف نهایی امر حقوقی؛ کنترل خشونت با صلح است
اخبار اندیشه مهدی فیضی گفت:عدالت، واکنشی انسانی به مازادی در واقعیت است. انسانیت پیش داده هیچ‌جا وجود ندارد و انسانیت به مثابه یک رخداد است. انسانیتی که در تاریخ تجربه شده نتیجه یک واکنش بوده است. اگر رخدادها وجود نداشتند انسانیت هم شکل نمی‌گرفت. انسانیت بدون این واکنش‌ها وجود نداشته است بنابراین در اینجا انسان به مثابه واکنش است.
-
محقق داماد، عاملی، ربیعی و شرافت در همایش «مبانی علمی و فلسفی هوش مصنوعی» تبیین کردند
ایران هنوز برای استفاده از هوش مصنوعی آمادگی ندارد / غافلگیری جامعه علمی از هوش مصنوعی
اخبار اندیشهشرافت برای نشان دادن فاصله ایران با استانداردهای جهانی، به آمار مؤسسات بین‌المللی اشاره کرد: «۲۵۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جهانی در سال ۲۰۲۴ و ۲۴۲ هزار مقاله علمی تنها در یک سال.» او گفت که ایران در بخش پژوهش و آموزش فعال است اما در حوزه‌هایی چون ثبت اختراع، سرمایه‌گذاری، زیرساخت و فضای کسب‌وکار با شکاف جدی مواجه است.
-
داوری اردکانی: کتاب مسئله آینده است / خرد عملی زمان ما متحد با علم و تکنیک است/ کار سیاست به دست میان مایه ها افتاده است
اخبار اندیشهداوری اردکانی گفت:زمان ما، زمان اطلاعات است. در جهان پر از معلومات و انبوه اطلاعات، باید نگران بود که اطلاعات جای فهم و درک را بگیرد. جهان ما اکنون به انبار اطلاعات تبدیل شده است و هر روز این انبار بزرگ‌تر می‌شود. مردم زمان ما هم مردم دیگر می‌شوند و پاسخ پرسش‌هایشان را به‌آسانی در صفحه موبایل خود پیدا می‌کنند. وقتی اطلاعات عمومی چندان بر زندگی آدمی غالب شود که جای دانایی را نیز بگیرد، کار چاپخانه هم به پایان می‌رسد. اما این تحول با سرعت روی نخواهد داد.
-
سینما و فلسفه در ایران / تاثیر نزدیکی اصحاب سینما به طالقانی، شریعتی، فردید ... در آثار آنان
اخبار اندیشهمحمد حسین یعقوبیان نوشت: حضور فیلسوف تنها در مقابل پرده نقره‌ای نیست بلکه گاه در جلوی دوربین به عنوان یک بازیگر یا شخصیت در یک اثر مستند یا داستانی و گاه در پشت دوربین و ساخت فیلم به مثابه کنشگر نیز قابل مشاهده است که به سینمای فلسفی می‌انجامد... در دهه‌های گذشته در مواردی که اصحاب سینما به اندیشمندانی -که لزوماً همه فلسفی یا فیلسوف به معنای خاص آن هم نبوده‌اند- مانند آیت الله طالقانی، دکتر علی شریعتی، دکتر احمد فردید، استاد علی صفایی حائری و… نزدیک شده یا تماسهای فکری داشته‌اند یا اطلاعات و مطالعات فلسفی مانند داریوش مهرجوئی داشته، آثار این ارتباط، خود را در کیفیت و عمق‌بخشی به محصولات هنری آن ها نشان داده است.
