فلسفه

وقتی «سفسطه» فحش می‌شود، افلاطون لبخند می‌زند!

اخبار اندیشهواژه‌ی سفسطه (Sophism) و سوفیست (Sophist) در اصل از ریشه‌ی سوفیا، به‌معنای دانایی و فرزانگی آمده‌اند و سوفیست‌ها، برخلاف تصویری که افلاطون از آن‌ها ساخت، نخستین آموزگاران تفکر انتقادی، گفت‌وگوی عمومی و تربیت مدنی در دموکراسی آتنی بودند. افلاطون، برای دفاع از نظام حقیقت‌محور خود، آنان را به‌عنوان دشمنان حقیقت و فریبکارانی حرفه‌ای معرفی کرد.

نگاهی به «چهار مقاله درباره آزادی» آیزایا برلین

 آزادی مثبت، آزادی منفی؛ چرا مرزهای آزادی حیاتی است؟ / برلین در گذر تاریخ؛ از هیولاپروری آزادی تا ستایش تکثر

اخبار اندیشهمهم‌ترین سهم برلین در اندیشه سیاسی، تمایز میان دو نوع آزادی است: آزادی منفی و آزادی مثبت. آزادی منفی به معنای نبود موانع و دخالت‌های بیرونی در زندگی فردی است، در حالی که آزادی مثبت به توانایی تحقق اهداف و خواست‌های فردی اشاره دارد. برلین هشدار می‌دهد که تأکید بیش از حد بر آزادی مثبت می‌تواند به توجیه استبداد بینجامد، زیرا دولت‌ها ممکن است به نام «رهایی واقعی» افراد، آزادی آن‌ها را سلب کنند.

فهم مارکس از مدرنیته

اخبار اندیشهمدرسه مطالعات مدرنیته و نقد متافیزیک باشگاه اندیشه نشست «فهم مارکس از مدرنیته» را برگزار می کند. فهم مارکس از مدرنیته

نشست علمی نقد و بررسی «المقالة المضافة» مجسطی شفا ابن‌سینا

اخبار اندیشهنشست علمی نقد و بررسی «المقالة المضافة» مجسطی شفا ابن‌سینا به همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و با همکاری انجمن حکمت و فلسفه ایران و پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران، سه‌شنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۴ برگزار می‌شود.

سخنرانی مصطفی ملکیان در باره «چرا به باورهایمان باور داریم؟»

اخبار اندیشهنشست علمی نقد و بررسی کتاب «چرا به باورهایمان باور داریم؟» نوشته اندرو نیوبرگ و مارک والدمن، روز دوشنبه ۲۶ خرداد ۱۴۰۴ از ساعت ۱۶:۰۰ در مؤسسه حکمت و فلسفه ایران برگزار می‌شود.

مشهد؛ سخنرانی آیت الله محقق داماد در باره زمانه اندیشی در فلسفه و پیامدهای حقوقی آن

اخبار اندیشهبنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، تالار شیخ طوسی، نشست فلسفه زمانه اندیش را با سخنرانی آیت الله دکتر مصطفی محقق داماد، برگزار می کند.

چگونه «هردر» شیوه تاریخ اندیشی را تغییر داد؟ / گذار از تاریخ فلسفه به تاریخ اندیشه / فرم‌های بنیادین و ذهیافت‌های اساسیِ شناختِ تاریخی

اخبار اندیشهآنچه سدۀ نوزدهم را مشخص و متمایز می سازد، کشف تفکر تاریخی آنچنانی نیست بلکه جهت نویی است که به این تفکر می دهد. در حقیقت، در این جا نوعی چرخش یا نوعی «انقلاب کوپرنیکوسی» وجود دارد که به علم تاریخ شکلی فردی می بخشد. همچنان که کانت می خواست «کوپرنیکوس» فلسفه باشد، هردر را نیز می توان کوپرنیکوس تاریخ نامید.

«حج»، مصاحبت با فرشته‌ها و شاهراه سیر الی‌الله

اخبار دینعظمت حج را شاید از دعاهای ماه مبارک رمضان بتوان درک کرد؛ اگر کمی به دعاهای این ماه دقت کنید درمی‌یابید «توفیق تشرف به حج» خواسته‌ای است که – اگر نگوییم همه - در اغلب دعاهای این ماه از خدا درخواست می‌شود

بررسی قتل از زوایه روانشناختی که برای فهم انسان در معرض شرارت و جنایت موثر است

قتل الهه حسین نژاد و ریشه های روانشناختی اش / بذرهای تاریکی و روشنایی درون ما؛ انتخاب، ما را شرور یا سالم می کند

اخبار اندیشهذهن فردی و اجتماعیِ ما مثل باغ‌هایی است که نیاز به رسیدگیِ مداوم دارند. در غیر این صورت، مرزبندی‌هایشان از بین می‌رود و علف‌های هرز، گیاهان مطلوب را نابود می‌کند. مایلم که سخنانم را با بسط این استعاره در مورد اهمیت پرورش نیکی در ذهن افراد و در جامعه به پایان ببرم. اگر شر را فقدان نیکی بدانیم، که به باور من چنین است، باید با استفاده از ویژگی‌هایی پویا در زندگی انسانی نیکی را گسترش دهیم. تمرین حالت‌های ذهنیِ شفقت و قدرشناسی می‌تواند به رشد فضایل بینجامد، فضایلی که همچون سپری در برابر حالت‌های ذهنی شرارت هستند.

