در ایران، یکی از سهمیه‌های دانشگاهی مربوط به ایثارگران، رزمندگان و شهدا است. این سهمیه‌ها به منظور قدردانی از فداکاری‌ها و خدمات خانواده‌های شهدا و جانبازان در جنگ تحمیلی و دفاع از کشور ایجاد شده‌اند. فرزندان و همسران شهدا و جانبازان، همچنین فرزندان و همسران جانبازان کمتر از ۲۵ درصد و آزادگان و رزمندگان با حداقل شش ماه حضور در جبهه، از سهمیه عددی مشخصی برخوردارند. این سهمیه به این افراد اولویت ورود به دانشگاه می‌دهد و ممکن است باعث شود حتی با رتبه پایین‌تر نسبت به سایر داوطلبان وارد دانشگاه شوند.
در آمریکا، سیستم متفاوتی برای حمایت از کهنه‌سربازان و خانواده‌های آن‌ها وجود دارد، هرچند هیچ سهمیه عددی رسمی تعریف نشده است. مهم‌ترین ابزارهای حمایتی در این کشور GI Bill و برنامه Yellow Ribbon هستند. GI Bill از سال ۱۹۴۴ توسط رئیس‌جمهور روزولت آغاز شد تا کهنه‌سربازان پس از خدمت بتوانند راحت‌تر به زندگی غیرنظامی بازگردند و تحصیل کنند. این برنامه مزایای مالی قابل توجهی برای کهنه‌سربازان و خانواده‌های آن‌ها فراهم می‌کند. این می‌تواند شامل پرداخت شهریه مدارس و دانشگاه‌ها تا سقف مشخص، کمک هزینه مسکن، کتاب و سایر نیازهای تحصیلی شود. این حمایت‌ها شامل دانشگاه‌های دولتی و خصوصی و حتی دانشگاه‌های خارج از ایالت می‌شود.
برنامه Yellow Ribbon مکمل GI Bill است و مخصوص کسانی است که قصد تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی یا دانشگاه‌های دولتی خارج از ایالت را دارند، جایی که شهریه بالاتر از سقف GI Bill است. در این برنامه، دانشگاه و دولت هزینه‌های اضافی شهریه را به صورت مشترک جبران می‌کنند تا دانشجویان بتوانند بدون مشکل مالی از تحصیل بهره‌مند شوند.
نسخه Post-۹/۱۱ GI Bill ویژه کسانی است که پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ خدمت کرده‌اند و مزایای جامع‌تر و انعطاف‌پذیرتری دارد. علاوه بر حمایت‌های مالی، تجربه نظامی والدین یا خود داوطلب می‌تواند در فرآیند پذیرش، به ویژه در مصاحبه‌ها و Personal Statement، تأثیر غیررسمی داشته باشد. تجربه نظامی می‌تواند مهارت‌های رهبری، کار تیمی و تاب‌آوری را نشان دهد و پروفایل داوطلب را از سایر متقاضیان متمایز کند.
بنابراین، تفاوت اصلی ایران و آمریکا در این است که در ایران سهمیه ایثارگران و رزمندگان به شکل عدد مشخص و قانونی وجود دارد و اولویت ورود به دانشگاه را برای گروه خاص ایجاد می‌کند، در حالی که در آمریکا حمایت‌ها بیشتر مالی و غیررسمی هستند. هر دو سیستم تلاش دارند ارزش فداکاری و خدمت به کشور را در فرآیند آموزشی منعکس کنند، اما راهکارها و شیوه اجرا در هر کشور متفاوت است.
*فرزاد دهقانیان، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد
۲۱۶۲۱۶