-
رونمایی از پنج‌جلد اول مجموعه تاریخ جامع فلسفه در بنیاد حکمت اسلامی صدرا
عبور از غرب‌محوری / آغاز جدایی ایران در فلسفه نویسی از غرب
اخبار اندیشهپورحسن گفت: اگرچه آثار مهمی مانند نوشته‌های محمد شریف، ماجد فخری و سیدحسین نصر در این حوزه وجود دارد، اما هنوز هیچ‌کدام نتوانسته‌اند تصویری جامع و مستقل از سیر عقلانیت در شرق ارائه دهند. در بین تاریخ‌نویسان فلسفه، «تاریخ فلسفه در اسلام» میان محمد شریف را جامع‌ترین و «سیر فلسفه در جهان اسلام» ماجد فخری را خلاصه‌ترین و ظریف‌ترین می‌دانم؛ هرچند میان این دو طیفی از داوری‌ها وجود دارد. کلباسی:باوجود ارزش علمی آثار فیلسوفان غربی مانند پیتر آدامسون و دیمیتری گوتاس یا مونتگمری وات، ، این آثار هنوز در چهارچوب پارادایم‌های غرب‌محور باقی مانده‌اند. ما به بازنویسی تاریخی نیاز داریم که از پارادایم‌های غربی عبور کرده و از درون سنت‌های خودمان نوشته شود؛ نه از بیرون. پروژه بنیاد صدرا پاسخی به همین نیاز است.»
-
چرا علامه طباطبایی مبحث عشق را تعطیل کرد؟
تاریخ ایران علامه تشریف آوردند. وقتی نشستند از فضای جلسه فهمیدند یک صحبت‌هایی هست، فرمودند: «چی شده؟» گفتند: «در مورد واقعه اخیر صحبت می‌کردیم.» ایشان فرمودند: «من فردا به درس خواهم رفت.» منظورشان درس عمومی فلسفه بود که در مسجد سلماسی داشتند. بعد معلوم شد ایشان با آقای بروجردی صحبت کردند و آقای بروجردی فرموده بودند: «حالا که می‌خواهید تدریس کنید، حداقل اسفار را مدتی تعطیل کنید و فعلا شفای بوعلی را بگویید.» علامه هم قبول کرده بودند.
-
در همایش «مبانی علمی و فلسفی هوش مصنوعی» مطرح شد
محقق داماد: هوش مصنوعی خطرناک می‌شود، اگر... / حکمت اسلامی با پیشرفت هوش مصنوعی مشکلی ندارد
اخبار اندیشههوش مصنوعی ممکن است بتواند تفکر کند یعنی از داده‌های موجود به نتیجه برسد. برای مثال، ماشین می‌تواند با دریافت اطلاعات، تشخیص سرطان بدهد. اما تعقل، یعنی درک کلیات و استخراج قواعد فلسفی از آنها، هنوز در دست انسان است و هوش مصنوعی به این مرحله نرسیده است.
-
بررسی اندیشه های فلسفی علامه طباطبایی در گفت‌وگو با غلامحسین ابراهیمی‌دینانی؛
ابراهیمی‌دینانی: فلسفه بی‌رحمانه می‌اندیشد / اندیشه علامه مرز و شرق و غرب نمی شناخت / اندیشه فلسفی علامه در دانشگاه ها مهجور است
اخبار اندیشهدینانی گفت:در دانشگاه‌ها متأسفانه چندان به علامه توجه نمی‌شود. او فیلسوفی کم‌نظیر بود، اما فلسفه همیشه مخالفانی داشته است. فلسفه چون بی‌رحمانه می‌اندیشد، گاهی با ظاهر ادیان سازگار نیست، گرچه در باطن هماهنگ است. در همه دوران‌ها مخالفان فلسفه زیاد بوده‌اند و هنوز هم هستند.
-
تأملاتی فلسفی درباره زبان
میراث شناخت انسانی / زبان چگونه و چرا پدید آمد و منشا چیست؟
اخبار اندیشهفرهاد همتی نوشت: میراث شناخت انسان نه در ذهن، بلکه در نوشتار و زبان باقی می‌ماند؛ همان قلمرویی که پوپر آن را «جهان سوم» نامید.
-
فاطمه مینایی فلسفه لایب‌نیتس را بررسی کرد
فیلسوف نظام‌ساز / لایب‌نیتس: چیزی در عقل نیست که از حواس نیامده باشد، مگر خود عقل / لایب‌نیتس با تصحیح لاک زمینه‌ساز انقلاب شناخت‌شناسانه کانت شد
اخبار اندیشهفاطمه مینایی: لایب‌نیتس در چندین شاخه از دانش که از قضا امروز بسیار هم به هم مرتبط شده‌اند از پیشگامان آن شاخه‌ها محسوب می‌شود: علوم شناختی، سیبرنتیک و بعدتر نظریه سیستم‌ها، و بالاخره هوش مصنوعی. فقط برای نمونه‌ای از سهم لایب‌نیتس در مباحث اخیر، می‌شود به استدلال «اتاق چینی» جان سرل در رد آگاه‌بودن هوش مصنوعی اشاره کرد. یکی از پیشگامان طرح این استدلال در فلسفه، لایب‌نیتس است.