  الگویابی نظری در قتل الهه حسین نژاد

اخبار اندیشهقانون در مورد الهه و بسیاری دیگر، پیش از حادثه غایب است و پس از آن، صرفاً مجازات‌گر قاتل است نه حامی پیشگیر. فقدان نگرش جامعه شناسانه بر قانونگذاری و غیبت نگاه جرم شناسنامه در تدوین و تصویب امر حقوقی از دلایل این وصف است. عملا بدن زن در قانون به رسمیت شناخته نمی‌شود مگر پس از مرگ. پیش از مرگ نیز تحت کنترل ایدئولوژیک قرار دارد. نگرانی قانون بیش از حیات و سلامت زنانه، برای کدگذاری هنجاری است. ساختار حقوقی از جنس مردانه است، هم در محتوا و هم در کارکرد لذا حضور زن در فضاهای عمومی اساساً بی‌پناه و بدون «پوشش قانونی» است.

فلسفه عمر طولانی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

اخبار دینپاسخ به این سؤال با تبیین فلسفه غیبت، مسئلۀ انتظار و آثار و برکاتی که بر وجود امام زمان (عج) در زمان غیبت مترتب است، ممکن می‌گردد.

فلسفه عید سعید قربان چیست؟

اخبار دین«عید قربان»، به معنای بازگشت انسان به مقام تقرب الهی است که این مقام در سایه مبارزه با هواهای نفسانی و در پرتو تهذیب، خودسازی و بهره گیری از فرصت های ناب به دست می آید.

«وضع کنونی تفکر در ایران» تشخیص بیماری و دعوتی به درمان

هراس و نگرانی داوری از فهم فلسفی ایرانیان / بیگانگی با فلسفه به دلیل سطحی نگری، ترجمه های نادقیق، و شهرت زدگی روشنفکری

اخبار اندیشهرضا داوری اردکانی در دو اثر بنیادین خود، «مقام فلسفه در دوره تاریخ ایران اسلامی» و «وضع کنونی تفکر در ایران»، از تعلیق سخن می‌گوید؛ از دوری تاریخی ما از تفکر و از ورود بی‌مقدمه به تاریخ جدید غرب، بی‌آنکه مبادی و لوازم آن را دریافته باشیم. او بحران تفکر را نه در سطح برنامه‌ریزی فرهنگی، که در لایه‌های عمیق تاریخی و وجودی می‌بیند و با تحلیل نسبت ما با فلسفه، سنت، و مدرنیته، نشان می‌دهد که بدون بازاندیشی در بنیان‌های فکری خود، نه راهی به گذشته و نه امکانی برای آینده وجود دارد. روشنفکران، زبان‌باختگان: چرا فلسفه در ایران غریب می‌ماند؟

بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی دین در خانه اندیشمندان علوم انسانی

شجاعی زند و معمای "مکان دین در جامعه" از مارکس و توکویل تا صدری! / جدال تاریخی بر سر جایگاه دین

اخبار اندیشهاز میان پنج محور، صدری "اصلاح‌گری رادیکال" (گونه سوم) را می‌پسندد.حرف اصلاح‌گری رادیکال این است که دین را در دو عرصه خصوصی و مدنی و علاوه بر آن در جامعه سیاسی نیز می‌پذیرد. اما توصیه می‌کند که "هیچگاه به مسند قدرت نزدیک نشو."» دکتر شجاعی‌زند ابراز تمایل کرد که با صدری در مورد چگونگی این امر که چگونه یک جریان دینی در جامعه سیاسی وارد شود و حزب تشکیل دهد، اما به محض امکان دستیابی به مسند قدرت، ادامه راه را متوقف کند، گفت‌وگو کند

ملکیان و استقبال فراوان از بحث «خودشناسی» او / خود مراقبتی: هزارتوی معانی، شاهراه روشنگری! / رازهای پنهان «خود» در آینه فلسفه و روانشناسی

اخبار اندیشهمصطفی ملکیان: در خودمراقبتی باید ابتدا روشن کنیم از کدام معنا از مراقبت و از کدام معنا از خود سخن می‌گوییم. بی‌توجهی به این تمایزات باعث سردرگمی در فهم و عمل خواهد شد.