-
بازاندیشیدن به «ملت-دولت»/ بازگشت به فاز نخست انقلاب و خلق «سوژه‌های سیاسی» و «اراده عام» / دولت اخته خود را ویران می‌کند
اخبار اندیشهجامعه‌ی امروز ما، جامعه‌ی پرمشکلی است. با اندکی تأمل بر علل بروز و ظهور این مشکلات، نقش دولت‌ها را بسیار برجسته می‌بینیم. به بیان دیگر، هرجا مشکلی هست، جای پای دولتی هم هست. لذا، در تحلیل نهایی، دولت‌ها در ایران، همواره خود انکار و عدوی خود بوده‌اند، و خود، خویش را اخته و فاقد فالوس نموده‌اند. از این‌رو، شاید بتوان نتیجه گرفت که تنها راه نجات دولت از خویش، از میان برخاستن آن و ایجاد فضایی برای استقرار دولتی متفاوت است.
-
آرش حیدری و نقد روانشناسی‌زدگی در سمپوزیوم «شخصیت؛ جبر یا آزادی» دانشگاه تهران
تولید خودشیفته به جای انسان درمان شده / تولید دانشگاه ها جادوگر و تکنسین است یا اندیشمند؟ / توصیه روانشناختی مثبت نگری به راننده اسنپ خنده دار است
اخبار اندیشهبنیانگذاران رشته روانشناسی مانند ویلیام جیمز، ویلهلم وونت یا فروید، مسائل انسان، جهان و هستی را تحلیل می‌کردند و صرفاً به درمان تکنیکی محدود نمی‌شدند. در حالی که امروزه در متون روانشناسی، پرسش بنیادین «خود چیست» نادیده گرفته شده است. اگر ندانیم خود چیست، هر گونه تلاش برای ارتقای خود، مبتنی بر فرض غلط خواهد بود. تجربه فرد از خود، پیوندی مستقیم با شرایط تاریخی، اجتماعی و اقتصادی او دارد، بنابراین «فهم‌سوژگی» نیازمند نگاه پدیدارشناختی و تاریخی به آن است.
-
به‌میزبانی شهر فلسفه ایران برگزار می‌شود؛
نقد و بررسی کتاب «احمد فردید: دگرثانی و صیرورت»
اخبار اندیشهنشست نقد و بررسی کتاب «احمد فردید: دگرثانی و صیرورت» پنج‌شنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۴ از ساعت ۱۶ تا ۱۸ برگزار می‌شود.
-
در همایش «مبانی علمی و فلسفی هوش مصنوعی» مطرح شد
رضا داوری اردکانی: هوش مصنوعی، مرحله اخیر رشد تکنولوژی است، خدا کند که مرحله آخر آن نباشد
اخبار اندیشهرضا داوری اردکانی: هوش مصنوعی، چیزی بیش از یک ماشین عظیم پر از اطلاعات و اطلاعات‌پرداز است. هوش مصنوعی می‌تواند منشاء آثار مفید و مضر باشد. اما به احتمال قوی در جهانی که نشان مهر و دوستی در آن کمتر پیدا و میل به قهر و دشمنی غالب است، قدرت ویرانگری بیشتری دارد. هوش مصنوعی، مرحله اخیر رشد تکنولوژی است و خدا کند که مرحله آخر آن نباشد.