ابهام هستی‌شناختی در باره آغاز جهان

اخبار اندیشهایده‌ای کاملاً تازه و خلاقانه که تاکنون در فلسفه به این شکل مطرح نشده است: «شاید جهان نه از هستی آغاز شد، نه از نیستی؛ بلکه از ابهام، حالتی اولیه و نامشخص که هنوز تصمیم نگرفته بود هست باشد یا نباشد.

افشاگری تکان‌دهنده یک پیوند پنهان! / راز تاریک هایدگر: آیا فلسفه او ریشه در نفرت نازی‌ها داشت؟/ 10 سال پژوهش؛ فیلسوف نازی یا نازی فیلسوف؟

اخبار اندیشهدر دهه‌ی ۱۹۲۰، هم‌زمان با ضعف سیاسی جمهوری وایمار و خیزش گفتمان‌های راست‌گرایانه، هایدگر نیز آشکارا به انتقاد از دموکراسی، لیبرالیسم و سکولاریسم پرداخت. دیدگاه‌های او نسبت به نظم، فرهنگ و معنویت، بیشتر و بیشتر با ایده‌هایی مانند «خون و خاک»، «رسالت تاریخی ملت آلمان» و «بازگشت به ریشه‌های اصیل» همسو شد. فاریاس تأکید می‌کند که این گرایش‌ها نه صرفاً واکنشی فلسفی، بلکه نشانه‌هایی از آماده‌سازی ذهنی برای پذیرش یک ایدئولوژی اقتدارطلب و یکپارچه‌ساز بودند.

بدبینی تاریخی فقها به هنر را خود ایشان باید حل کنند!

اخبار دینبدبینی تاریخی فقها به هنر را خود ایشان باید حل کنند! / فقه حداقلی، کمترین اصطکاک را با هنر حداقلی دارد/ پیشروی‌های ناخوشایند فقه، توسط عرفان کنترل شده است.

گزارش های آیزایا برلین دبیر اول سفارت انگلیس در باره آمریکا به چرچیل / دو برنده جایزه نوبل سرمیزشام، خوب گوش می کردند و کمتر حرف می زدند

اخبار اندیشهچندرشته‌ای باشید: وینِ، پیش از جنگ جهانی دوم متفکرانی مانند فروید، هایک، کورت گودل و جان فون نویمان، آن دانشمند جامع‌الاطراف را پرورش داد. ساختار دانشگاه شهر به این موضوع کمک می‌کرد. بیشتر رشته‌ها در دانشکده‌های حقوق یا فلسفه تدریس می‌شدند. همین مسئله مرز میان رشته‌ها را محو کرد. ریچارد کوکت در کتاب «وین: چگونه شهر اندیشه‌ها، دنیای مدرن را ساخت» می‌نویسد: «هیچ جداسازی دلبخواهی میان «علوم» و «علوم انسانی» وجود نداشت، همه چیز «فلسفه» به معنای ناب آن بود: مطالعه پرسش‌های بنیادین.»

 دکتر یا دروازه‌بان؟ نگاه سیستمی به پدیده‌ی بیرانوند

اخبار اندیشهتفکر سیستمی، ذهن ما را به سمت ایجاد یک کلان‌تصویر (Big Picture) هدایت می‌کند و در این کلان‌تصویر، ممکن است در زیرسیستمی، پای خود ما هم در مشکل به‌وجودآمده در میان باشد. دشمن همواره آن بیرون نیست؛ گاهی دشمن خود ماییم. در این نوع نگاه، علی بیرانوند قربانی طراحی سیستم‌های معیوب است. دانشگاه‌های معتبر ایران، پر از دانشجویان دکتری بااستعداد و علاقه‌مند به آموزش و پژوهش هستند. با یک مصاحبه‌ی کم‌ارزش، ارزش و انگیزه‌ی این دانشجویان را از بین نبریم.

نشست فلسفه ادبیات برگزار می شود

اخبار اندیشهنودودومین نشست گروه صلح و ادبیات با همکاری گروه صلح و هنر انجمن علمی مطالعات صلح ایران با موضوع «فلسفه ادبیات» در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می شود.

ابن‌سینا چگونه نخستین دایره المعارف کامل فلسفی را در دنیا به وجود آورد؟

اخبار دینشاید بتوان گفت ابن سینا نخستین فیلسوفی است که کوشیده یک دایره‌المعارف کامل فلسفی پدید آورد؛ کاری که تا پیش از او نه در جهان یونانی و نه در سنت اسلامی سابقه نداشته است.

برای آنانکه می‌خواهند از دریچه داستان وارد دنیای فلسفه شوند

اخبار دینشاید برای برخی از ما مجال خوانش کتاب‌های سترگ و اندیشه فیلسوفان بزرگ در دسترس نباشد. نادر ابراهیمی کارمان را ساده می‌کند. او معتقد است که داستان را فلسفی کنیم و فلسفه را به درون داستان قصه بکشیم. ابراهیمی «مردی در تبعید ابدی» را با همین نگاه و به عنوان شناسنامه ادبی ملاصدرا نوشت.

فلسفه کنگره حج (۱)

اخبار دینبنیان‌گذار «حج» به شکل فعلی، «حضرت ابراهیم(ع)» هستند. از زمان حضرت آدم(ع)، کعبه پی­ریزی شده بود، ولی دیوار نداشت.

به مناسبت سالمرگ فردریش نیچه

یک قرن پس از مرگ "دینامیت" فلسفه؛ نیچه هنوز زنده است! / فیلسوف بُت‌شکن / نابغه‌ای که جهان فلسفه را به آتش کشید!

اخبار اندیشهسخن درباره مردی است که خود را دینامیت می نامید، بیش از آنکه سرگرم ساختن باشد، مشغول ویرانی بود. بت‌شکن بود و با پتک می‌نوشت! ...خانه‌اش در را در دهانه آتش‌فشان بنا نهاده بود. اگر چه خود را یگانه می‌پنداشت، اما منصب مرادی و خدایی برای خود قائل نبود... نیچه اگر نه نامبردارترین، ولی پرتکرارترین نام در میان فیلسوفان اروپایی است. کسی که از شوپنهاور آموخته بود به غیرعقلانی بودن واقعیت تصریح کند، اینکه انسان نمی‌داند چگونه باید آزاد باشد و زندگی کند، از سورن کی‌یرکه‌گور فراگرفته بود و اینکه چگونه قوه نبوغ خود را به کار بندد از ریشارد واگنر یاد گرفته بود.

ادعای رسانه عبری: حماس به شرط تضمین آمریکا مخالفتی با این طرح ندارد

خاورمیانهشبکه ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی در گزارشی مدعی شد که جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) به شرط ارائه تضمین از سوی آمریکا، مخالفتی با توافق جزئی ندارد.

قدرتی که تو را به دست خودت کنترل می کند / فوکو: قدرتی که از درون تو آغاز می‌شود

اخبار اندیشهفردی که خود را "زیر نظر می‌گیرد"، آزمایش می‌دهد و نسخه را دقیق اجرا می‌کند، نه از روی ترس، بلکه از سر میل به "سلامت"، محصول دانشی است که بدن و رفتار را هم‌زمان کنترل می‌کند. قدرتی که فوکو توصیف می‌کند، در قالب "مراقبت از خود" پنهان می‌شود؛ و این همان‌جاست که باید آن را تحلیل و نقد کرد.

لیبرالیسم بیماری مهلک یا پیروزی شکوهمند مدرنیته؟ / بحران اخلاق مدرن؛ نگاهی به نقد لیبرالیسم/ یک عمر نزاع بر سر لیبرالیسم میان مکینتایر و رورتی

اخبار اندیشهلیبرالیسم چیست؟ آن‌قدر جواب‌های مختلف به این سؤال داده شده است که بعید است بتوان به هیچ نقطۀ مشترکی دست یافت. به تعبیر یک فیلسوف فرانسوی، هیچ دیدگاهی به اندازۀ لیبرالیسم آماج نقدهای گوناگون نبوده است و هیچ دیدگاهی نیز این‌همه رواج و استیلا نداشته است. یکی از شاخص‌ترین مجادله‌ها دربارۀ چیستی لیبرالیسم در دهه‌های اخیر بین السدیر مکینتایر و ریچارد رورتی بر پا بوده است. یکی تمام عمرش را به پای نقد آن گذاشت و دیگری مدافع خستگی‌ناپذیر آن بود. دعوای این دو بر سر چه بود؟

توحید؛ مهم‌ترین فلسفه حج از دیدگاه امام خمینی(ره)

اخبار دینیک مدرس حوزه علمیه با بیان اینکه مهم‌ترین فلسفه حج از دیدگاه امام خمینی(ره) توحید است، گفت: انسان با اعتقاد و توکل به خداوند نباید فراموش کند که مخلوق خداست.

حسن کامشاد؛ نیم‌قرن روشنگری، میراثی جاودان در جان و خرد ایران / ۳۴ کتاب تالیف و ترجمه میراثی گرانبها برای ایرانیان

اخبار اندیشهحسن کامشاد مترجم و پژوهشگر برجسته ایرانی، درگذشت. او با ترجمه آثاری چون "تاریخ چیست؟" و "دنیای سوفی"، در همراهی با دیگر متفکران این حوزه دریچه‌ای به روی اندیشه‌های فلسفی و تاریخی غرب گشود و به تقویت نگاه انتقادی در جامعه ایران کمک کرد.