-
پروژه فیرحی: از شالوده‌شکنی سنت تا احیای «پیامبرِ قرارداد» / آتن منشاء تمدن غرب؛ چرا مدینه پیامبر مبنای تمدن ما نباشد؟ /بازخوانی سنت برای دموکراسی
اخبار اندیشهاز آنجا که آتن، شهری کوچک بود و قابلیت تحلیلی بیشتری داشت، به مثالی مناسب برای تحلیل نظم و مناسبات سیاسی تبدیل شد. پس اگر برای آتن چنین جایگاهی ممکن باشد، مدینه پیامبر که وضعیتی مشابه با آتن داشت می‌تواند به منزله نمونه و الگوی تحلیل قرار گیرد. به تعبیر دیگر، اگر متفکران غربی به تأمل پیرامون آتن به منزله «شهر» (یا مدینه به تعبیر فارابی) می‌پردازند، فیرحی این بار به تأمل درباره مدینه پیامبر به منزله «شهر» و الگویی برای تحلیل سیاسی می‌پردازد و چه جالب که این شهر، خود «مدینه» نیز نام یافته است.
-
هوش مصنوعی و انسان خردمند
داوری‌اردکانی، رضاهوش مصنوعی، چیزی بیش از یک ماشین عظیم پر از اطلاعات و اطلاعات پرداز است.
-
نگاهی به کتاب «راهنمای آکسفورد در تاریخ فلسفه سیاسی»
جنگ خوب است یا بد؟ / ماکیاولی علیه مور
اخبار اندیشهبخش آخر کتاب به گفت‌وگویی می‌پردازد که هرگز در تاریخ رخ نداده است بلکه گفت‌و گویی نمادین و تحلیلی میان ماکیاولی و تامس مور است تا تضاد فکری بین دو نگاه متفاوت در عصر نوزایی را نشان دهد. ماکیاولی که در این دوران نماینده واقع‌گرایی سیاسی و حفظ قدرت است و تامس مور که با نگاه اخلاقی و اومانیستی معتقد است سیاست باید در خدمت مردم باشد.
-
نگاهی به کتاب «بحران در آگاهی اروپایی»
چگونه تلاطم‌های سیاسی و فلسفی، آگاهی مدرن اروپا را شکل داد؟ / فلسفه و بحران‌های مدرن ،از قرون وسطی تا ایدئالیسم آلمانی
اخبار اندیشهبحران در آگاهی اروپایی نوشته بهنام جودی در دو جلد توسط شرکت هزاره سوم اندیشه منتشر شده است. این کتاب، راهنمایی بر اندیشه فلسفی و سیاسی مدرن، از خاستگاه‌های قرون وسطایی آن تا قرن نوزدهم، است و مروری بر ادبیات مربوط به این حوزه را عرضه می‌کند.
-
نگاهی به کتاب «درآمدی بر تکامل فرهنگ»
فرهنگ ایرانی یک سیستم پیچیده سازگار؛ چگونه ایده‌ها بدون رهبر، «خودسامان» و متحول می‌شوند؟ / موجود زنده‌ای به نام فرهنگ
اخبار اندیشهکتاب «درآمدی بر تکامل فرهنگ» می‌کوشد در چارچوبی کل‌نگر، میان زیست‌شناسی، نشانه‌شناسی و مطالعات فرهنگی ارتباط ایجاد کرده، با بهره‌گیری از نظریه تکامل و نظریه پیچیدگی، فرهنگ را همچون یک «سیستم زنده» بنگرد.
-
آیت الله سید محمدعلی ایازی ویژگی های منظومه فکری صاحب تفسیر المیزان را بررسی کرد
پذیرش مخالف درس بزرگ اندیشه های علامه طباطبایی برای امروز ایران / دستاوردهای علامه طباطبایی برای جهان / قهرمان مبارزه با غلو و خرافات
اخبار اندیشهسیدحسین نصر برخی کتاب‌های علامه طباطبایی را به انگلیسی ترجمه کرده است. هانری کربن، فیلسوف، اسلام‌شناس و ایران‌شناس فرانسوی نیز به مناسبت‌هایی درباره علامه طباطبایی و آثارش کارهایی انجام داده است. این ارتباط طی نزدیک به دو دهه ادامه یافت و شامل گفت‌وگوهایی درباره موضوعات تاریخی، فلسفی و الهیاتی مرتبط با تشیع بود.بخشی از این مباحث بعدها در قالب آثار مکتوب منتشر شد، از جمله در کتاب‌هایی با عنوان «شیعه: مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن و رسالت تشیع در دنیای امروز». علامه طباطبایی همچنین در همکاری با کنث مورگان، استاد آمریکایی مطالعات دینی، متونی مقدماتی درباره اسلام نگاشت که با هدف ترجمه و معرفی به مخاطبان غربی تهیه شدند.
-
تبیین اهمیت «فلسفه تطبیقی» برای جهان معاصر
مصطفی محقق‌داماد: اگر به مکاتب غربی بی‌اعتنا باشیم، اندیشه‌مان پژمرده می‌شود / بدون سنت تعامل، فلسفه از زایش بازمی‌ماند
اخبار اندیشهبزرگانی چون شیخ طوسی، علامه حلّی، آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله مرتضی مطهری از جمله اندیشمندانی بودند که با مکاتب دیگر وارد مراوده علمی شدند و از این رهگذر، علم را شکوفا کردند. همین مواجهه‌های فکری و تعامل با سنت‌های مختلف بود که به پویایی علم و فلسفه در ایران انجامید. اگر این سنت تعامل از میان برود، فلسفه از زایش بازمی‌ماند.شیخ طوسی و علامه حلّی در فقه با سنت‌های گوناگون روبه‌رو شدند و همین مواجهه، فقه را زنده کرد.
-
«فلسفه کانت» در گفت‌وگو با سیدامین‌الدین ابطحی
آیا کانت نژادپرست بود؟ / بدون آزادی، عقلانیت اخلاقی بی‌معنا می‌شود / کانت همچنان یک گفت‌وگوی زنده با فلسفه تحلیلی دارد
اخبار اندیشهخودآیینی در فلسفه کانت به‌معنای توانایی انسان برای قانون‌گذاری اخلاقی برای خود از طریق عقل است/ کانت ما را به پرسش درباره «حدود عقل» و نحوه استفاده از آن در مواجهه با مسائل پیچیده (مانند تغییرات اقلیمی یا اخلاق هوش مصنوعی) تشویق می‌کند. این ایده که عقل می‌تواند هم محدود باشد و هم توان‌مند، همچنان الهام‌بخش است.
-
شماره سی و پنجم مجله سیاست‌نامه منتشر شد
ترجمان آزادی
اخبار اندیشهداستان جلد سیاست‌نامه به مناسبت نودمین سالروز تولد استاد دکتر عزت‌الله فولادوند، به این استاد مسلم ترجمه آثار اندیشه سیاسی و فلسفه اختصاص داده شده است.
-
تحلیلی تند و انتقادی درباره "ابتذال" و "سترونی" عرصۀ سیاست در ایران
محمدرضا تاجیک از ابتذال سیاست در ایران می گوید / مردم ایران سیاست را عجوزه کریه منظر می‌بینند
اخبار اندیشهدر فقدان تامل اندیشگی و این فقدان اراده-به-تغییر، سامان اخلاقیِ دروغین و دردناک و تهی از نیکی و حقیقت‌مندی بر زیست فردی و اجتماعی ایرانیان حاکم شده است که دیگر زیستن نمی‌توانش دانست. می‌بیند در این ناوضعیتی (وضعیت انجماد و سترونی و تعلیق) که بر جامعه حاکم شده است، دیگر کسی از کرامت و عدالت و فضلیت برخوردار نیست، و زندگی تبدیل به یک سامان اخلاقی ویران و مرگ‌آفرین و هم‌بستۀ روح تباه و تبهکار طالبان قدرت و منفعت گردیده است.
-
وقتی GPT-۵ کنترل جاروبرقی را به‌دست گرفت/ رباتی که دچار بحران هویت شد!
هوش مصنوعی در جهانتیمی از پژوهشگران شرکت Andon Labs که در زمینه ارزیابی سامانه‌های هوش مصنوعی فعالیت دارد، تصمیم گرفتند یک مدل زبانی بزرگ (LLM) را مسئول کنترل یک ربات جاروبرقی کنند. اما این آزمایش به شکلی غافلگیرکننده تبدیل به نمایشی از فروپاشی ذهنی و «بحران هویت» هوش مصنوعی شد.